Παραλιακό πρόσωπο: Η μεγάλη ευκαιρία της Πάτρας

Λείπει αναφορά για καρνάγιο στις προτάσεις για το παραλιακό πρόσωπο της Πάτρας.

Το θαλάσσιο μέτωπο προσφέρεται και απαιτεί γενικότερη πολεοδομική παρέμβαση, η οποία λείπει παντελώς από τις προτάσεις που παρουσιάστηκαν

 

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΛΑΜΗΣ(*)

ΔΙΠΛ. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ –ΜΕΛΟΣ
ΤΗΣ Ν.Ε. ΣΥΡΙΖΑ ΑΧΑΪΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Παρουσιάστηκαν στην Πάτρα τον προηγούμενο μήνα στα Σφαγεία, οι προτάσεις που πέρασαν από τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που ο δήμος προκήρυξε, με σκοπό την ανάδειξη του παραλιακού προσώπου.

Όσοι βρήκαν έστω και λίγο χρόνο να δουν τις μακέτες στον εκθεσιακό χώρο των σφαγείων θα έχουν να πουν τα καλύτερα λόγια για τους αρχιτέκτονες που αφιέρωσαν άπειρες εργατοώρες μελέτης, ώστε να προτείνουν για την Πάτρα κάτι αντάξιο της ιστορίας της αλλά και της δυνατότητά της στο μέλλον. Από αυτή την έννοια τους οφείλουμε ευγνωμοσύνη και τους ευχαριστούμε. Είχαμε λοιπόν μια καλή και ολοκληρωμένη μελέτη για το που πρέπει να πάει η ανάπλαση του μετώπου; Η απάντηση είναι όχι.

Και αυτό φαίνεται έμμεσα και από την άποψη της ίδιας της επιτροπής αξιολόγησης που δεν επέλεξε πρώτο βραβείο, αλλά αποφάσισε να βραβεύσει με το δεύτερο τρεις προτάσεις.

Υπήρχαν καλά στοιχεία σε αυτές τις προτάσεις; ǿυσικά και μάλιστα πολλά. Ευθύνονται οι μελετητές για το γεγονός ότι καμία πρόταση δεν ξεχώρισε; Φυσικά
και όχι. Τι φταίει λοιπόν; Η απάντηση είναι εξαιρετικά απλή αλλά και ουσιαστική. Δεν υπήρχαν καθαρές οδηγίες, δεν υπήρχαν καθαρές κατευθυντήριες γραμμές. Ή μάλλον,υπήρχε μία γραμμή, η γραμμή του δήμου που έλεγε ότι μας ενδιαφέρει απλά ένα τεράστιο πάρκο. Και τι βάζουμε σε ένα πάρκο; Τα προφανή που περιέχουν σχεδόν όλες οι μελέτες, αλλά που δεν αρκούν για την Πάτρα του εικοστού πρώτου αιώνα.

Στην ουσία τώρα. Εάν θέλουμε να κάνουμε ένα γενικό σχόλιο θα λέγαμε ότι η διαφωνία μας είναι ριζική, διότι πρόκειται για μία ατελή πρόταση η οποία εξαρχής πάσχει.

Και εξηγώ: Το θαλάσσιο μέτωπο προσφέρεται και απαιτεί γενικότερη πολεοδομική παρέμβαση, η οποία λείπει παντελώς από τιςπροτάσεις που παρουσιάστηκαν, όχι φυσικά με ευθύνη των μελετητών.
Ποια είναι τα τέσσερα κύρια προβλήματα στη διαδικασία.

Η έλειψη σοβαρού master plan
 

Η εκπόνηση ενός σοβαρού master plan θα έπρεπε να είναι η πρώτη ενέργεια της δημοτικής αρχής. Να δίνει απαντήσεις στους πολίτες και στους φορείς της πόλης σε βασικά ερωτήματα: Ποια θα πρέπει να είναι η εικόνα της Πάτρας σε είκοσι, τριάντα χρόνια;

Τι πόλη σχεδιάζουμε να παραδώσουμε στα παιδιά μας; Πως η ανάπλαση της παραλιακής ζώνης που κερδήθηκε με αγώνες, θα δημιουργήσει την αναγκαία μόχλευση που θα αλλάξει την πόλη; Επιπλέον ερωτήματα που  θα έπρεπε να απαντηθούν: Ȁρειάζεται η ανάπλαση να δημιουργήσει σταθερές θέσεις εργασίας στοχεύοντας στη μείωση της ανεργίας που μαστίζει την πόλη; Χρειάζεται με άλλα λόγια να έχει ένα ποσοστό δράσεων με αναπτυξιακό χαρακτήρα; 

Αλλά και σοβαρότερα ερωτήματα: Εντάσσεται αυτή η ανάπλαση ως οργανικό κομμάτι στον πολεοδομικό ιστό και πως; Αν η πόλη μετά τον πόλεμο και μέχρι την οικονομική κρίση του 80 είχε έντονο βιομηχανικό χαρακτήρα, η Πάτρα του μέλλοντος τι θα παρέχει; Αστικό τουρισμό; Υπηρεσίες στον τριτογενή τομέα και με ποια σχέση μεταξύ τους; 

Η εκπόνηση ενός τέτοιου σχεδίου απαιτεί ειδικές γνώσεις και θα μπορούσε στο τελικό του στάδιο να είναι από μόνο του αντικείμενο ενός διαγωνισμού. Η σύντομη και επιφανειακή συζήτηση που έγινε από τη δημοτική αρχή είχε καθαρά διαδικαστικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποστηρίξει κάποιος ότι αποτελεί ένα στοιχειώδες master plan.

Η αγνόηση από τις μελέτες του τεράστιου κτιριακού αποθέματος της Όθωνος Αμαλίας

Είναι τελείως ακατανόητη αυτή η ενέργεια. Δεκάδες κτίρια διαφόρων χρήσεων, πανέμορφα, ρημαγμένα και αφημένα στην τύχη τους που θα μπορούσαν προφανώς να αναπλαστούν, να ενταχθούν στο σχέδιο και κάποια από αυτά να αποτελέσουν και χώρους για επενδύσεις. 

Ένταξη η οποία σε τελική ανάλυση δε θα εμπόδιζε την ανάπτυξη του πάρκου και των υπολοίπων δράσεων στον κυρίως χώρο. Η πρόβλεψη για την τύχη αυτών των καταπληκτικών κτιρίων θα έπρεπε να έχει γίνει τώρα, έστω και αν η ανάπλασή τους μετατεθεί σε ύστερο χρόνο. Δεν γίνεται επίσης καμία αναφορά στην ίδια την Όθωνος Αμαλίας. Δεν αποτελεί με το τμήμα της παραχώρησης χώρο που έπρεπε να μελετηθεί ενιαία; 

Στις προτάσεις δεν υπάρχει καν ο ποδηλατοδρόμος που η ίδια η δημοτική αρχή κατασκευάζει τώρα. Και τέλος, όλα αυτά και πολλά ακόμη, θα έπρεπε να αποτελέσουν τις βασικές κατευθύνσεις ενός νέου, αναθεωρημένου ρυθμιστικού σχεδίου της πόλης.

Διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός

Στην ουσία μια ανάπλαση τέτοιου μεγέθους επιδιώκει να στρέψει τα βλέμματα πάνω στην πόλη, από την Ελλάδα, την Ευρώπη αλλά και παγκόσμια. Περιμένεις με άλλα λόγια ότι η Πάτρα θα αποκτήσει brand name και αυτό θα δημιουργήσει την αναγκαία μόχλευση ώστε να προκύψει στο μέλλον υπεραξία την οποία και θα καρπωθεί (πχ περίπτωση Bilbao). Η σκέψη αυτή θα έπρεπε εξαρχής να μας οδηγήσει σε Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό. Αρκετοί είχαμε από
την αρχή επισημάνει αυτή τη δυνατότητα αλλά από τη δημοτική αρχή αγνοήθηκε.

Απουσία προτάσεων αναπτυξιακού χαρακτήρα

Σε κάποιες από τις προτάσεις γίνεται αναφορά στο περίφημο σχέδιο Βούλγαρη. Να θυμίσουμε για τους αναγνώστες ότι η Πάτρα ευτύχησε μόλις το 1829, διαρκούντος του πολέμου, να αποκτήσει σχέδιο μετά από προσωπική ανάθεση του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια στον Κερκυραίο και σπουδαγμένο στη Ευρώπη Σταμάτη Βούλγαρη. Η μετατροπή της Πάτρας από ένα μεγάλο χωριό στην επανάσταση, σε Ευρωπαϊκή πόλη μόλις μετά από 50 χρόνια, με νεοκλασικά κτίρια, λυρικό θέατρο, υποδομές κλπ βασίστηκε σε αυτό το σχέδιο. Είχε αναπτυξιακή διάσταση το σχέδιο Βούλγαρη; 

Προφανώς και είχε. Πάνω σε αυτή τη διάσταση πάτησε η ανερχόμενη μεσοαστκή τάξη, που τότε αποτελούσε προοδευτική δύναμη, έδωσε δουλειά στους ανθρώπους που άρχισαν να συρρέουν από παντού και ευρωστία στην πόλη. Τα κτίρια-σπαράγματα αυτής της περιόδου είναι δίπλα μας, τα βλέπουμε ακόμη. Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η παραχωρημένη έκταση, τα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής κτίρια που αποτελούν το πρόσωπο της Όθωνος Αμαλίας και της Ακτής Δυμαίων, η βύθιση του τρένου, ο ενιαίος χώρος που δημιουργείται από όλα αυτά, η ανάπλασή τους και η σύνδεσή τους με την πόλη, μπορούν να αποτελέσουν τη σοβαρότερη πολεοδομική παρέμβαση μετά το σχέδιο Βούλγαρη που δύναται να απογειώσει την Πάτρα. Και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπιστεί, εάν θέλουμε κάποια στιγμή να βρεθούμε ως πόλη ξανά ψηλά. 

 

Μερικά σχόλια επί των προτάσεων τώρα

Απουσία του τουριστικού λιμανιού

Το νέο λιμάνι έχει συγκεκριμένη χρήση και ελπίζουμε κάποια στιγμή να μεταφερθεί εκεί και το εμπορικό τμήμα που παραμένει στο παλιό με το τρένο να φτάνει σε αυτό υπόγεια.

Όμως ο μόλος της Αγίου Νικολάου και οι λιμενολεκάνες βόρεια, έχουν τουριστική χρήση η οποία λείπει από τις προτάσεις. Καταργούμε αυτή τη χρήση; Δε μας ενδιαφέρει να δένουν mega yacht ή και μικρότερα σκάφη στην πόλη με προφανή οφέλη;

Δεν αποτυπώνεται η υφιστάμενη κατάσταση

Δεν φαίνεται να υπάρχει πρόνοια για τα καταστήματα αλλά και άλλες δραστηριότητες της παραλιακής ζώνης. (πχ ο Ιστιοπλοϊκός Όμιλος εμφανίζεται μόλις σε μία πρόταση). Έχουμε αποφασίσει ότι δε μας ενδιαφέρουν δράσεις που ήδη υπάρχουν; Δεν μπορούν κάποιες να
ενταχθούν στο σχεδιασμό;

Αυτή τη μαρίνα τι θα την κάνουμε;

Η απουσία της υπάρχουσας μαρίνας από τις προτάσεις φυσικά δεν είναι ευθύνη των σχεδιαστών μια και εξαρχής είχε εξαιρεθεί από την
προκήρυξη. Αποτυπώνει την πλήρη αμηχανία της δημοτικής αρχής σε σχέση με αυτήν. Είναι λογικό να σχεδιάζεται μια τέτοια ανάπλαση η οποία μέσα στον πυρήνα της να έχει ένα τόσο σημαντικό εργαλείο και να το αγνοεί; Η λειτουργία της σήμερα στοιχειωδώς χρησιμοποιεί κάποιους χώρους. (Χώροι εναπόθεσης σκαφών, γλύστρες για τα μικρά σκάφη, οχήματα ανεφοδιασμού, επισκευών κλπ). Εάν οι χώροι αλλάξουν χρήση και αναπλαστούν πρακτικά σημαίνει κατάργηση της λειτουργίας της. Έχουμε ως πόλη πάρει μια τέτοια απόφαση;

Κρουαζιέρα

Δεν είδα στις προτάσεις καμία πρόβλεψη για την κρουαζιέρα. Μια τέτοια παρέμβαση θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για αυτό
το δυναμικό είδος τουρισμού με σημαντικό οικονομικό αποτύπωμα στην πόλη.

Κόστος συντήρησης

Ας υποθέσουμε ότι με κάποιο τρόπο (ευρωπαϊκά προγράμματα, πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων κλπ) βρίσκονται τα κονδύλια για την κατασκευή σε βάθος χρόνου αυτού του έργου. Έχουμε αναλογιστεί, έχει ο δήμος μια στοιχειώδη έστω ανάλυση για το κόστος συντήρησης του έργου; 

Με δεδομένο ότι από την πρόταση –προφανώς για λόγους ιδεολογικούς - απουσιάζουν κάποιες προτάσεις αναπτυξιακές που θα μπορούσαν να μετριάσουν αυτό το κόστος, αναρωτιέμαι πως αυτό το τεράστιο έργο θα λειτουργεί και θα συντηρείται. Ελπίζουμε σε κρατική χρηματοδότηση; Εάν δεν παράγει χρήμα το ίδιο το έργο θα φορολογήσουμε τους πολίτες; Να θυμίσω τα φαραωνικά έργα των ολυμπιακών αγώνων που φτιάχτηκαν και
καταρρέουν ασυντήρητα;

Λιμενική ταυτότητα

Λείπουν στοιχεία που θα μπορούσαν να  την αναδείξουν. Οι αποθήκες πίσω από το παλιό λιμάνι που σηματοδοτούν την άνθηση της αστικής Πάτρας, την άνθηση της μετανάστευσης, της σταφίδας και του εμπορίου, θα έπρεπε να ενταχθούν ως ζωντανά στοιχεία μνήμης. Θα έπρεπε να διατηρηθεί έστω ένα καρνάγιο ακόμη και ως τουριστική ατραξιόν κλπ

Το συμπέρασμα

Σταματάω εδώ τον σχολιασμό των μακετών  γιατί θεωρώ ότι αυτό που περιγράφω, είναι πλέον καθαρό στον αναγνώστη.

Το συμπέρασμα είναι ότι έχουμε να κάνουμε με τρεις προτάσεις που αφήνουν δεκάδες ερωτηματικά. Ισοψήφησαν και μοιράστηκαν το δεύτερο βραβείο και αυτό επίσης από μόνο του είναι πρόβλημα. Είμαστε λοιπόν ξανά στην αρχή; Όχι βέβαια γιατί πλέον έχουμε στα χέρια μας δεδομένα από αυτή τη διαδικασία.

Εάν έπαιρνα εγώ τις αποφάσεις θα με απασχολούσε σοβαρά η σκέψη, γιατί από τις 17 μελετητικές ομάδες δεν προέκυψε μία πρόταση που να ξεχωρίζει. Θα καταλάβαινα το αυτονόητο, ότι δηλαδή οι αναπλάσεις τέτοιου μεγέθους έχουν ενιαία ταυτότητα. Δεν προκύπτουν μηχανιστικά, κόψε από εδώ κάτι που αρέσει, πάρε από την άλλη μελέτη κάτι άλλο κλπ. Θα άφηνα στην άκρη τις γνωστές ιδεολογικές εμμονές και θα προχωρούσα έστω και αυτή την ύστατη ώρα στην εκπόνηση ενός σοβαρού, συγκροτημένου Master plan με ανάλυση της τώρα θέσης της πόλης και καθαρούς στόχους ως προς το χαρακτήρα που θέλουμε να έχει η Πάτρα μετά την ανάπλαση.

Στο τέλος με αυτό το εργαλείο στα χέρια, θα εξέταζα τη δυνατότητα ενός νέου, διεθνούς αυτή τη φορά, αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Η πόλη αγωνίστηκε χρόνια για το παραλιακό μέτωπο, το διεκδίκησε,
βρέθηκαν ευήκοα ώτα και το πήρε, μπορεί να περιμένει και λίγο ακόμη ώστε από τη διαδικασία να προκύψει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, αντάξιο της ιστορικής της διαδρομής.

Ο δήμαρχος Κώστας Πελετίδης έχει τη δυνατότητα να συνδέσει το όνομά του με την Πάτρα του μέλλοντος και όχι απλά με ένα ακόμη
μεγάλο, ωραίο πάρκο. Θα το τολμήσει;

_________

(Το παραπάνω άρθρο του Κώστα Μαλαμή, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ Πατρών, στις 5-11-2021).