Σε λίγο φθάνει «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση»

Σε αυτήν την φωτογραφία, που εικονίζονται οι κρεμασμένοι, στην άνω αριστερά γωνία της πλατείας, στην συμβολή των οδών Σισσίνη και Καρατζά, «ο ταγματασφαλίτης που ήταν εκεί φώναζε στους διερχόμενους: “Δέκα η οκά, ελάτε να πάρετε”. Εκ των υστέρων, έμαθα ότι εκείνος ο τσολιάς που φώναζε τότε "δέκα η οκά" ήταν ο Παΐζης, που στο τέλος της ζωής του κατάντησε ανάπηρος  να σπρώχνει κάρο και να πουλάει ποτήρια και πιάτα για να ζήσει» έλεγε η μακαρίτσισσα πια Κατίνα Αντωνοπούλου, το γένος Κομματά.

Η τυπογραφική του επεξεργασία του μνημειώδους εργου, οδεύει στην ολοκλήρωσή της  για να κυκλοφορήσει στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων με πρόσθετα κεφάλαια, που φθάνουν 44 τον αριθμό και άνω των 700 σελίδων!

Η ΕΑΜίτικη εφημερίδα Ελεύθερη Αχαΐα της 20 Μάρτη 1945.

Πόσοι ήσαν οι απαγχονισθέντες αντιφασίστες πατριώτες στα πεύκα των Ψηλαλωνίων της Πάτρας;  Απάντηση με επίσημα ντοκουμέντα έρχεται να δώσει το μνημειώδες έργο «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» του Πατρινού Γιώργου Μόσχου, που η τυπογραφική του επεξεργασία οδεύει στην ολοκλήρωσή της -κόβικος 19 επιτρέποντος- για να κυκλοφορήσει στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων με πρόσθετα κεφάλαια, που φθάνουν 44 τον αριθμό και άνω των 700 σελίδων. Πρόκειται για 4η έκδοση, που επιμελούνται οι πατραϊκές εκδόσεις Kontis, διακοσμημένη με 140 φωτογραφίες-ντοκουμέντα της εποχής!

Αλλά και με σημαντικές μαρτυρίες που βγαίνουν στη δημοσιότητα, για πρώτη φορά από τις σελίδες του μνημειώδους έργου της τοπικής μικροϊστορίας της Πάτρας. Μαρτυρίες αγωνιστών που συντελούσης της βιολογικής φθοράς τους, πρόλαβαν πριν τελευτήσουν να τις αφήσουν για στις νεώτερες γενιές:

«Μπροστά στους κρεμασμένους ήταν στημένο ένα τραπέζι και πάνω του τοποθετημένη μία ζυγαριά και ένα χασαπόχαρτο κρεμασμένο από το τραπέζι που έγραφε ''10 η οκά'', θυμάμαι ένα μεγάλο 10, που ήταν γραμμένο επάνω του. Ο ταγματασφαλίτης που ήταν εκεί φώναζε στους διερχόμενους: “Δέκα η οκά, ελάτε να πάρετε”. Ο κόσμος που περνούσε και τον άκουγε, τον έβλεπε και έφτυνε»,

θυμόταν η αείμνηστη Κατίνα Αντωνοπούλου, το γένος Κομματά, που κατέθσε τις αναμνήσεις της για την 4η έκδοση του βιβλίου ''Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση''.

Για τον αριθμό των απαγχονισμένων πατριωτών στα Ψηλαλώνια, την μνήμη των οποίων τίμησε σήμερα Δευτέρα ο Δήμος Πατρέων, αλλά δυστυχώς με πενιχρή συμμετοχή δημοτών,  εκτόθεντε στις σελίδες δύο ακόμη ντοκουμέντα, που αναφέρουν τον αριθμό 11, αντί του 10, που ανακοίνωσε ο Μάγκνους και υιοθετήθηκε, επί τέσσερις δεκαετίες από την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΕΑ,  που με τον Δήμο Πατρέων ανέγειρε στις 9 Μαΐου 1984 την αναθηματική στήλη στα Ψηλαλώνια.

Στην 4ετία της δημαρχίας Φλωράτου μεταξύ 1999 και 2002, επί προέδρου Δημοτικού Συμβουλίου Θόδ. Γιοβάνη, το 2000, υιοθετήθηκε η θέση του ΠΣΑΕΕΑ, κατόπιν επισήμανσης του ομιλητή της Γ. Μόσχου, στην επέτειο της Μνήμης των. Επισήμανση που προκλήθηκε από επαναλαμβανόμενες διαμαρτυρίες της χήρας του πατριώτη Μιλτιάδη Μαστρογιαννόπουλου, ράπτη από την Αμαλιάδα, καθώς από έλλειψη πληροφόρησης ο συγγενής που δήλωσε  την εκτέλεση, ανέφερε ως ημέρα τέλεσης το βράδυ της 8 Μαΐου 44, καταγραφόμενη με τα στοιχεία 942/12-11-45, στον τόμο 84. Με την επισήμανση καθιερώθηκε η ιστορική αλήθεια περί έντεκα απαγχονισμένων, αναγραφομένου στην αναθηματική στήλη του ονόματος του ξεχασμένου αγωνιστή.

Χαρακτηριστικό είναι ότι από την αναγραφή του ονόματος Μιλτ. Μαστρογιαννόπουλου, λιγόστεψαν οι φορές αναφοράς στον αριθμό εκτελεσμένων 10, αλλά ούτε και έγινε αποδεκτό το σύνολο 11, από όσους από λάθος υποστήριζαν την αρχική άποψη. Και σήμερα πάλι περίσσευσαν οι γενικές αναφορές στα των θυμάτων του μεγάλου πολέμου, πλην όμως ονομαστική ή αριθμητική αναφορά στους κρεμασμένους από τους ντόπιους γερμανο-τσολιάδες του Κουρκουλάκου, δεν έγινε, από τον ομιλητή πρόεδρο του Δημ. Συμβουλίου Πατρέων.

«Εις μνήμην των απαγχονισθέντων. Το απόγευμα χθες, παρισταμένου πλήθους κόσμου, αντιπροσωπεία της ΕΠΟΝ κατέθεσεν εις τα Υψηλά Αλώνια στέφανον, αποτίουσα φόρον τιμής εις την μνήμην των απαγχονισθέντων 11 Ελλήνων»

 γράφει η εφημερίδα Νεολόγος της Τρίτης 10 Οκτωβρίου 1944, σελ. 2η.

«Τους είδαμε να περιφέρονται χαρούμενοι στα Ψηλαλώνια, στον τόπο του εγκλήματος, όπου έντεκα κρεμάλες γενναίων Ελλήνων αιωρήθηκαν από τα δολοφονικά χέρια τους, που έντεκα ηρωϊκοί νεκροί δεν ζητούν εκδίκηση, αλλά τιμωρία και εθνικό καθαρμό»

 αναφέρει η ΕΑΜίτικη εφημερίδα Ελεύθερη Αχαΐα της 20 Μάρτη 1945.

 Και τα επόμενα χρόνια η λαϊκή μούσα μετέδωσε τη θυσία των πατριωτών στα πέρατα του κόσμου, και την κατέγραψε με την γραφίδα του μετανάστη από την Βούντενη Πατρών.

 «Έφθασαν τώρα Γερμανοί την πόλη να διοικήσουν,

ερήμωση και θάνατο, στα 'χνάρια τους θ' αφήσουν.

Κρεμούν στ΄ Αλώνια τα Ψηλά, αμούστακα παιδάκια

οι μάνες τους που τα 'βλεπαν με δακρυσμένα μάτια,

ποιος και γιατί τους κάρφωσε μαχαίρι στην καρδιά τους;

Σκοτώνουν στο Γηροκομειό, στου Διάκου, στην Αρόη,

κανείς με θλιβερή λαλιά να ειπεί ένα μοιρολόι.

«Το νυφικό μιας ορφανής» Κωνστ. Γκολφινόπουλος, Καναδάς 2002)

Ακόμη στην παρούσα έκδοση, στο πλήθος των ντοκουμέντων, αξιοσημίωτη  είναι η προσφορά των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Τμήμα Αχαΐας, για την εσωτερική διάρθρωση του φυλακών Μαργαρίτη, όπου κρατήθηκαν οι Πατρινοί κομμουνιστές, που ξεκίνησαν την αντικατοχική αντίσταση την ημέρα εορτασμού  της 25ης Μαρτίου.