Αμαλιαδίτης όμηρος στου Λυμπερόπουλου ομιλεί εκ του τάφου

 

Αυτή είναι η πρόσοψη των φυλακών του στρατοπέδου Λυμπερόπουλου.

ΣΠΥΡΟΣ ΞΑΝΘΗΣ:

ΑΠΟ TΟΥΣ 40 ΑΜΑΛΙΑΔΙΤΕΣ ΔΕΝ ΓΛΥΤΩΣΕ ΚΑΝΕΝΑΣ;

 Ο γιος του, Λεωνίδας Ξάνθης, Καθηγητής Υπολογιστικών Μαθηματικών και Αεροναυπηγικής Πανεπιστημίου του Λονδίνου, σκιαγραφεί τον πατέρα του και αφηγείται τη δοκιμασία της σύλληψής του και του εγκλεισμού του στο στρατόπεδο

Ο Σπ. Ξάνθης με την δασκάλα

σύζυγό του  Ελένη Ψευδού.

Το διαβόητο στρατόπεδο ομήρων Λυμπεροπούλου αποτελεί για την Πάτρα σύμβολο τη ναζιστικής αγριότητας. Εκτελέσεις, ατελείωτη αγωνία και πόνος έχουν σφραγίσει διά παντός αυτό τον χώρο της μνήμης.

Μια από τις αμέτρητες ανθρώπινες ιστορίες του έρχεται για πρώτη ίσως φορά στο φως και έχει σχέση με την πόλη της Αμαλιάδας, όπου στις 20 Ιουλίου του 1944 οι Γερμανοί με συνεργάτες τους των Ταγμάτων Ασφαλείας έκαναν μπλόκο και συνέλαβαν περίπου 200 άνδρες. Οι συλληφθέντες φορτώθηκαν σε αμαξοστοιχία και μεταφέρθηκαν στον Πύργο, ενώ σαράντα από αυτούς μετήχθησαν αργότερα στην Πάτρα, στο στρατόπεδο Λυμπεροπούλου. Στους σαράντα είχε προστεθεί και ο συμβολαιογράφος και έγκριτο μέλος της κοινωνίας της Αμαλιάδας, Σπύρος Ξάνθης.

Ο γιος του, Λεωνίδας Ξάνθης, Καθηγητής Υπολογιστικών Μαθηματικών και Αεροναυπηγικής Πανεπιστημίου του Λονδίνου, σκιαγραφεί τον πατέρα του και αφηγείται τη δοκιμασία της σύλληψής του και του εγκλεισμού του στο στρατόπεδο Λυμπεροπούλου:

«Ο Σπύρος Ξάνθης γεννήθηκε το 1900 στη Δέλγα Ναυπακτίας. Πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1927) υπήρξε δικηγόρος στην Πάτρα (1935-1937) και από το 1937 συμβολαιογράφος Αμαλιάδας, ως τον θάνατό του, στις 12.5.1958. Παράλληλα με τις νομικές του σπουδές, οι ανάγκες βιοπορισμού τον οδήγησαν στο Σώμα της Χωροφυλακής. Εισήχθη πρώτος στις εξετάσεις και απoφοίτησε από τη Σχολή Χωροφυλακής Αθηνών (Αρχηγός τάξης). Υπηρέτησε στο Σώμα έως το 1935.

 

Η αίσθηση του καθήκοντος απέναντι στο κοινωνικό σύνολο αναγνωρίζεται σε “Ευχαριστήριον” δημοσίευμα (στην εφημ. “Πατρίς” στις 7 Φεβρουαρίου του 1934) από ανακουφισμένους κατοίκους της Ηλείας, Γορτυνίας και Καλαβρύτων: στη διάρκεια της υπηρεσίας του στη Δίβρη εργάστηκε για τον εκτοπισμό ζωοκλεφτών και ατόμων που υπέθαλπαν ληστοφυγόδικους, οι οποίοι λυμαίνονταν τις περιοχές εκείνες. Το δημοσίευμα κατέληγε: “Είναι πραγματική τιμή για το Σώμα της Χωροφυλακής όταν έχει τοιούτους αξιωματικούς”.     

 

Υπήρξαν όμως συνέπειες στη σταδιοδρομία του, καθώς συγγενείς και φίλοι των εκτοπισθέντων κατασκεύασαν εναντίον του συκοφαντικές (και αβάσιμες, όπως περίτρανα απέδειξε η Δικαιοσύνη) κατηγορίες  σχετικά με τη στάση του κατά το αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα  του 1935. 

 

Παράλληλα, οι πολιτικές αναταράξεις που συγκλόνισαν την Ελλάδα συγκρούστηκαν με τις δημοκρατικές του αντιλήψεις και ευαισθησίες, οπότε, αποχώρησε από το Σώμα με τον βαθμό του ταγματάρχη.

 

Το 1937 νυμφεύθηκε τη δασκάλα Ελένη Ξάνθη, το γένος Ψευδού (1903-2003), που αφιέρωσε τη ζωή της στη διαπαιδαγώγηση ελληνοπαίδων στα Θρακικά σύνορα, στην κωμόπολη Λάβαρα Διδυμότειχου, στα χωριά Ναυπακτίας Δέλγα (Γάβρος) και Παλαιοχωράκι και επί σχεδόν 30 χρόνια στην Αμαλιάδα, στα 3^ο, 4^ο και 6^ο Δημοτικά Σχολεία. Απέκτησαν μαζί 3 παιδιά.

 

 

 

 

Έλαβε μέρος στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο και τιμήθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας με το ΄΄Μετάλλιο των Εξαιρέτων Πράξεων’’ καθ’ ότι, όπως αναφέρει έγγραφο της Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοίκησης Αργυροκάστρου: ''Εξετέλεσε μετά παραδειγματικής ευσυνειδησίας το καθήκον εργασθείς αόκνως καθ΄όλον το διάστημα της υπηρεσίας του, άμα δε κατά τους συνεχείς βομβαρδισμούς υπό της εχθρικής αεροπορίας της πόλεως του Αργυροκάστρου επεδείξατο άκραν ψυχραιμίαν και θάρρος εξαιρετικόν''.

 

Και συνεχίζει ο Λεωνίδας Ξάνθης:

 

«Ο πατέρας μου δεν συνελήφθη στο μπλόκο της Αμαλιάδας. Είχε συλληφθεί στοχευμένα,  όταν  ενοχοποιητικά έγγραφα σχετικά με την Αντίσταση τοποθετήθηκαν εν τη απουσία του στη τσέπη του σακακιού του, που κρεμόταν στο προθάλαμο του γραφείου του, από γνωστό  συνάδελφό του συμβολαιογράφο, με τον οποίο είχαν γραφεία στο  ίδιο κτίριο. Πριν επιστρέψει ο πατέρας μου στο γραφείο του, είχε "ειδοποιηθεί" η Γκεστάπο, που παρέλαβε το σακάκι. Πηγαίνοντας ο πατέρας μου για εξηγήσεις στα γραφεία της Γκεστάπο, συνελήφθη. Οπότε συνάγουμε ότι προστέθηκε στην ομάδα  των συλληφθέντων στο μπλόκο Αμαλιαδιτών και μετήχθησαν στο στρατόπεδο Λυμπεροπούλου.

 

 Ο Δήμαρχος Μεσολογγίου Χρήστος Ευαγγελάτος στην αφήγησή του για το στρατόπεδο ομήρων Λυμπερόπουλου, που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα της Πάτρας «Εθνικός Κήρυξ» τον Αύγουστο του 1949 (και το 1957 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γκοβόστη σε βιβλίο με τίτλο «Στο στρατόπεδο του Λυμπεροπούλου») γράφει σχετικά -στο φύλλο της 8^ης Αυγούστου:“(...) άνοιξε η πόρτα του στρατοπέδου και 40 Αμαλιαδίτες, με επικεφαλής τον συμβολαιογράφο και πρώην αξιωματικό της Χωροφυλακής από τη Ναύπακτο καταγόμενο, κ. Ξάνθη, κατέλαβαν τα αδειανά δωμάτια. Ήσαν οι δυστυχείς πολύ πεινασμένοι. Τους είχαν συλλάβει σ' ένα μπλόκο στην Αμαλιάδα και τους φόρτωσαν αμέσως σε κλειστά βαγόνια, που έμειναν δύο ημερόνυχτα σε κάποιο σταθμό γιατί η αμαξοστοιχία δεν μπορούσε,  από σαμποτάζ που έγινε, να προχωρήσει. Ευτυχώς, στο στρατόπεδο Λυμπεροπούλου που μεταφέρθηκαν, υπήρχαν κουτιά με κονσέρβες του Ερυθρού Σταυρού που είχαν εγκαταλειφθεί από μεταφερθέντες στο Χαϊδάρι και οι Αμαλιαδίτες ρίχθηκαν στο φαΐ και στο κρύο νερό, ανίδεοι του τρομερού κινδύνου που μας περίμενε την χαραυγή. Το πρωί, άλλη μπαταριά του εκτελεστικού αποσπάσματος, εγέμιζε ανοιγμένους λάκκους με κορμιά Ελλήνων στο λιοστάσι, που είναι πίσω από τους στρατώνες και η τρομοκρατία μεγάλωνε στην Πάτρα (...)”.

Κάποιους από αυτούς τους λάκκους είχε εξαναγκαστεί να τους σκάψει ο Σπύρος Ξάνθης, ο οποίος, τελικά, για ανεξακρίβωτους λόγους  αφέθηκε ελεύθερος.  Βάσιμα εικάζεται ότι σ' αυτό συνετέλεσε η ιδιότητά του ως αξιωματικού στο αλβανικό μέτωπο και εξέχοντος μέλους της κοινωνίας της Αμαλιάδας, πράγμα που μετέφερε στους Γερμανούς, έκπληκτος για τη σύλληψη του Ξάνθη, ένας Αμαλιαδίτης που έτυχε τότε να είναι παρών. Πρόκειται για τον Μένιο Ρόκκο (διατηρούσε κατάστημα ποδηλάτων στην Λεωφόρο Όθωνος και Αμαλίας στην Αμαλιάδα και αργότερα εργάστηκε σαν εργοδηγός στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά) που είχε απευθυνθεί στο πατέρα μου για τη σύνταξη κάποιων συμβολαίων του.

 

Δεν είναι απίθανο να αφέθηκε ελεύθερος κατά την διαλογή κρατουμένων τον Αύγουστο του 1944 όταν το στρατόπεδο Λυμπεροπούλου εκκενώθηκε (μέρος των κρατουμένων διασκορπίστηκαν σε άλλους χώρους εγκλεισμού).

Ο πατέρας μου αφηγείτο ότι, μαζί με έναν ιερέα ήταν οι μόνοι που είχαν απομείνει από την ομάδα των Αμαλιαδιτών (είχαν μάλιστα συνεννοηθεί, εάν κάποιος επιζούσε, να αναγγείλει τα συμβάντα στην οικογένεια του άλλου), επιβεβαιώνοντας την κοινή πεποίθηση ότι ''ελάχιστοι  έβγαιναν ζωντανοί απ' το στρατόπεδο Λυμπεροπούλου'', και εξηγώντας έτσι για ποιο λόγο είχε διαδοθεί  στην Αμαλιάδα ότι ο ίδιος είχε εκτελεστεί.

Ανεξακρίβωτα  παραμένουν ως σήμερα και τα ονόματα των εκτελεσθέντων συγκρατουμένων συμπολιτών του. Εύχομαι ότι η ονοματοδοσία της οδού Σπύρου Ξάνθη στην Αμαλιάδα (σύμφωνα με την απόφαση 222/2020 του Δημοτικού Συμβουλίου του  Δήμου Ήλιδας*) θα αποτελέσει κίνητρο για την παραπέρα διερεύνηση του κατοχικού αυτού γεγονότος δικαιώνοντας τη μνήμη τους.

 

Με αναγνωρισμένη κοινωνική προσφορά, ο Σπύρος Ξάνθης υπήρξε, μεταξύ άλλων, εκ των ιδρυτών της Βιβλιοθήκης Αμαλιάδας και ο πρώτος (αριθμός Πρωτοκόλλου 1) από τους συμπολίτες στον οποίον απευθύνθηκε ο πρόεδρος της ''Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων'' (που συνεστήθη στην Αμαλιάδα στις 22 Σεπτεμβρίου του 1956 από το Υπουργείο Δικαιοσύνης), προκειμένου να συμβάλει στο έργο της».

 

*(Σημ. του συγγρ.: Ο Δήμος Ήλιδας υπέβαλε την απόφασή του στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένη Διοίκησης του Ν. Ηλείας στις 20.11.2020 και αναμένεται ή έκδοση «σύμφωνης γνώμης» η οποία όμως ως τις 15.7.2021 εξακολουθούσε να εκκρεμεί).

______________ 

Επιπροσθέτως ο Λεωνίδας Ξάνθης, απευθυνόμενος στην  κυρία Άννα Μητροπούλου, Πρόεδρο Επιτροπής Αποκεντρωμένης Διοίκησης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, στον  Πύργος, Ν. Ηλείας, στις  21.07.2021, αναφέρει τα παρακάτω:

«Θέμα: Υπόμνημα σχετικό με τη «σύμφωνη γνώμη» επί της απόφασης  222 του 2020  του Δήμου Ήλιδας.

Για να διευκολύνω την πληρέστερη ενημέρωση της Επιτροπής σας, υποβάλλω εν είδει υπομνήματος το συνημμένο κείμενο,  που περιέχει περαιτέρω πληροφορίες για την ζωή και την προσωπικότητα του πατέρα μου, Σπύρου Ξάνθη.

Το συγκεκριμένο κείμενο με  τίτλο, «Σπύρος Ξάνθης:  Από τους 40 Αμαλιαδίτες δεν γλύτωσε κανένας;» θα περιληφθεί στο βιβλίο «Η Πάτρα στην κατοχή και στην Αντίσταση» του κ. Γιώργου Μόσχου (gmosxos1@hotmail.com) που θα κυκλοφορήσει σε 4^η έκδοση τους προσεχείς μήνες.

Ας προωθηθεί, παρακαλώ, το παρόν μειλ και το συνημμένο υπόμνημα στα υπόλοιπα μέλη της Επιτροπής.

Σας ευχαριστώ και παραμένω στην διάθεσή σας για οτιδήποτε άλλο τυχόν χρειαστείτε.

Με  εκτίμηση, Λεωνίδας Σπ. Ξάνθης

 Κοινοποίηση: Κυρία Α. Γιαννοπούλου, Γραφείο υποστήριξης Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ήλιδας (giann@amaliada.gr)».