Ο Νίκος Μέρτζος παραχαράσσει την ιστορική μνήμη

“Η Αριστερά που ενοχλείται, επειδή ο Νίκος Μέρτζος ευρισκόμενος σε αποστολή κατά διαταγήν του Ευάγγελου Αβέρωφ (…) υπήρξε μέλος της περίφημης συμβουλευτικής επί δικτατορίας”

Εφημερίδα “ΕΣΤΙΑ”, Παρασκευή 2 Ιουνίου 2017

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης(*)

Η διεύθυνση της εφημερίδας “Εστία” εθεώρησε καλό να υπερασπιστεί δημοσίως με πρωτοσέλιδο άρθρο της τον Νίκο Μέρτζο από την πολιτική Αριστερά “των εμπαθών και των ολίγιστων”. [Παρασκευή 2 Ιουνίου 2017]. Τούτο ακολούθησε αμέσως μετά τη δημόσια διατύπωση αντιρρήσεων και ενστάσεων για την “παρασημοφόρηση” του συγκεκριμένου συνεργάτη της δικτατορίας των συνταγματαρχών από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Δε θα ασχοληθώ με το περιεχόμενο της απάντησης στο σύνολό της, διότι είναι κατανοητό ότι οι ιδεολογικοί συγγενείς του Νίκου Μέρτζου αισθάνθηκαν την υποχρέωση να τον υπερασπίσουν  χρησιμοποιώντας και “επιχειρήματα” της τρέχουσας πολιτικής συγκυρίας. Ωστόσο, κάνουν ένα μεγάλο σφάλμα: ενστερνίζονται ακρίτως όσα ανακοίνωσε με δημόσια απάντησή του ο Νίκος Μέρτζος για τη συμμετοχή και το ρόλο του στη διαβόητη “Συμβουλευτική Επιτροπή” της δικτατορίας. Συγκεκριμένως το πρωτοσέλιδο άρθρο της “Εστίας” αναφέρει: “Η Αριστερά που ενοχλείται, επειδή ο Νίκος Μέρτζος ευρισκόμενος σε αποστολή κατά διαταγήν του Ευάγγελου Αβέρωφ (αναλυτικά η απάντησίς του [του Ν.Ι.Μέρτζου, Τ.Ο.] σε άλλες στήλες), υπήρξε μέλος της περίφημης συμβουλευτικής επί δικτατορίας”.

Η απάντηση του Ν.Ι. Μέρτζου – είναι η πρώτη φορά που κάτω από τη δημόσια κατακραυγή παίρνει θέση για τη στάση του κατά την περίοδο της δικτατορίας – είναι η ακόλουθη: “Διετέλεσα πράγματι κατά την δικτατορία μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής. Σε τούτο με προέτρεψε ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας, ο οποίος τότε αγωνιζόταν να συμβάλουμε στην ειρηνική μετάβαση της δικτατορίας στο ομαλό δημοκρατικό καθεστώς, διότι μας κατείχε η αγωνία ότι διαφορετικά η επάνοδος στη Δημοκρατία θα είχε τίμημα μια εθνική τραγωδία. Την αποστολή μου αυτή γνώριζαν εκ των προτέρων οι πλείστοι πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι αμέσως μετά την Μεταπολίτευση με προστάτευσαν και με τίμησαν ως στενό συνεργάτη τους όλα τα επόμενα 25 συνεχή χρόνια”.

Στην ανακοίνωσή του ο Ν. Ι. Μέρτζος ψεύδεται ασυστόλως και δε διστάζει να εμπλέξει σε αυτό το παραλήρημα του πολιτικά πρόσωπα τα οποία δεν ευρίσκονται πλέον εν ζωή.

Αυτή η αναφορά στον Ευάγγελο Αβέρωφ προσκρούει στα ιστορικά δεδομένα: όταν ο Ν.Ι. Μέρτζος καλούσε από τους εξώστες του χουντοκρατούμενου Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, τον ελληνικό λαό να υπερψηφίσει το δεύτερο “Σύνταγμα” της  στρατιωτικής δικτατορίας, ο Ευάγγελος Αβέρωφ (μαζί με τον Πέτρο Γαρουφαλιά) είχε συλληφθεί και είχε προσαχθεί σε δίκη ως υποκινητής της ανταρσίας των αντικαθεστωτικών αξιωματικών του ναυτικού (θέρος 1973). Επίσης το σύνολο των παλαιών βουλευτών του κόμματος της Ε.Ρ.Ε με δημόσιες τοποθετήσεις τους προέτρεπαν τον ελληνικό λαό να ψηφίσει “Όχι” στο δημοψήφισμα-απάτη - το ίδιο και ο ιδρυτής του από το Παρίσι. [Βλ. στο Διαδίκτυο το άρθρο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Ημέρες της Ελληνικής Δημοκρατίας].

Είναι απορίας άξιο, πως ο Ν.Ι.Μέρτζος τόσα χρόνια, όσο ζούσαν οι πολιτικοί τους οποίους επικαλείται, δεν προέβη σε κάποια δημόσια τοποθέτηση για τη σχέση του με το καθεστώς της δικτατορίας για να διευκρινίσει την “άμεμπτη” πολιτική δράση του εκείνη την περίοδο. Τελευταία φορά που εγκλήθηκε δημοσίως ήταν, πριν δέκα χρόνια, από τους συντάκτες του “Ιού” της  εφημερίδας “Ελευθεροτυπία”, όταν ανέλαβε τη διεύθυνση της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών και θέλοντας να αποφύγει κάθε συζήτηση σημείωσε απλώς ότι όλα αυτά είναι γνωστά και άφησε σύξυλους τους συντάκτες της αθηναϊκής εφημερίδας, οι οποίοι φαίνεται ότι αγνοούσαν τη χυδαιότητα κα τους λεκτικούς τραμπουκισμούς του, με μια μονολεκτική απάντηση για την ηθική διάσταση της εμπλοκής του στο καθεστώς της τυραννίας: “χέστηκα”! 

Σήμερα εμφανίζοντας τον εαυτό του ως φίλο ή συνεργάτη παλαιών πολιτικών προσώπων θέλει να αμβλύνει τις μνήμες από το ρόλο του κατά την περίοδο της δικτατορίας - από την άλλη εκθέτει και τους συγκεκριμένους πολιτικούς. Είναι δυνατόν να ήταν ο Ν.Ι.Μέρτζος “αντιστασιακός με φιλοχουντική κάλυψη” και να το κρατούσε μυστικό τόσα χρόνια; Δε θα υπήρχε κάποια μαρτυρία για αυτή τη δράση του, π.χ. από τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Όχι. Ο Ν.Ι.Μέρτζος υπήρξε χουντικότατος. Και υπήρξε χουντικότατος πολύ πριν τη συγκρότηση της “Συμβουλευτικής Επιτροπής”. 

Απλώς τώρα ψεύδεται δημοσίως – αφήνω στην κρίση των αναγνωστών να εκτιμήσουν αυτή τη στάση του – χωρίς να διστάζει να αμαυρώσει τη μνήμη εκλιπόντων προσώπων. Και φαίνεται ότι ψεύδεται από το ίδιο το κείμενό του - εκεί που χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό για να δείξει ότι συνεργούσε με τον Ευάγγελο Αβέρωφ: “.. μάς κατείχε η αγωνία ότι διαφορετικά η επάνοδος στη Δημοκρατία θα είχε τίμημα μίαν εθνική τραγωδία”. Μάλιστα, ο Νίκος Μέρτζος έβλεπε και οράματα για την επικείμενη εθνική τραγωδία, προφανώς της Κύπρου, και προσπάθησε να υποσκάψει εκ των έσω το χουντικό καθεστώς. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ μετατράπηκε μετά θάνατον σε θύμα πολιτικής και ιδεολογικής τυμβωρυχίας από κάποιον που θέλει να “θολώσει τα νερά” για να μη γίνει αντιληπτή η συμμετοχή του, ιδεολογική και πολιτική, στο δικτατορικό καθεστώς.

Εκ των πραγμάτων είμαι υποχρεωμένος να παραθέσω μερικά δεδομένα και ερωτήματα σχετικά προς τη συνάφεια Μέρτζος-δικτατορία για να αποκατασταθεί η  ιστορική αλήθεια:

1.   Η εφημερίδα “Ελληνικός Βορράς” διατηρεί σαφέστατα φιλοδικτατορική στάση: έχει στενές σχέσεις με το καθεστώς από την πρώτη ημέρα εγκαθίδρυσής του. Η εφημερίδα ανήκει στην επιχείρηση “Π. Λεβαντή”, όπως και η βραχύβια εφημερίδα “Εσπερινή Ώρα” στην οποία ο Νίκος Μέρτζος εργάζεται ως αρχισυντάκτης. Το συγκρότημα “Π. Λεβαντή” είναι ο δημοσιογραφικός βραχίονας του δικτατορικού καθεστώτος στην Βόρεια Ελλάδα.

2.   Σταχυολογώ από την αρθρογραφία της “Εσπερινής Ώρας” αποσπάσματα από δύο κείμενα – κύρια άρθρα στην πρώτη σελίδα του φύλλου – μια ημέρα πριν την διεξαγωγή του “δημοψηφίσματος” του 1968 και μια ημέρα μετά τη διεξαγωγή του. Στο πρώτο άρθρο –Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου 1968 – ο συντάκτης του θεωρεί ότι η επιλογή του “όχι” σημαίνει “επιστροφή στο τέλμα” και αναφέρεται σε “πράκτορες του παρελθόντος” οι οποίοι “πρόφθασαν να ενσπείρουν φήμες”, “ότι οι κάλπες διετάχθησαν να βγάλουν >ναι<” και προσθέτει πως “οι Έλληνες δεν είναι αφελείς. Είναι αποφασισμένοι να ψηφίσουν αύριον το Σύνταγμα στην μεγίστη πλειοψηφίαν τους”. Ο συντάκτης προδικάζει ότι οι “περισσότεροι ίσως πολίτες [θα] διαλέξουν την πρόοδο, την τάξη και την γαλήνη. Αυτά είναι γνωστά στους πράκτορες του παρελθόντος και δι΄ αυτό ενσπείρουν εκ των προτέρων την αμφιβολία ως προς την γνησιότητα της θελήσεως του λαού. Αλλά αύριον θα πάρουν την απάντησή τους. Και δεν πρόκειται πλέον να ξαναμιλήσουν για πάρα πολλά χρόνια”. Και λίγο παρακάτω συμπληρώνει: “Η επανάσταση δεν ήλθε με εκλογές και συνεπώς δεν πρόκειται να λήξει με εκλογές. Θα λήξει όταν εκπληρώσει τους σκοπούς της. […] Το παρελθόν απέδειξε τις μεγάλες του αδυναμίες, οι παλαιοί πολιτικοί το καταδίκασαν, το μέλλον απαιτεί νέα σχήματα ικανά να δεχθούν την ορμή του αναγεννώμενου Έθνους. Δεν είναι δυνατόν παρά ο λαός να διαλέξει τον δρόμο προς τα εμπρός είτε συμπαθεί είτε όχι την επανάσταση”. 

Στην πρώτη σελίδα του φύλλου φιλοξενείται το σύνθημα “Το σύνταγμα του λαού. Από τον λαό. Δια τον λαόν”. Η πρακτική αυτή της φιλοξενίας συνθημάτων του καθεστώτος στον “Ελληνικό Βορρά” και στην “Εσπερινή Ώρα”, καθώς και ρήσεων του αρχιδικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου ήταν συνηθισμένη πρακτική των δύο φύλλων.

Δύο μέρες αργότερα η “Εσπερινή Ώρα” κυκλοφορεί με τίτλο  “Η επανάστασις θα ολοκληρωθεί” (με μεγάλα μαύρα γράμματα). Στο κύριο άρθρο, υπό τη ρουμπρίκα “Επίκαιρα” διαβάζουμε: “Η Επανάσταση θριάμβευσε χθες. Ο λαός ενέκρινε την μεγίστη πολιτική πράξη της, το Σύνταγμα, με εκπληκτική πλειοψηφία. Επί πλέον εδικαίωσε την επέμβαση του Στρατού κατά την 21^η Απριλίου 1967 και της προσέδωσε ακλόνητο νομικό και πολιτικό βάθρο. […] Η Επανάσταση δεν εδικαιώθη μόνον. Λαμβάνει επίσης σαφή και επιτακτική εντολή του συνόλου των Ελλήνων: εμπρός”.

Ο συντάκτης δίδει τη δική του εκδοχή της μέχρι τούδε εξελίξεως από την έναρξη του στρατιωτικού πραξικοπήματος έως και την “ψήφιση” του “νέου συντάγματος”:

“… η Επανάσταση καλείται – και υποχρεούται – να προχωρήσει. Έως χθες ακόμη η δύναμη που ωθούσε την εθνική κυβέρνηση προς τα εμπρός ήταν ο πατριωτισμός, η ανιδιοτέλεια και η τόλμη του Στρατού. Τώρα προσετέθη κάτι το πολύ σημαντικό. Η επιταγή του Έθνους.

Η Επανάσταση δεν ανήκει, πλέον από σήμερα την αυγή στους ολίγους γενναίους. Ανήκει στο σύνολο του ελληνικού λαού, ο οποίος επίστευσε στην αγνότητα των νέων ηγητόρων τους, διεπίστωσε την ικανότητα της κυβερνήσεως του, άκουσε τις επαγγελίες του Γεωργίου Παπαδόπουλου και έρριψε, με μια ψυχή την ψήφο του: Ναι, εμπρός”.

Και συνεχίζει στο ίδιο στομφώδες ύφος: “ ΕΜΠΡΟΣ. Είναι μια εντολή, μια λέξη, μια ελπίδα. Αυτήν την ελπίδα – την νέα Ελλάδα – υποχρεούται από σήμερα κιόλας να αρχίσει να κάμνει πραγματικότητα η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπαδόπουλου. […] Η κυβέρνηση από σήμερα πρέπει να αρχίσει το έργο της. Να εξαγγείλει σαφές και τολμηρό πρόγραμμα σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς της κλιμακούμενη σε ακριβή χρονικά όρια. Πρέπει να απαλλαγεί από την δικαιολογημένη έως χθες έγνοια του να αποδεικνύει την αγάπη του λαού. Ήδη έχει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη του Έθνους. […] Ο λαός δεν αγκάλιασε μόνον χθες την Επανάσταση, της εφώναξε επίσης: >Δουλειά, πολλή δουλειά και πρόγραμμα<. Επέστη πλέον ο χρόνος των νέων ανδρών που θα πρέπει να ριφθούν στην μεγάλη προσπάθεια. Η εντολή του λαού στρέφεται και προς αυτούς: >Δώστε τα πάντα στην Επανάσταση για να μας δώσει τα πάντα<”. [Εσπερινή Ώρα, Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 1968  ]

Ο “θρίαμβος” της “Επανάστασης” στο δημοψήφισμα ήταν σχεδόν απόλυτος: 93,4% ψήφισαν “ναι” υπέρ του “Συντάγματος” που προώθησε το καθεστώς των συνταγματαρχών.

Ενθυμείται ο  Ν.Ι.Μέρτζος, ο οποίος εισήλθε, δύο χρόνια αργότερα, στην “Συμβουλευτική Επιτροπή”, υποτίθεται κατά προτροπή του Ευάγγελου Αβέρωφ, ποιος συνέταξε το 1968 τα δύο αυτά κύρια άρθρα στην εφημερίδα “Εσπερινή Ώρα”, της οποίας υπήρξε αρχισυντάκτης από την έναρξή της κυκλοφορίας της έως το κλείσιμό της;

Ενθυμείται ή δεν του το επιτρέπει η επιλεκτική μνήμη του;

(*) Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”