Ιούλιος 1964: Όταν η Αριστερά κόντεψε να κερδίσει τον Δήμο της Αθήνας

 

Ο υποψήφιος της ΕΔΑ Νίκος Κιτσίκης ήρθε πρώτος με ποσοστό 30% - Το αποτέλεσμα προκάλεσε πολιτικό σεισμό και είχε διεθνή αντίκτυπο

Στις 5 Ιουλίου 1964, έγιναν στην Ελλάδα δημοτικές εκλογές. Η Ένωση Κέντρου, με πρόσφατο τον θρίαμβο των βουλευτικών εκλογών στις αρχές του χρόνου, πίστευε ότι οι εκλογές στους δήμους θα της έδιναν τη δυνατότητα να διευρύνει την πολιτική της κυριαρχία, σε βάρος τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς. Έπεσε έξω.

Η Αριστερά στην Αυτοδιοίκηση

Στην πραγματικότητα, οι νικητές εκείνων των δημοτικών εκλογών ήταν δύο. Ο ένας ήταν η συνεργασία της Αριστεράς με το Κέντρο. Παντού όπου τα προοδευτικά κόμματα υποστήριξαν κοινό υποψήφιο, αυτός επικράτησε κερδίζοντας με άνεση την απόλυτη πλειοψηφία. Ο δεύτερος νικητής ήταν η Αριστερά. Στις δημοτικές εκλογές η θεωρία της χαμένης ψήφου δεν δούλευε, ενώ οι υποψήφιοί της είχαν ακτινοβολία που εκτεινόταν πέρα από τα όρια της απήχησης του πολιτικού τους χώρου.

Υπήρχαν λόγοι για τους οποίους ίσχυε αυτό. Πρώτον, γιατί τα πρόσωπα ήταν αυτά που ήταν. Άνθρωποι ηθικά ακέραιοι, με αγωνιστικές παραδόσεις, με εξαιρετικές ικανότητες και με ισχυρούς δεσμούς και κύρος μέσα στην τοπική κοινωνία. Δεύτερον, γιατί οι αριστεροί δήμαρχοι, πολύ συχνά αποκλεισμένοι από κεντρικές χρηματοδοτήσεις και χωρίς καμία κυβερνητική στήριξη, δεν είχαν άλλη πηγή ισχύος από την αγάπη, την εκτίμηση και τη στήριξη των δημοτών τους. Και με αυτό το εφόδιο κατάφεραν να γράψουν ιστορία, κάνοντας, με ελάχιστα μέσα, έργο που αναβάθμισε την ποιότητα ζωής στις περιοχές τους. Τρίτον, γιατί η Αριστερά διέθετε παντού τοπικές οργανώσεις ικανές για κινητοποίηση, όχι μόνο στις εκλογές, αλλά και για την ενεργό υποστήριξη των δημάρχων της καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας τους.

Από το 16,7% των βουλευτικών στο 30,8% του Κιτσίκη

Αν όμως η ηγεμονία της Αριστεράς στις λαϊκές γειτονιές ήταν κατακτημένη ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '50, ελάχιστα χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου, η μεγάλη επιτυχία που σημείωσε το 1964 στον Δήμο της Αθήνας ήταν ένα σημαντικό ποιοτικό άλμα. Εκεί η Αριστερά κατέβασε ως υποψήφιο δήμαρχο τον καθηγητή Νίκο Κιτσίκη. Ο Κιτσίκης ήταν λαμπρός επιστήμονας διεθνούς αναγνώρισης, πρωτοπόρος σε θέματα ανάπτυξης και τεχνικών έργων και καθηγητής του Πολυτεχνείου, μέχρι την απομάκρυνσή του για λόγους πολιτικών φρονημάτων. Ήταν επίσης βουλευτής Α’ Αθηνών της ΕΔΑ και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του κόμματος.

Στις εκλογές εκείνες ο Κιτσίκης ήρθε πρώτος, παίρνοντας ποσοστό 30,8%. Το ποσοστό ήταν σχεδόν διπλάσιο από το 16,7% που είχε πάρει η ΕΔΑ στην Α’ Αθηνών (1). Και δεν είχε επιτευχθεί με κάποια συμμαχία ούτε με κάποιο ευρύτερο πρόσωπο, αλλά με την ακτινοβολία ενός στελέχους από τον κεντρικό πυρήνα της κομματικής ηγεσίας. Ο υποψήφιος της ΕΡΕ Πλυτάς ήρθε δεύτερος με 26,7%, ο υποψήφιος του Κέντρου στρατηγός Κατσώτας τρίτος με 25,1%, ενώ ακολουθούσαν ένας ακόμα συνδυασμός του Κέντρου με 13,7% και ένας της Δεξιάς με 4,3%.

Πώς έκλεισε ο δρόμος στον κομμουνισμό

Η εκλογική νίκη του Κιτσίκη προκάλεσε πολιτικό σεισμό, ενώ είχε και διεθνή αντίκτυπο. Ευτυχώς που ο δήμαρχος δεν εκλεγόταν από τον λαό, αλλά από το Δημοτικό Συμβούλιο, μετά από τις απαραίτητες διαφανείς και υπόγειες ζυμώσεις. Οι εθνικόφρονες δυνάμεις στον Δήμο της Αθήνας έπρεπε να ενωθούν και να κλείσουν τον δρόμο στον κομμουνισμό. Οι δεξιές εφημερίδες έγραφαν για τον τρομερό κίνδυνο που απειλούσε τη χώρα και κατηγορούσαν τον Γεώργιο Παπανδρέου ότι είχε ανοίξει τον δρόμο στους μπολσεβίκους με τα κονσερβοκούτια. Αλλά και το Βήμα επεσήμαινε την ανάγκη οι κεντρώες δυνάμεις να ψηφίσουν τον εκλεκτό της ΕΡΕ Πλυτά. Ο Κιτσίκης επρόκειτο να κλονίσει το αίσθημα ασφάλειας μερίδας του ελληνικού λαού, έγραφε η καλή δημοκρατική εφημερίδα, ενώ υπήρχε ο κίνδυνος να παροξύνει και τας εν υπνώσει ανατρεπτικάς διαθέσεις άλλης μερίδας. Γι' αυτό έπρεπε να ψηφιστεί ο Πλυτάς, που, μεταξύ μας, θα είχε και κρατική βοήθεια για να κάνει έργο. Και επιτέλους, έγραφαν άλλες εφημερίδες, πώς θα παρίσταται ο Κιτσίκης, ως δήμαρχος Αθήνας, στις δεξιώσεις των Ανακτόρων; Ας σημειωθεί ότι από την προεκλογική συγκέντρωση του Πλυτά, λίγες εβδομάδες νωρίτερα, μια ομάδα σκληρών παρακρατικών είχε προσπαθήσει να καταλάβει τη Βουλή. Αλλά αυτό ούτε λόγος να κλονιστεί το αίσθημα ασφαλείας των πολιτών ήταν ούτε την παρουσία του στις ανακτορικές δεξιώσεις εμπόδιζε. Έτσι ήταν τα πράγματα τότε στη χώρα.

Τελικά δήμαρχος εξελέγη ο Αμβρόσιος Πλυτάς. Χρειάστηκε η παρέμβαση του Γεωργίου Παπανδρέου, η σύμπραξη των δύο μικρότερων συνδυασμών, η αποστασία τεσσάρων δημοτικών συμβούλων του Κατσώτα -ο οποίος, μαζί με τους υπόλοιπους συμβούλους του, κράτησε τίμια δημοκρατική στάση- αλλά και κάποιες παρατυπίες στη διαδικασία εκλογής, προκειμένου να κλείσει ο δρόμος στον κομμουνισμό. Η Αριστερά, όμως, που με τόση αυτοπεποίθηση είχε διεκδικήσει τον μεγαλύτερο δήμο της χώρας και είχε πλησιάσει τόσο κοντά στο να τον κερδίσει, εξακολουθούσε να έχει το αίσθημα του νικητή.

Η ιστορία της Αριστεράς δεν είναι μόνο ιστορία διασπάσεων και ιδεολογικών συγκρούσεων. Είναι επίσης γεμάτη παραδείγματα πολιτικής δράσης και πολιτικού ήθους. Τα ιστορικά παραδείγματα, φυσικά, δεν είναι συνταγές. Δεν μεταφέρονται στον χρόνο και δεν έχουν μηχανιστική εφαρμογή στο παρόν. Είναι όμως πολύ χρήσιμα για να υπάρχει πάντοτε ένα σημείο αναφοράς και ένα κριτήριο σε σχέση με το πού βρίσκεται ο χώρος κάθε φορά. Αυτό βοηθάει σημαντικά στο να φροντίζει συνεχώς να βελτιώνει τον εαυτό του και να ανεβάζει τον πήχη των απαιτήσεων. Όσο γίνεται, βέβαια.

_________

1. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ στην Α’ Αθήνας, στις εκλογές του Ιουνίου, είναι 19,99%.

Άγγελος Τσέκερης-Εφημερίδα ΑΥΓΗ