Η κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης

Προϋπόθεση για την ουσιαστική ισότητα

Της Φωτεινής Κούβελα(*)


Ένα πάγιο αίτημα του φεμινιστικού κινήματος αλλά και σημαντική πολιτική προτεραιότητα των πολιτικών που εφαρμόζουμε στη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις έμφυλες διακρίσεις και -στη συγκεκριμένη περίπτωση- την έμφυλη βία γίνεται πλέον πράξη με την ολοκλήρωση του νομοσχεδίου που εναρμονίζει την εθνική μας νομοθεσία στο νομικό πλαίσιο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που έχει ήδη τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και θα ψηφιστεί άμεσα από την ελληνική Βουλή.


Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στη μακρόχρονη και σταθερή προσπάθεια του Συμβουλίου της Ευρώπης να εξασφαλίσει τον σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών. Στοχεύει στην εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών, αλλά και στην ανάπτυξη διοικητικών πρακτικών που αποσκοπούν στην πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, ώστε τα θύματα της βίας να απολαμβάνουν ίσης προστασίας σε όλα τα κράτη - μέλη του Συμβουλίου.

Οι ρυθμίσεις της Σύμβασης εκκινούν από την παραδοχή ότι το κοινωνικό φύλο αποτελεί τη βάση ανάπτυξης προσβλητικών, επιθετικών και βίαιων συμπεριφορών, που απομειώνουν την κοινωνική παράσταση των θυμάτων, θίγουν την προσωπικότητά τους και συχνά επιφέρουν σοβαρές ψυχοσωματικές βλάβες, ακόμη και τον θάνατο. Για τον λόγο αυτό, παρ' ότι τα κράτη - μέλη παρωθούνται να λάβουν μέτρα προστασίας όλων των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας, οι δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτή αφορούν κατά κύριο λόγο τις γυναίκες.

Χαρακτηριστικό της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης είναι η αναφορά της στην έμφυλη βία και η έμφαση που αποδίδει στην πρόληψη. Εντελώς ενδεικτικά, στη Σύμβαση προβλέπεται η υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να εξασφαλίσουν την κατάρτιση επαγγελματιών που ασχολούνται με τα θύματα της βίας, την υλοποίηση θεραπευτικών προγραμμάτων για τους δράστες εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας και προσβολών της γενετήσιας ελευθερίας, καθώς και να διοργανώνουν δράσεις δημοσιότητας για την κατάργηση των στερεοτύπων και την εξασφάλιση του σεβασμού της διαφορετικότητας.

Σημαντικές προβλέψεις για την προστασία των θυμάτων επιβάλλουν στα κράτη - μέλη να ενισχύσουν τη μέριμνα που λαμβάνουν για τη στήριξή τους. Η δυνατότητα απομάκρυνσης του θύματος από τον δράστη, ο οποίος μπορεί να υποχρεωθεί να εγκαταλείψει την κατοικία του, η υποχρέωση ίδρυσης κέντρων υποδοχής των θυμάτων σε όλη την επικράτεια, η ιδιαίτερη πρόβλεψη για την έκδοση ή ανανέωση της άδειας παραμονής των αλλοδαπών γυναικών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας είναι ορισμένες από αυτές.

Η προστασία των θυμάτων ολοκληρώνεται με μια δέσμη κανόνων που θέτουν την υποχρέωση στα κράτη είτε να ποινικοποιήσουν συμπεριφορές που μέχρι σήμερα διέφευγαν του ποινικού ενδιαφέροντος της Πολιτείας, όπως για παράδειγμα τον εξαναγκασμό σε σύναψη γάμου, τη σεξουαλική παρενόχληση και το stalking είτε να προβλέψουν την αποζημίωση των θυμάτων. Αξιοσημείωτες είναι οι παρεμβάσεις που προωθούνται από τη Σύμβαση και σε επίπεδο δικονομικού δικαίου, ώστε το θύμα να προστατεύεται τόσο στην ποινική όσο και στην αστική δίκη.
Τέλος, καινοτομία της Σύμβασης συνιστά η ίδρυση μηχανισμού παρακολούθησης. Σε αυτόν περιλαμβάνεται η GREVIO, ανεξάρτητο όργανο που συγκροτείται από τεχνοκράτες και είναι επιφορτισμένο με την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης από τα κράτη - μέλη που την έχουν υπογράψει.

Επίσης, τα κράτη - μέλη που υπογράφουν τη Σύμβαση ενθαρρύνονται να εφαρμόσουν τις προβλέψεις της και στην περίπτωση που θύμα της βίας είναι άνδρας ή αγόρι. Πρόκειται για μια σημαντική πρόβλεψη, δεδομένου ότι οι κοινωνικές δομές και πρακτικές πλαισιώνουν την καταστατική κατάσταση υποτέλειας των γυναικών, ωστόσο σχέσεις εξουσίας αναπτύσσονται και σε βάρος των ανδρών, συνήθως των παιδιών και εφήβων.

Η κύρωση της Σύμβασης θα ενισχύσει ερμηνευτικά το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο που υποστηρίζει την πραγμάτωση της αρχής της ισότητας και μπορεί να συμβάλει στη χειραφέτηση των κοινωνικών υποκειμένων ανεξαρτήτως φύλου.

Στον ελληνικό εφαρμοστικό νόμο που είναι προς ψήφιση, οι τροποποιήσεις των διατάξεων του Ποινικού κώδικα και συγκεκριμένων νόμων συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

* Τα έθιμα, οι παραδόσεις και η θρησκεία του δράστη δεν μειώνουν την ποινή του δράστη.
* Αναστολή παραγραφής και των εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας μέχρι την ενηλικίωση του θύματος και για ένα έτος μετά εφόσον πρόκειται για πλημμέλημα, και για τρία έτη μετά εφόσον πρόκειται για κακούργημα.
* Η καταπίεση γυναίκας σε πράξη ακρωτηριασμού η αυτοακρωτηριασμού τιμωρείται με φυλάκιση.
* Ο εξαναγκαστικός γάμος συμπεριλαμβάνεται ως σκοπός στο ποινικό αδίκημα της εμπορίας των ανθρώπων.
* Προβλέπεται νέα διάταξη για το λεγόμενο stalking (εξακολουθητική παρενοχλητική συμπεριφορά).
* Στην έννοια της οικογένειας για την ενδοοικογενειακή βία συμπεριλαμβάνονται και τα πρόσωπα που συνδέονται η συνδέονταν με σύμφωνο συμβίωσης.
* Αν ο δράστης δεν ολοκληρώσει το ειδικό συμβουλευτικό - θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, σε όποιον τόπο και για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται τούτο αναγκαίο από τους αρμόδιους θεραπευτές, η υπόθεση ανασύρεται από το αρχείο και συνεχίζεται η ποινική διαδικασία κατά του δράστη.
* Διευρύνεται η έννοια της αποζημίωσης και επιταχύνονται οι διαδικασίες.
* Απαγορεύεται η άδεια οπλοφορίας του δράστη.
* Απαγορεύεται η επιστροφή αλλοδαπού προσώπου που είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας.

Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) είναι αρμοδιότητα για τον συντονισμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των πολιτικών και μέτρων πρόληψης και καταπολέμησης όλων των μορφών βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς επίσης είναι υπεύθυνη να συντονίζει τη συλλογή στοιχείων, να τα αναλύει - επεξεργάζεται και να δημοσιοποιεί τα αποτελέσματα.

Να σημειωθεί ότι στη χώρα μας λειτουργεί ήδη ένα συνεκτικό Πανελλαδικό Δίκτυο Δομών που υποδέχεται και στηρίζει γυναίκες που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας. Εποπτεύεται από τη ΓΓΙΦ και αποτελείται από την τηλεφωνική γραμμή 15900 SOS, τα 39 Συμβουλευτικά Κέντρα και τους 19 Ξενώνες Φιλοξενίας των γυναικών αλλά και των παιδιών τους. Παρέχεται ψυχολογική και κοινωνική, συμβουλευτική, νομική και εργασιακή στήριξη και μικρής διάρκειας φιλοξενία.
Οι υπηρεσίες των δομών συμπληρώνονται με τη δικτύωση και τη συνεργασία με τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα και νοσοκομεία, των οποίων το προσωπικό συστηματικά εκπαιδεύεται από το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ) με το οποίο έχουμε υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας.

Η φροντίδα για αναβάθμιση όλων των υπηρεσιών είναι καθημερινή και ήδη εργαζόμαστε για τη μονιμότητα πλέον όλων των δομών του δικτύου. Από αυτή την άποψη έχουμε κάνει ήδη ένα σοβαρό βήμα υλοποίησης της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.

Η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, όπως καταγράφεται και αποτελεί τον έκτο στρατηγικό στόχο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων που εκπονήσαμε στη ΓΓΙΦ, μας αφορά όλους και όλες. Χρειάζεται συνέχεια και συνέργεια πολλών δυνάμεων και φορέων. Της Πολιτείας, της Αυτοδιοίκησης, των επιχειρήσεων, των συνδικάτων, των φεμινιστικών οργανώσεων, της κοινωνίας των πολιτών.

Με οδηγούς μας τις αρχές και τις αξίες της ισότητας δεν παραιτούμαστε ούτε μια στιγμή από τον στόχο μας, ο οποίος συνοψίζεται στη σύνθεση μιας κοινωνίας με ίσα δικαιώματα και ελευθερίες για όλες και όλους.
___________________
(*) Η Φωτεινή Κούβελα είναι γενική γραμματέας Ισότητας των Φύλων. Το άρθρο της δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΥΓΗ της 6-1-2018.