«Και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους...»

Η μνήμη τ' Άη Γιάννη του Ριγανά, του Λαμπαδάρη, του Ριζικάρη ή του Κλείδωνα απόψε εορτάστηκε στην Άνω πόλη της Πάτρας!

Αριστερά ο Ηλίας Δρόσος, πρωτεργάτης του εθίμου.

Άλλοι τον λένε Ριγανά, άλλοι Λαμπαδάρη, άλλοι Ριζικάρη, είναι ο Άη-Γιάννης που στις 24 Ιουνίου, σήμερα αναβίωσε η γιορτή του σε λαϊκές συνοικίες, που οι κάτοικοί τους δεν ξεχνούν τα έθιμα του τόπου μας.

Λένε πως είναι έθιμο που κρατά από τα χωριά της χώρας μας, αλλά γυρίζοντας πίσω, στην Πάτρα, συναντάται στις λαϊκές γειτονιές της, αν και σπάνια, καθώς τείνει να εξαλειφθεί, παρασυρόμενο από τους ταχείς ρυθμούς της ζωής των πόλεων.

Αυτό δεν ισχύει πάντα και απόδειξη είναι πως ο γείτονας της κλίμακας της οδού Αγράφων Ηλίας Δρόσος, φέτος βρήκε τη στολή του Εβραίου, τα άχυρα για το παραγιόμισμά της -κι ας έχουν χαθεί τα σιταροχώραφα της συνοικίας στο βάθος των Εβραιομνημάτων, αφού ήρθε το πέρασμα της φαγάνας, τους δρόμου της κατ' ευφημισμό Μίνι Περιμετρικής- τον έστησε πάνω σε τρίποδο κια όπως ο ίδιος ο "Εβραίος" ανήγγειλε με πινακίδα που κρέμασε στο στήθος του, ήταν σαφής: Θα καώ την Τετάρτη στις 9 μμ.

 

 Και όντως, αυτήν ακριβώς την ώρα ο γείτονας της οδού Αγράφων, στη απάνω πόλη της Πάτρας, τον παρέδωσε στο πυρ του Εξαγνισμού, όπως επιτάσσει το πανάρχαιο έθιμο!

Είπαμε να αναβιώσουμε αυτό έθιμο, που πιο παλιά γιορτάζαμε στην γειτονιά, στο τέρμα της οδού Αιόλου. Τώρα το πέρασμα του δρόμου, οι πολυκατοικίες και η κίνηση των αυτοκινήτων δεν προσφέρονται για την εξακολούθηση του εθίμου. Γι αυτό φέτος το γιορτάζουμε εδώ, στην οδό, πριν τις σκάλες, είπε ο Ηλίας Δρόσος, που έσπευσε να ενημερώσει ότι ο εορτασμός του εθίμου θα έχει συνέχεια και του χρόνου.     

Η 24η Ιουνίου είναι από τις μεγαλύτερες καλοκαιρινές γιορτές της ελληνικής παράδοσης, αφού η γιορτή του Αϊ Γιάννη του Κλήδονα (ή Ριγανά, ή Ριζικάρη ή Λαμπαδάρη) συνοδεύεται από το παραδοσιακό έθιμο με το πέρασμα πάνω από τις φωτιές.

Έτσι ακριβώς επανέλαβαν και οι γείτονες, με πρώτα τα παιδιά, που ενθουσιάζονται ιδιαίτερα από τις φλόγες της φωτιάς!

Το προσωνύμιο «Κλήδονας» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κλήδων» που σημαίνει προγνωστικός ήχος και χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει τον συνδυασμό των τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής.

Ουσιαστικά ο «Kλήδονας» σχετίζεται με μια λαϊκή μαντική διαδικασία, η οποία λέγεται ότι αποκαλύπτει στις άγαμες κοπέλες την ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.

Σύμφωνα με το έθιμο, την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού ή της γειτονιάς της πόλης και μία από αυτές πηγαίνει στο πηγάδι να φέρει το «αμίλητο νερό» και στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν.

Στο σπίτι το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο, τα λεγόμενα ριζικάρια και στη συνέχεια σκεπάζουν το δοχείο με κόκκινο ύφασμα και το δένουν ενώ παράλληλα προσεύχονται στον Αϊ Γιάννη και τοποθετούν το δοχείο σε ανοιχτό χώρο, όπου μένει όλη νύχτα. Την ίδια εκείνη νύχτα λέγεται ότι τα κορίτσια θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Και εδώ γινόσανται τα πειράγματα της επομένης ημέρας, για τα όνειρα που έβλεπαν οι κοπέλες! Και την εξήγηση που έδιναν οι... σοφές της γειτονιάς!

Παράλληλα, την παραμονή της γιορτής του Αϊ Γιάννη Ιωάννη, αναβιώνει και το γνωστό έθιμο με τις φωτιές: Στη πλατεία στήνεται μια μεγάλη φωτιά πάνω από την οποία πηδάνε όλοι οι κάτοικοι. Σύμφωνα με την παράδοση, η φωτιά, επιφέρει την κάθαρση και οι άνθρωποι απαλλάσσονται από το κακό.

Ο Άι-Γιάννης λέγεται και Ριζικάρης αφού η παράδοση λέει ότι φέρνει τύχη και γι' αυτό έπρεπε από την παραμονή οι κάτοικοι να έχουν τακτοποιήσει όλες τις οικιακές δουλειές τους.

Επίσης ο Αϊ Γιάννης αποκαλείται και Ριγανάς, επειδή την ημέρα αυτή έβγαιναν και μάζευαν ρίγανη, η οποία έπρεπε να συλλεχθεί πρωί πρωί, πριν από την ανατολή του ηλίου, αφού πίστευαν, ότι έτσι είχε μαγική δύναμη.