Οι επιπτώσεις του Brexit σε Ελλάδα και Ευρώπη

Προβληματισμοί που καταγράφηκαν από το Οικονομικό Γραφείο του πρωθυπουργού για τον τουρισμό, τις εξαγωγές, τα κοινοτικά κονδύλια, την επόμενη μέρα στην Ευρώπη αλλά και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται.

Από την επομένη, κυριολεκτικώς, της απόφασης του βρετανικού λαού για έξοδο από την Ε.Ε., ξεκίνησαν συσκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου υπό την προεδρία του Αλέξη Τσίπρα. Για τις πιθανές επιπτώσεις του Brexit στη χώρα μας, σε αχαρτογράφητα, πράγματι, νερά.

Από τις συζητήσεις αυτές, η «Αυγή» παρουσιάζει την κατάληξη του πρώτου γύρου συζήτησης -ούτως ή άλλως οι εκτιμήσεις θα πρέπει να ανανεώνονται διαρκώς- έτσι όπως αυτή αποτυπώνεται σε σχετική μελέτη του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού.

Ακριβότερα τα ελληνικά προϊόντα

Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό του αναλυτή είναι οι επιπτώσεις στο εμπόριο. Ξεκινώντας από τις εξαγωγές, υπενθυμίζεται ότι το 2015 οι ελληνικές εξαγωγές προς το Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθαν στο 1,1 δισεκατομμύριο ευρώ (4% της συνολικής αξίας των ελληνικών εξαγωγών ή 0,6% του ΑΕΠ). Η Μεγάλη Βρετανία είναι ο 7ος προορισμός για τα ελληνικά προϊόντα, ενώ ο κύριος όγκος αφορά σε φαρμακευτικά προϊόντα, ηλεκτρικές συσκευές, πετρελαιοειδή και είδη διατροφής.

Σύμφωνα με εκείνους που ανίχνευσαν τις επιπτώσεις, η υποχώρηση της βρετανικής λίρας έναντι του ευρώ είναι γεγονός πως καθιστά ακριβότερα τα ελληνικά προϊόντα για τους Βρετανούς καταναλωτές, ως εκ τούτου είναι παράγων που μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά για τις ελληνικές εξαγωγές.

Στο σκέλος των εισαγωγών, που ανήλθαν στο 1,2 δισεκατομμύριο (3% της συνολικής αξίας των εισαγωγών), αυτές αφορούν ως επί το πλείστον φαρμακευτικά προϊόντα, οχήματα, ηλεκτρικές συσκευές και μηχανολογικό εξοπλισμό. Εν αντιθέσει με τις εξαγωγές, τα εισαγόμενα προϊόντα καθίστανται φθηνότερα για τους Έλληνες καταναλωτές. Ενδεχόμενη αύξηση των εισαγωγών είναι δυνατόν να επιβαρύνει το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Περισσότεροι Βρετανοί τουρίστες;

Στο κεφάλαιο του τουρισμού, τη χρονιά που πέρασε 2,4 εκατομμύρια Βρετανοί τουρίστες επισκέφθηκαν τη χώρα μας (9,2% του συνόλου των αφίξεων), με τις εισπράξεις να αγγίζουν τα 2 δισεκατομμύρια (14,3% του συνόλου). Ο τουρισμός από το Ην. Βασίλειο φαίνεται όμως πως έχει αποκτήσει μεγαλύτερη δυναμική τελευταία. Για παράδειγμα, οι αφίξεις για την τρέχουσα χρονιά θα ξεπεράσουν τα 3 εκατομμύρια, καταγράφοντας έτσι διψήφια αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. 

Οι προβλέψεις, ας διευκρινιστεί, ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο, χωρίς να ληφθεί υπόψη το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος. Εκτίμηση του ΣΕΤΕ είναι πως η πτώση της τιμής της στερλίνας θα επιδράσει αρνητικά τόσο στις κρατήσεις που έχουν ήδη γίνει όσο, κυρίως, στις μελλοντικές κρατήσεις.

Όσον αφορά τα κεφάλαια από τη Μ. Βρετανία βαίνουν μειούμενα από το 2010 και μετά. Κατ΄ εκτίμηση, οι βρετανικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα (real estate, φαρμακοβιομηχανία, τηλεπικοινωνίες, αερομεταφορές, τραπεζικός τομέας, τρόφιμα, λιανεμπόριο) θα τηρήσουν στάση αναμονής. Σε σημαντικό βαθμό πιστεύεται πως θα επηρεαστεί η χρηματιστηριακή αγορά, λόγω του κλίματος αβεβαιότητας, επίσης των επιπτώσεων στον τραπεζικό - χρηματοπιστωτικό τομέα.

Τι θα γίνει με τα κοινοτικά κονδύλια;

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η σχέση της Ε.Ε. και με το Ην. Βασιλείου, το οποίο έλαβε 7 δισεκατομμύρια, αλλά συνεισέφερε στον κοινοτικό προϋπολογισμό 11,3 δισεκατομμύρια [αντιστοίχως η Ελλάδα πήρε επιδοτήσεις ύψους 7,1 δισεκατομμυρίων, ενώ συνεισέφερε 1,8 δισεκατομμύριο (στοιχεία του 2014)].

Η αποχώρηση της Μ. Βρετανίας θα αναγκάσει όμως τα υπόλοιπα κράτη - μέλη (και την Ελλάδα) να καλύψουν την... τρύπα στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Αν το βάρος μοιραστεί ισόποσα μεταξύ των 27 χωρών, τότε η επιβάρυνση ισοδυναμεί με 160 εκατομμύρια. Την ίδια στιγμή ωστόσο, οι «27» θα απαλλαγούν από το κονδύλι συνεισφοράς για την έκπτωση στη Βρετανία (για την Ελλάδα το ποσό είναι στα 130 εκατομμύρια). Προς διερεύνηση είναι οι τυχόν επιπτώσεις στο ΕΣΠΑ και το πρόγραμμα βοήθειας για το προσφυγικό.

Συγχρόνως, το οικονομικό γραφείο του πρωθυπουργού επιχειρεί να αποτυπώσει και τις μακροοικονομικές επιπτώσεις στην Ε.Ε. Εδώ, άμεση είναι η επίδραση στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ, δεδομένου ότι είναι η δεύτερη (μετά τη Γερμανία) μεγαλύτερη οικονομία. Κράτη - μέλη με μεγαλύτερη έκθεση στο Βrexit είναι η Ολλανδία, η Ιρλανδία και η Κύπρος. Από τα μεγάλα κράτη, Γερμανία και Ισπανία είναι οι πιο εκτεθειμένες, ενώ η Ιταλία λιγότερο.

Brexit όπως Lehman Brothers;

Στο κεφάλαιο για τις επιπτώσεις στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου, το γεγονός ότι η διαδικασία αποχώρησης μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον δύο χρόνια προϊδεάζει πως το αμέσως επόμενο διάστημα η αντίδραση των αγορών θα είναι περισσότερο ήπια, μεσοπρόθεσμα όμως, νευρικότητα και έντονες διακυμάνσεις θα είναι το χαρακτηριστικό της περιόδου. Σημαντική παράμετρος, οι πιέσεις προς το ευρώ, που αναμένεται ότι θα συνεχιστούν όσο θα ακούγονται ευρωσκεπτικιστικές φωνές, με αιτήματα για αποχώρηση από το κοινό ευρωπαϊκό «σπίτι».

“Θα μπορούσε τελικά το Brexit να αποδειχθεί εξίσου σοβαρό με την κατάρρευση της Lehman Brothers σε βάθος χρόνου;” είναι το κεντρικό ερώτημα που θέτει το οικονομικό γραφείο του πρωθυπουργού, για να απαντήσει: Ακραίο και απίθανο το σενάριο, δεδομένου ότι υπάρχει χρόνος για προετοιμασία.

Δεν πρέπει από την άλλη να παραγνωρίζεται ο κίνδυνος ότι το Brexit θα μπορούσε να προκαλέσει πολύ πιο δυσμενείς επιπτώσεις μεσοπρόθεσμα. Να λειτουργήσει ως καμπή για την ενίσχυση υφιστάμενων τάσεων προς τον προστατευτισμό, τον εθνικισμό και τον απομονωτισμό.

Υπάρχει ενδεχόμενο ντόμινο;

Όμως, η πιθανότητα να αντιδράσουν βίαια οι αγορές είναι παρούσα, όσο μάλιστα θα εμφανίζονται στο προσκήνιο άγνωστες οικονομικές αδυναμίες. Για παράδειγμα, αναγκαστικές ρευστοποιήσεις υπό τον φόβο χαμηλής ρευστότητας στο σύστημα, μαζί και ο φόβος ότι οι αρχές δεν θα ανταποκριθούν έγκαιρα είναι γεγονότα που θα μπορούσαν να μετατρέψουν το Brexit σε ενδεχόμενο συστημικό σοκ, που μπορεί εν τέλει να προκαλέσει την κατάρρευση των αγορών.

Μεσοπρόθεσμα, διεθνείς αναλυτές συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι η Μ. Βρετανία θα περάσει σε ύφεση εντός του 2017, αν όχι από το β' εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Εκτιμάται μάλιστα ότι το βρετανικό ΑΕΠ θα υποστεί αθροιστική μείωση κατά 2,75% τους επόμενους 18 μήνες, με συνακόλουθη επίδραση στην ευρωπαϊκή και αμερικανική οικονομία. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τις ΗΠΑ, η αύξηση του ΑΕΠ το β' εξάμηνο του 2016 θα είναι στο 2% (αντί 2,25%), όπως επίσης τα δύο επόμενα χρόνια το ΑΕΠ της Ευρωζώνης θα αυξηθεί κατά 1,25% (αντί 1,5%).

Ευκαιρίες από το Brexit

Αλλά και ο ρόλος της Μ. Βρετανίας ως παγκόσμιου οικονομικού κέντρου και πύλης της Ε.Ε. θα τεθεί υπό αμφισβήτηση. Φαίνεται, πράγματι, ότι εταιρείες χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων θα μετακινηθούν από την εν λόγω χώρα σε άλλες της Ε.Ε., με πιθανότερους προορισμούς, την Ιρλανδία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο.

Στη μελέτη του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού διαβάζουμε επίσης ότι αποτελεί πρόκληση για την Ε.Ε. η επιτυχημένη προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, αλλά το αν θα αρπάξουν ή όχι την ευκαιρία, αυτό συναρτάται με το αν θα μπορέσουν να προσελκύσουν την ευρωπαϊκή έδρα των πολυεθνικών μακριά από τη Μ. Βρετανία.

Την ίδια ώρα όμως θα πρέπει να αναμείνει κανείς και την αντίδραση της Μ. Βρετανίας για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητάς της, ως εκ τούτου για την Ε.Ε. ελλοχεύει ο κίνδυνος το πρώην μέλος της να αναδειχθεί σε «νέα Ιρλανδία».

Προστατευμένη η Ελλάδα

Πώς θα αντιδράσει η Ευρώπη στον κυρίως ακροδεξιό απλουστευτικό ευρωσκεπτικισμό που την περικυκλώνει; Θα υπερισχύσουν οι φυγόκεντρες δυνάμεις;- είναι μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται εκ των πραγμάτων. Η απάντηση στην οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη ρότα που θα πάρει το Βερολίνο.

Παραλλήλως τίθεται το ερώτημα για την πορεία του ελληνικού προγράμματος. Πολλά περιθώρια για ριζική αναθεώρηση δεν διαφαίνονται στον ορίζοντα, αλλά και, από την άλλη, το άμεσο κόστος για την Ελλάδα ως επίπτωση του Brexit θα είναι μικρό. Το πρόγραμμα παρέχει προστασία έναντι άλλων χωρών που είναι εκτεθειμένα στις αγορές.

Είναι εξάλλου προφανές ότι η πολιτική σταθερότητα ενισχύει τη θέση της χώρας μας. Η εφαρμογή των συμφωνιών θα βελτιώσει την εικόνα προς τα έξω, μετατρέποντας την Ελλάδα στον πλέον ελκυστικό επενδυτικό προορισμό στην Ευρώπη. Και άρα, στη δύσκολη αυτή συγκυρία για την Ευρώπη συνολικά, η Ελλάδα οφείλει να πιέσει για αλλαγές που θα επιτρέψουν την επιστροφή της ανάπτυξης.

Παπαδημητρίου Νίκος-avgi.gr