Με επισημότητα η 74η επετείος Απελευθέρωσης Πάτρας

 

Η κα Τόνια Ράπτη ξεναγεί στους επισκέπτες στην αίθουσα του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης της Achaia Clauss. Διακρίνεται η έκδοση του πατραϊκού  βιβλίου «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» έκδοση Γιάννη Πικραμένου, Πάτρα με συγγραφή Γιώργου Μόσχου και άλλα ιστορικά έγγραφα της πατραϊκής εταιρείας.

 

Συμμετοχή της Achaia Clauss, εκδήλωση- περιήγηση στα υπόγειά της, όπου έμειναν την παραμονή των μαχών αντάρτες του ΕΛΑΣ, με τίτλο: «Νυχτερινή Περίπολος»

Το πρόγραμμα των φετινών εκδηλώσεων για την 74η επέτειο απελευθέρωσης της Πάτρας από τη ναζιστική κατοχή παρουσίασαν σε συνέντευξη Τύπου σήμερα ο Αντιδήμαρχος Παιδείας Ανδρέας Αθανασόπουλος και ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Πατρέων, Τάκης Πετρόπουλος.

Όπως ανέφεραν, ο Δήμος Πατρέων διοργανώνει και φέτος, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, πολύμορφες εκδηλώσεις για τα 74 χρόνια από την απελευθέρωση της Πάτρας από την γερμανο-ιταλική κατοχή. Τιμά τους αγώνες του πατραϊκού λαού που αντιστάθηκε μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και των ανταρτών του 12ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που μπήκαν ελευθερωτές στην πόλη, μετά από σκληρές μάχες με την γερμανική φρουρά και τους ντόπιους συνεργάτες τους, δωσίλογους και ταγματασφαλίτες.

Παράληψη σε αυτούς τους αγώνες ήταν η μη αναφορά, προφανώς μη ηθελημένη, όπως ελπίζεται εκ μέρους του Istologiou G. Mosxou- στην συμμετοχή της βρετανικής ταξιαρχίας του Τζωρζ Τζέλικο, που με τους αλεξιπτωτιστές του έλαβε μέρος στις μάχες, ερχόμενη από την πλευρά της οδού των Ιτεών.

Όπως ανέφεραν οι ομιλητές, από την αρχή της θητείας της η σημερινή Δημοτική Αρχή ανέδειξε τη σημαντική ιστορική επέτειο της απελευθέρωσης της Πάτρας, πρωτεύουσας του Μοριά, που πρώτος απελευθερώθηκε από το γερμανικό ζυγό.

https://www.youtube.com/watch?v=C2GVFGD7kW4

Μια επέτειος που συνειδητά είχε υποβαθμιστεί από το κράτος και τις προηγούμενες Δημοτικές Αρχές, μια επέτειος που τα επίσημα ιστορικά βιβλία που διδάσκονται στα σχολεία την αποσιωπούν.

Όπως αναφέρει ο Ηλίας Παπαστεριόπουλος, ανθυπολοχαγός του 12ου Συντ. ΕΛΑΣ στο εξάτομο έργο του με τίτλο «Η απελευθέρωση της Πάτρας»: «Ήταν το 12ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ που έδωσε όλες τις μάχες και χρειάστηκαν σκληροί και διαρκείς αγώνες για να εξουδετερωθούν οι κατακτητές και οι ταγματασφαλίτες στην Αχαΐα και να φτάσουν οι δυνάμεις των ανταρτών να δώσουν την τελική μάχη μέσα στην πόλη. Κύριο μέλημα του ΕΛΑΣ, αναφέρει, «ήταν η απελευθέρωση χωρίς θυσίες και καταστροφές της πόλης, αναίμακτα», γι’ αυτό, όλο το Σεπτέμβρη του ‘44 βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις για να αποχωρήσουν οι Γερμανοί, χωρίς σφαγή και χωρίς την ανατίναξη του λιμανιού. Ζήτησε από τα Τάγματα Ασφαλείας να παραδοθούν στην αγγλική δύναμη».

(Σημ. του Istologiou G. Mosxou: Πρόκειται για την ταξιαρχία του Τζέλικο, που αναφέρεται παραπάνω).

Η ιστορία και οι ιστορικοί της πόλης έχουν δώσει με κάθε λεπτομέρεια το ιστορικό των τελευταίων ημερών για την απελευθέρωση της Πάτρας. Για δε τη διάσωση του λιμανιού, είναι γνωστό πολέον και από το αρχείο του επικεφαλ΄ξης του ΔΕΣ Χανς Ερενστρώλε, ότι διασώθηκε χάριν στην συνεργασία του με τον αντιναζί διοικητή των Γερμανών Μάγκνους, ο οποίος παραβίασε διαταγές της Αθήνας στέλνοντας τον Αυστριακό υπαξιωματικό Ντόνικ να κάνει μερικές εικονικές ανατινάξεις χωρίς να πειράξει τον κύριο όγκο των κρηπιδωμάτων. 

Για την έλλειψη πίστης του στην νίκη του Ναζισμού, ο Μάγκνους κρατήθηκε από τους Ναζί αξιωματικούς που παραμονές των μαχών, φθάνοντας στην Πάτρα με υδροπλάνο, του αφαίρεσαν την διοίκηση και τον έθεσαν υπό κράτηση στο ξενοδοχείο Σέσιλ για να σταλεί στο Βερολίνο για να περάσει Στρατοδικείο, καθώς τον υποπτεύθηκαν.

Ιστορικά έγγραφα ημερών των μαχών για την απελευθέρωση της Πάτρας, φιλοξενούνται στο Μουσείο της Achaia Clauss.

Την 2η Οκτώβρη 1944, το πρωί, το ΙΙ Τάγμα του 12ου Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με διοικητή τον Χρ. Γαλανόπουλο, συνολικής δύναμης 810 ανδρών και με την συμμετοχή των 200 Βρετανών της Ταξιαρχίας του Τζελικόε αρχίζει την επιχείρηση κατάληψης της Πάτρας. Οι Γερμανοί απέναντί τους είναι περίπου 400 άνδρες με ηθικό κατακερματισμένο από την πολυήμερη αναμονή μέχρι να έρθει η σειρά τους να εγκαταλείψουν την πόλη, καθώς όλη η Πελοπόννησος έχει αδειάσει από ναζιστικά στρατεύματα, πλην της Αχαΐας. 

Μαζί τους είχαν, μέχρι το βράδυ της Κυριακής 1η Οκτωβρίου, τους 1800 εύζωνες του Κουρκουλάκου, διοικητή του 2ου Συντάγματος Ευζώνων, που είχε βάση τα σχολεία του Βουδ και στους στρατώνες του ΚΕΤχ που είχαν αδειάσει από τους Γερμανούς. Το βραδύ αυτό όμως και μετά από συμφωνία με τους συμμάχους  για να μην καταστραφεί η πόλη, παραδόθηκαν με τον οπλισμό τους, η μεν διοίκηση και οι αξιωματικοί τους στον ανθυπολοχαγό του ΕΛΑΣ Ηλ. Παπαστεργιόπουλο στο Ψαροφάι και οι δε οπλίτες στην Εγλυκάδα, όπου υπήρχε βάση των ανταρτών και στο Ψαροφάι, αλλά στους Βρετανούς.  

Ύστερα από σκληρές μάχες μέσα στην πόλη, στις 4 Οκτώβρη 1944, στις 6 το πρωί, οι καμπάνες αναγγέλλουν τη λευτεριά, και το τέλος της σκλαβιάς. Οι Γερμανοί οπισθοχωρούν με απώλεια 25 νεκρούς και άγνωστο αριθμό τραυματιών. Οι τσολιάδες, που είχαν παραδοθεί, μεταφέρθηκαν στο σχολείο του Μιντιλογλίου και από 'κει στον Άραξο, όπου τους παρέλαβε αγγλική δύναμη για να τους μεταφέρει σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Νότια Ιταλία.

Οι μάχες αρχίζουν από τα νότια της Πάτρας, όπου ο ΕΛΑΣ στην συνοικία Αγ. Φωτεινή έχει εγκαταστήσει αρχηγείο, ενώ ο καπετάν Ρήγας (Ζήσης Χατζόπουλος, Αθηναίος, που έζησε και πέθανε στην Πάτρα) καταλαμβάνει τα σχολεία του Βουδ και από την ταράτσα τους χτυπά τους Γερμανούς, αναγκάζοντάς τους σε υποχώρηση προς το κέντρο της πόλης. Κατόπιν καταλαμβάνει θέσεις στο πάνω μέρος της κλίμακας της Αγ. Νικολάου και στήνει αυτόματα, που ελέγχουν το πέρασμα προς την οδό. άλλες ομάδες ανταρτών δίνουν επικές μάχες στην μάντρα του κινηματογράφου Ζενίθ στα Ψηλαλώνια, ενώ και σε συνεργασία με τους βρεταννούς στρατιώτες καταλαμβάνουν το Φρούριο και το Δασύλλιο, με τον Ραδιοσταθμό του που κατείχαν οι Γερμανοί. Στην πλ. Γεωργίου οι Γερμανοί αντιστέκονται σθεναρά, όμως τα μηχανοκίνητα των Βρετανών τους διώχνουν από τις θέσεις τους, ενώ η παρουσία τους στην πόλη γίνεται επισφαλής από την στιγμή που οι αντάρτες τοποθετούν αυτόματα σε καμπαναριό του ΙΝ της Παντάνασσας!

Το επιτελείο του Μάγκνους από τις 2.30 περίπου την νύχτα της 4ης Οκτωβρίου αρχίζει της υποχώρηση από τον παραλιακό δρόμο στον Άγ. Ανδρέα. Ο ίδιος με το επιτελείο του, κρατούμενος των Ναζί,  επιβιβάζεται στη θαλαμηγό «Αργώ» και κατευθύνεται για την Ιτέα, ενώ με χελώνες ακολουθούν οι αξιωματικοί και στρατιώτες, που μέσω του Ρίου διαπεραιώνονται στην απένατι πλευρά του Κορινθιακού.  Από το Ρίο με παραμάσχαλα έναν φάκελο με έγγραφα γερμανικά, δραπετεύει ο Ντόνικ, συνεργάτης του Μάγκνους και παραδίδεται στους αντάρτες, οι οποίοι τον παρέδωσαν στους Βρετανούς για τα περαιτέρω.

Περί το χάραμα της 4ης Οκτωβρίου 1944 η πόλη είναι ελεύθερη.

Νομαρχία Αχαΐας. Αντιπρόσωποι

του ΕΑΜ στο μπαλκόνι.

Οι απελευθερωτές, τα τμήματα του ΕΛΑΣ και οι άντρες της Βρετανικής Ταξιαρχίας παρελαύνουν στην ελεύθερη Πάτρα και  οι κάτοικοι, που γέμισαν τους δρόμους, υποδέχονται με λουλούδια και εκδηλώνουν τα αισθήματά τους προς τους ταλαιπωρημένους αγωνιστές των βουνών και των συμμάχων. Στις μάχες για την απελευθέρωση της Πάτρας, έπεσαν ο ΕΛΑΣίτης λοχίας Γιώργος Ράμμος, από τα Στύλια Δωρίδος, στη διασταύρωση Γερμανού και Ηλείας και ο 18χρονος ΕΠΟΝίτης Ορέστης Βασιλακόπουλος, από την Περιστέρα Αχαΐας.

Ο πατραϊκός λαός, σε όλη τη διάρκεια της κατοχής, δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να αγωνίζεται ενάντια στο φασισμό και το ναζισμό, παρά τις μεγάλες θυσίες, όπως ο απαγχονισμός των 11 αγωνιστών του ΕΑΜ στα Ψηλά Αλώνια, το Μπλόκο των Προσφυγικών και τις εκτελέσεις στο κτήμα Μουρτζούχου,  τις φυλακίσεις αγωνιστών στο σημερινό 17ο  Δημοτικό Σχολείο Προσφυγικών, στις φυλακές Μαργαρίτη απέναντι από την παλιά Δεξαμενή στο Φρούριο επί της αρχής της οδού Λόντου και στο κολαστήριο των SS (Κανακάρη και Βότση) και της SD, (Κορίνθου και Αράτου).

Σύμφωνα με τους οργανωτές του Δήμου Πατρέων, φέτος για τέταρτη χρονιά οι εκδηλώσεις με διοργανωτή τον Πολιτιστικό Οργανισμό, περιλαμβάνουν:

Τετάρτη 3 Οκτώβρη, 6-8 μ.μ., στην Achaia Clauss, εκδήλωση- περιήγηση στα υπόγεια, που έμειναν την παραμονή αντάρτες του ΕΛΑΣ, με τίτλο: «Νυχτερινή Περίπολος», η προηγούμενη μέρα της απελευθέρωσης της Πάτρας και χαιρετισμό από τον Πρόεδρο του Πολιτιστικού Οργανισμού, Τάκη Πετρόπουλο.
Η οινοποιία παραχωρώντας πολύτιμο αρχειακό υλικό στηρίζει τη διοργάνωση της εκδήλωσης.
(Αναχώρηση λεωφορείων 5.45 μ.μ. από Πλατεία Γεωργίου).

Πέμπτη 4 Οκτώβρη
-10.00 π.μ., Δοξολογία στη Μητρόπολη με συμμετοχή Σχολικών Τμημάτων.
-11.00 π.μ., Κατάθεση στεφάνων στα Ψηλά Αλώνια, στο Μνημείο των 11 απαγχονισθέντων αγωνιστών και ομιλία από τη Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου, Κατερίνα Γεροπαναγιώτη.
-8.00 μ.μ., εκδήλωση στην Πλατεία Γεωργίου με ομιλία από τον Δήμαρχο, Κώστα Πελετίδη και μουσική παράσταση από την «χορωδία ΑΝΤΗΧΩ», το Χορευτικό Τμήμα του Πολιτιστικού Οργανισμού και τη Λαϊκή Ορχήστρα του.

Παράλληλα, ο Δήμος Πατρέων, σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας προγραμματίζει σειρά δράσεων στο πλαίσιο του εορτασμού για την απελευθέρωση της Πάτρας, για να ενημερωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες και να γνωρίσουν τα γεγονότα της περιόδου της ιταλο-γερμανικής κατοχής και της απελευθέρωσης. 

Έχουν προγραμματιστεί για το διάστημα από 8 έως 12 Οκτώβρη εκδηλώσεις στο χώρο των σχολείων, με παρουσίαση ντοκουμέντων με κείμενα, χρονικό και οπτικοακουστικό υλικό για την απελευθέρωση.

Από την Παρασκευή 5 έως και την Παρασκευή 12 Οκτώβρη, διοργανώνονται ιστορικοί περίπατοι των μαθητών και μαθητριών σε χώρους όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα και οι μάχες για την απελευθέρωση της πόλης:

-Κτήμα Μουρτζούχου, βίλα Λυμπερόπουλου, Παντοκράτορας, Γερμανού και Ηλείας, όπου έπεσε ο λοχίας του ΕΛΑΣ, Γιώργος Ράμος.
-Κάστρο, εποπτεία λιμανιού, Παντοκράτορας, Ψηλά Αλώνια.
-Σχολικό συγκρότημα Δροσιάς, Προσφυγικά, Ψηλά Αλώνια, Δημαρχείο, πλατεία Γεωργίου.

Ο Δήμος Πατρέων διοργανώνει και φέτος, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, πολύμορφες εκδηλώσεις για τα 74 χρόνια από την απελευθέρωση της Πάτρας από την γερμανο-ιταλική κατοχή. Τιμώντας την ιστορική 74η επέτειο αναφέρθηκαν στο χρονικό της ο αντιδήμαρχος Παιδείας Α. Αθανασόπουλος και ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού Τάκης Πετρόπουλος.