28 Οκτωβρίου 1940: Η Πάτρα βομβαρδίζεται

 

Μετά τον πρώτο βομβαρδισμό πολλοί κάτοικοι έσπευσαν να  φύγουν από την πόλη και να βρουν καταφύγιο  στα περίχωρα και στις γειτονικές κοινότητες

Εμμανουέλε Γκράτσι,

πρέσβης της φασιστ. Ιταλίας

στην Αθήνα το1940

Τα  ξημερώματα της ∆ευτέρας 2 Οκτωβρίου 1940, οι δημοσιογράφοι του «Νεολόγου» προλαβαίνουν στην τελευταία σελίδα της τρίτης έκδοσης του φύλλου να δημοσιεύσουν την είδηση της κήρυξης του πολέμου από την Ιταλία.

«Ιταλική διακοίνωσις προς την κυβέρνησιν μας την 6 πρωϊνήν τα ιταλικά στρατεύματα θα βαδίσουν εναντίον της Ελλάδος», είναι ο τίτλος της είδησης η οποία συνεχίζει με τα εξής: Την 3ην πρωϊνήν ο πρεσβευτής της Ιταλίας κ. Γκράτσι επεσκέφθη τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως κ. Μεταξάν και επέδωσεν μακράν διακοίνωσιν. Οι όροι της διακοινώσεως δεν εγνώσθησαν ακόμη. Το μόνον γνωστόν είναι, ότι τα Ιταλικά στρατεύματα θα κινηθούν εναντίον της Ελλάδας την 6ην πρωϊνήν».

Πρόκειται για συνάντηση όπου ο Μεταξάς είπε το περίφημο «Alors, c’est la guerre!», που αποδίδεται στην ελληνική γλώσσα ως «Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος!» προς τον Ιταλό πρέσβη.

Ο βομβαρδισμός

Η Πάτρα ήταν η πρώτη πόλη που βομβαρδίστηκε το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου του 1940, λίγες ώρες μετά την κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία. Ο βομβαρδισμός από τα ιταλικά αεροπλάνα ξεκίνησε στις 9.20 το πρωί εκείνης της ημέρας και είχε ως τραγικό απολογισμό 193 νεκρούς, εκ των οποίων 125 άνδρες, 43 γυναίκες και 25 παιδιά.

Βόμβες έπεσαν επίσης και στις οδούς Γούναρη, Αγίου Ανδρέα, Ρήγα Φεραίου κ.λπ., καθώς και στη συνοικία του Αγίου ∆ιονυσίου, την συνοικία στην οποία διέμεναν και οι Ιταλοί της Πάτρας. Μάλιστα, μετά τον πρώτο βομβαρδισμό της Πάτρας πολλοί κάτοικοι που κατάφεραν να γλιτώσουν, έσπευσαν να φύγουν από την πόλη και να βρουν καταφύγιο στα περίχωρα και γειτονικές κοινότητες.

Πόλη «φάντασμα»

Ωστόσο, και τις επόμενες ημέρες ακολούθησαν και άλλοι βομβαρδισμοί, με αποτέλεσμα η πόλη να μοιάζει με «φάντασμα», καθώς λιγοστοί κάτοικοι κυκλοφορούσαν στους δρόμους.

Ο «Νεολόγος» των Πατρών ξανά κυκλοφόρησε την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου.

Μάλιστα στο φύλλο εκείνης της ημέρας κάνει γνωστό προς τους αναγνώστες του ότι: «Λόγω τεχνικών δυσχερειών, η β’ και η γ’ σελίς του σημερινού φύλ-λου είναι κεναί», γεγονός που δείχνει τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπιζε, εξαιτίας των βομβαρδισμών. Λίγες ημέρες μετά, όταν οι Πατρινοί άρχισαν να επιστρέφουν στην πόλη, ο νομάρχης καλούσε ιδιαιτέρως τους γιατρούς, τους φαρμακοποιούς, τους αρτοποιούς, τους αρτεργάτες και τους παντοπώλες να επιστρέψουν στις εργασίες τους, όπως και τους δημοσίους υπαλλήλους να πράξουν το ίδιο. Μάλιστα, οι δημόσιοι υπάλληλοι απειλούνταν με απόλυση και με παραπομπή σε Στρατοδικείο, ενώ για όσους είχαν καταστήματα προβλεπόταν δήμευση της περιουσίας τους και κατάσχεση των εμπορευμάτων τους.

Στο φύλλο της 30ης Οκτωβρίου 1940, ο «Νεολόγος» των Πατρών δημοσιεύει «Οδηγίαι προς τον λαόν», για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους βομβαρδισμούς από τα ιταλικά αεροπλάνα, οι οποίες έχουν ως εξής:

«Όλοι πρέπει να διατηρήσουν την ψυχραιμίαν των. Τα θύματα των βομβαρδισμών της πρώτης ημέρας θα ήσαν ελάχιστα εάν δεν παρετηρείτο σύγχυσις και κυκλοφορία εις τας οδούς. Ο καλύτερος τρόπος προφυλάξεως είνε να καταφεύγουν όλοι εις τα ΥΠΟΓΕΙΑ ή εις τα ΕΙΣΟΓΕΙΑ των υψηλών οικιών, ή και εις τα υπάρχοντα ΚΑΤΩΓΙΑ.

Όταν αι σειρήνες σημαίνουν με ΜΕ ΗΧΟΥΣ ∆ΙΑΚΕΚΟΜΕΝΟΥΣ διατάσσεται ΕΝΑΡΞΙΣ συναγερμού. Όταν αι σειρήνες δίδουν ένα ΗΧΟΝ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΟΝ διατάσσεται ΛΗΞΙΣ συναγερμού. Όταν σημαίνη συναγερμός όλοι οφείλουν να σπεύσουν να προφυλαχθούν και να μην εξέλθουν παρά μόνον όταν ακούσουν το σύνθημα της λήξεως συναγερμού. Την νύκτα εντός των οικιών όπου θα υπάρχη φως πρέπει να είνε κλεισμένα τα εξώφυλλα και εσωτερικώς να υπάρχουν σκούρα παραπετάσματα. Εάν δοθή σύνθημα συναγερμού να σβύνουν όλα τα φώτα και οι ένοικοι να κατέλθωσι εις τα ισόγεια ή υπόγεια».

Στην Πάτρα δημιουργήθηκαν 32 καταφύγια σε κεντρικά σημεία της πόλης, ενώ ακόμη και στις αυλές των σπιτιών σκάφτηκαν τάφροι για να βρίσκουν οι πολίτες καταφύγιο την ώρα των βομβαρδισμών.

Οι διαταγές του στρατιωτικού διοικητή

Με την κήρυξη του πολέμου, επιβάλλεται σε όλη τη χώρα στρατιωτικός νόμος και ο στρατιωτικός διοικητής της περιφέρειας, υποστράτηγος Τηλ. Παπαδόπουλος, εκδίδει μια σειρά διαταγών προς τους Πατρινούς, τις οποίες δημοσιεύει ο «Νεολόγος» στις 30 Οκτωβρίου και οι οποίες έχουν στόχο την προστασία των πολιτών και την εύρυθμη λειτουργία της πόλης. Οι διαταγές έχουν ως εξής:

«Απαγορεύομεν πάσαν συγκέντρωσιν πολιτών. Απαγορεύομεν άμα τη επελεύσει του σκότους την λειτουργίαν του ηλεκτρικού φωτός ως και την αφήν οιουδήποτε φωτός εις οικίαν καταστήματα ή το ύπαιθρον. Από της κοινοποιήσεως της παρούσης τα αρτοποιεία θα παρασκευάζωσι συνεχώς άρτον, τα παντοπωλεία θα ώσιν ανοικτά κατά την ημέραν και τα φαρμακεία ωσαύτος. Συνιστώ εις τους κατοίκους ψυχραιμίαν, και μη περιφέρονται ασκόπως εις τα οδούς. Εν περιπτώσει σημάνσεως σειρήνων συναγερμού να σπεύδωσι εις τα καταφύγια».

Επίσης, με άλλη διαταγή του ο στρατιωτικός διοικητής απαγορεύει τη δημοσίευση κάθε πληροφορίας που αφορούν τις κινήσεις και την κατάσταση των ελληνικών στρατευμάτων.

 

Η σύλληψη των Ιταλοπατρινών

Αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου, μια από τις πρώτες διαταγές του υφυπουργείου ∆ημοσίας Ασφάλειας, ήταν η σύλληψη των Ιταλών υπηκόων και στην Πάτρα, όπου υπήρχε ακμάζουσα ιταλική παροικία και συνελήφθησαν όλοι οι άνδρες. Ωστόσο, κάποιοι είχαν διαφύγει στις γύρω περιοχές της Πάτρας, μαζί με τους υπόλοιπους Πατρινούς για να γλιτώσουν από τους βομβαρδισμούς, και οι Αρχές ξεκίνησαν την αναζήτησή τους.

Χαρακτηριστική είναι η διαταγή του στρατιωτικού διοικητή, που δημοσιεύει στις 30 Οκτωβρίου ο «Νεολόγος» σύμφωνα με την οποία:

«Άπαντες οι Ιταλοί υπήκοοι άρρενες ηλικίας 17 – 55 ετών άμα κοινοποιήσει της παρούσης εντέλλονται όπως παρουσιασθώσιν εις το ενταύθα τμήμα Γεν. Ασφαλείας. Οι παραβάται της παρούσης διωχθήσονται παραπεμπόμενοι εις το Στρατοδικείον».

__________

ΣΗΜ.: Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος Πατρών, στις 22-10-2021, από τον δημοσιογράφο Φάνη Βγενόπουλο.