Η Αριστερά σήμερα

Οπως συμβαίνει συνήθως μετά από πολιτικές ρήξεις και διασπάσεις, οι σκληρότεροι επικριτές της σημερινής κυβέρνησης είναι οι μέχρι πρότινος υπουργοί και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Και βέβαια το χειρότερο από όσα καταλογίζουν στον Αλέξη Τσίπρα είναι ότι με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου πρόδωσε το ίδιο το κόμμα του και ότι πλέον δεν αξίζει στην κυβέρνησή του η ταυτότητα της Αριστεράς.


Αλλά ποια είναι η Αριστερά σήμερα στην Ελλάδα; Και πώς τοποθετούνται ο ΣΥΡΙΖΑ και οι επικριτές του στον νέο πολιτικό χάρτη που έχει προκύψει τους τελευταίους μήνες;

Για το ΚΚΕ δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα, εφόσον η στρατηγική του είναι μόνο μακροπρόθεσμη. Εξάλλου αυτός είναι ο λόγος που και το ίδιο το ΚΚΕ δεν δέχεται να συνυπολογίζεται στις δυνάμεις της Αριστεράς μαζί με κόμματα που το ίδιο θεωρεί εχθρικά. Αλλά το πολιτικό ρεύμα που εκφράστηκε στον ΣΥΡΙΖΑ γιγαντώθηκε με το σύνθημα «Ενας άλλος κόσμος είναι εφικτός» και ήδη από το 2008 είχε θέσει ως στόχο την προοπτική μιας εκλογικής επιτυχίας.
Το τίμημα αυτής της επιτυχίας του ΣΥΡΙΖΑ ήταν μια διπλή υποχώρηση σε προγραμματικό και οργανωτικό επίπεδο:

• Απαιτήθηκε η συρρίκνωση του προγραμματικού λόγου της Αριστεράς σε μια «αντιμνημονιακή» ρητορική.
• Χρειάστηκε η υποβάθμιση έως και εξαφάνιση της ούτως ή άλλως υβριδικής κομματικής του οργάνωσης.

Αυτή η μετάλλαξη προηγήθηκε της ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών. Και σ’ αυτήν δεν ήταν καθόλου αμέτοχοι οι σημερινοί επικριτές του πρωθυπουργού. Η κρίσιμη απόφαση, στην οποία δεν απουσίαζε καμιά από τις «συνιστώσες» του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν η επιλογή να διεκδικήσει το κόμμα κυβερνητικές ευθύνες κάτω από τις δεδομένες συνθήκες.

Θυμίζω ότι -αντίθετα από τις αναλύσεις του συρμού από φίλους και αντιπάλους- δεν ήταν η ραγδαία δημοσκοπική άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ (στα τέλη του 2011-αρχές 2012) απότοκο του κινήματος των πλατειών. Εκείνο το κίνημα δεν διέθετε άμεση πολιτική εκπροσώπηση και τσακίστηκε από τις δυνάμεις καταστολής προτού την αποκτήσει.

Κακά τα ψέματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση σε συνθήκες ήττας του λαϊκού κινήματος και υποχώρησης των ιδεών της Αριστεράς. Μπορεί αυτός ο αυτοπεριορισμός στην αντιμνημονιακή ρητορική να τον βοήθησε να συγκροτήσει την πρώτη κυβέρνηση με τους ΑΝ.ΕΛΛ., αλλά του στοίχισε μεγάλες καθυστερήσεις στην υλοποίηση στοιχειωδών υποχρεώσεων μιας κυβέρνησης με αριστερό προσανατολισμό. Και όμως ακριβώς αυτά τα μέτρα είναι που επέτρεψαν στην κυβέρνηση να δείξει ένα διαφορετικό πρόσωπο από τις άλλες «αντιμνημονιακές» δυνάμεις που υπέγραψαν μνημόνια, όπως η Ν.Δ. του Αντώνη Σαμαρά.

Από τη λήψη άμεσων μέτρων ανακούφισης των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων έως τα μέτρα για την καλυτέρευση των συνθηκών στις φυλακές, την αλλαγή του νόμου για την ιθαγένεια, τη θέσπιση του συμφώνου συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια. Κυρίως η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ενίσχυσε κάθε λογής μορφές και δίκτυα αλληλεγγύης, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο σε ποικιλόμορφες πρωτοβουλίες πολιτών. Και ίσως η μεγαλύτερη και πιο γνήσια «αριστερή» της επιτυχία ήταν εκείνη που οι πολιτικοί της αντίπαλοι θεωρούν το πιο επικίνδυνο σφάλμα της: ο χειρισμός του προσφυγικού ζητήματος.

Ο ανοιχτός και ανθρωπιστικός τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε εξαρχής την κρίση η πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ συνδέθηκε με ένα πρωτοφανές αυθόρμητο κίνημα των πολιτών, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν τα φοβικά στερεότυπα της πολιτικής των φραχτών.

Στα σημερινά ασφυκτικά περιθώρια η κυβέρνηση εξακολουθεί να επιμένει στην «ταξική μεροληψία», διασώζοντας όσο μπορεί την αριστερή ταυτότητα, διακινδυνεύοντας ακόμη και τη χλεύη των αντιπάλων της με τις γκροτέσκες διατυπώσεις των «ταξικών αποστατών» υπουργών.

Αυτό που κάνει σήμερα η κυβέρνηση είναι να ακολουθεί τη συμβουλή των δύο γνωστών Καναδών μαρξιστών Λίο Πάνιτς και Σαμ Γκίντιν, οι οποίοι μετά τη συνθηκολόγηση του περασμένου Ιουλίου υποδείκνυαν στους υπουργούς του ΣΥΡΙΖΑ «σε καμία περίπτωση να μην αποπειραθούν να παρουσιάσουν τις καταστροφικές επιβολές του μνημονίου ως κάτι θετικό, αλλά δρώντας, όπως οφείλουν, σαν σοσιαλιστές δάσκαλοι, να βοηθούν τον λαό να αντιληφθεί ότι τον εμποδίζει να βελτιώσει τη ζωή του και να ενισχύουν τις μακροπρόθεσμες προσδοκίες του συνεχίζοντας να αντιτίθενται στον νεοφιλελευθερισμό και διαπλάθοντας μαζί το σοσιαλιστικό όραμα της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας» (βλ. Το πραγματικό Plan B ή ο νέος ελληνικός μαραθώνιος, των Σαμ Γκίντιν και Λίο Πάνιτς).

Σήμερα η κυβέρνηση δεν έχει πλέον «αυταπάτες». Εμαθε με οδυνηρό τρόπο τα όρια των διεθνών συσχετισμών και της εσωτερικής συγκυρίας. Το στοίχημα γι’ αυτήν είναι αν θα μπορέσει να πραγματοποιήσει τις αλλαγές που ήδη σχεδιάζει σε πολλούς τομείς (Παιδεία, Υγεία, Δικαιοσύνη, Ενημέρωση), χωρίς να σπάσει τα μούτρα της στις συνασπισμένες συντηρητικές δυνάμεις.

Αλλά για να το κατορθώσει, οφείλει να στηριχτεί στις οργανωμένες λαϊκές δυνάμεις, κάτι που είναι πολύ δύσκολο στις σημερινές συνθήκες. Από αυτή την άποψη, το συνέδριο «ανασύνθεσης» του κόμματος που διαρκώς αναβάλλεται θα έπρεπε να είχε ήδη πραγματοποιηθεί.

Οσο για εκείνους που διαφοροποιήθηκαν από τον ΣΥΡΙΖΑ, αδυνατούν ακόμα να παρουσιάσουν το περιβόητο «Plan B» και μετά τη συντριβή τους στις εκλογές του Σεπτεμβρίου ακολουθούν χωριστούς παράλληλους δρόμους. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου ιδρύει την Πλεύση Ελευθερίας, ο Γιάνης Βαρουφάκης το DiΕΜ25, ο Κώστας Λαπαβίτσας το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ερευνών Κοινωνικής και Οικονομικής Πολιτικής.

Μπορεί η ΛΑ.Ε. να μιλά πλέον ανοιχτά για επιστροφή στη δραχμή, θεωρώντας ότι της στοίχισε η προεκλογική ατολμία, αλλά ακόμα και ο Γερμανός οικονομολόγος Χάινερ Φλάσμπεκ, με τον οποίο ο Κ. Λαπαβίτσας σχεδίαζε το «αριστερό» Grexit, την επαύριο των εκλογών ομολογούσε ότι «το άλμα έξω από τη νομισματική ένωση είναι ένα μεγάλο και επικίνδυνο βήμα» και ότι «υπάρχει ο φόβος του χάους και άρα είναι μια επικίνδυνη στρατηγική» (συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου, «Εφ.Συν.», 26.9.2015).

Οσο για τις βάσιμες διαμαρτυρίες για τον αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης, ούτε εδώ έχουν να συνεισφέρουν κάτι ιδιαίτερο οι αποχωρήσαντες του ΣΥΡΙΖΑ, εφόσον επιμένουν σε προσωποπαγή σχήματα, εκτός από όσους επιχειρούν μια νέα αυτοοργάνωση από τα κάτω (Δικτύωση της Ριζοσπαστικής Αριστεράς). Η «αδιαμεσολάβητη» σχέση πολιτικού αρχηγού με τον λαό του, που εφαρμόζει η Ζωή Κωνσταντοπούλου, δεν έχει βέβαια καμιά σχέση με την Αριστερά.

Εξάλλου εκείνο που βρήκε να καταλογίσει στη Βασιλική Κατριβάνου η άτυπη υπαρχηγός της Πλεύσης, Ραχήλ Μακρή, ήταν ότι «ολοκλήρωσε το όνειρό της: να βγάλει από τις φυλακές απατεώνες, καταχραστές, παιδεραστές και λοιπούς κακούργους».

Η Πλεύση δηλαδή κατηγορεί τον ΣΥΡΙΖΑ για τα ελάχιστα θετικά (και βέβαια «αριστερά») του προγράμματός του που εφάρμοσε.

Το σημαντικότερο είναι ότι αυτές οι κριτικές δυνάμεις επιμένουν να εμφανίζονται ως οι κληρονόμοι του «Οχι» στο δημοψήφισμα, αγνοώντας ότι η πλειοψηφία του 61,3% ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για τη δική τους «αυταπάτη» που ήδη τους στοιχίζει, σύμφωνα με τα σημερινά δημοσκοπικά δεδομένα.

Δημήτρης Ψαρράς-efsyn