«Ο μικρός πρίγκιπας συναντά τον Κύριο Καζαντζάκη στο δρόμο της αναζήτησης»

Ο Ανδρέας Βάλσαμος(*) παρουσιάζει το βιβλίο του Χρήστου

Τσαντή

«Η θάλασσα η βαθιά με την τρικυμία της, βρίσκεται μέσα μας κι εκεί ο συγγραφέας μάς παραπέμπει για το ψάξιμο της ελπίδας. Αυτή η ανίχνευση είναι το ταξίδι ολόκληρης ζωής. Είναι το ταξίδι για την Ιθάκη του καθενός. Δύσκολα την προσεγγίζουμε. Ίσως να μη φτάσουμε ποτέ στο λιμάνι της. Οι Ιθάκες αχνοφαίνονται πολύ μακριά μας. Μας έδωσαν όμως το ωραίο ταξίδι, κι αυτό είναι το νόημα και η ουσία της ζωής».

«Ο μικρός πρίγκιπας συναντά τον Κύριο Καζαντζάκη στο δρόμο της αναζήτησης». Ένας τίτλος που όποιος τον δει στις προθήκες των βιβλιοπωλείων κεντρίζεται με ενδιαφέρον από την πρωτοτυπία του. Οι λέξεις κλειδιά που σε συνοδεύουν στο ταξίδι των σελίδων είναι: η συνάντηση, ο δρόμος και η αναζήτηση.

Η συνάντηση δύο μεγάλων συγγραφέων, από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές κουλτούρες, με διαφορετική εθνική συνείδηση, που όμως και οι δύο, τουλάχιστον στη δική μου γενιά, σημάδεψαν και καθόρισαν τη σκέψη των νεανικών μας χρόνων και συνεχίζουν να το κάνουν. Ο Αντουάν Ντε-Σαίντ Εξυπερί και ο Νίκος Καζαντζάκης. Εδώ πραγματικά μας ξαφνιάζει η σύλληψη, η κυοφορία και η γέννα του έργου.

φώτο: Αθηνά Γαλανάκη

Οι συγγραφείς συναντώνται μέσα από τους ήρωές τους. Ο μικρός πρίγκιπας με τον παπά-Φώτη, τον Καπετάν-Μιχάλη, τον Ζορμπά, την χήρα, τον Καλό Ποιμένα σ’ ένα ονειρικό θεατρικό δρώμενο.

Η άλλη λέξη κλειδί είναι ο δρόμος. Δηλαδή η συμπόρευση και η σύγκρουση των ιδεών. Οι ιδέες που πέρασαν και συνεχίζουν να περνούν μέσα από το καμίνι της Προμηθεϊκής βασάνου και καθόρισαν τις αξίες του ανθρώπινου είδους. Ο δρόμος για τη ανεύρεση της αλήθειας, που δεν είναι άλλος από το φως της γνώσης, για τον κόσμο που μας περιβάλλει και τον κόσμο που κουβαλούμε μέσα μας. Και αυτή η γνώση έγινε επιστήμη, πολιτισμός και κοινωνική συμβίωση πολιτικών και κοινωνικών όντων.

φώτο: Αθηνά Γαλανάκη

Και τέλος η αναζήτηση, που δεν είναι άλλη, από την πορεία του ανθρώπινου γένους προς την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο. Έναν κόσμο αγάπης, αλληλεγγύης, κατανόησης, καλοσύνης, με αίσθημα δικαίου, έναν κόσμο με χαμόγελα, όραμα και όνειρα. 

Αν σ’ αυτό το έργο του Χρήστου Τσαντή δεν υπήρχαν τα δραματικά και τα λυρικά στοιχεία, που είναι τα κύρια συστατικά που το συνθέτουν, εγώ θα τολμούσα να το χαρακτηρίσω «Δοκίμιο» κι αυτό γιατί περικλείει όλη την ατμόσφαιρα που προανέφερα.

Ο συγγραφέας μέσα από τα κείμενά του, υπερασπίζεται τα γραφόμενά του και τα υποστυλώνει με πάθος. Ένα πάθος λυρικό και δραματικό μαζί. Αυτό θα το λέγαμε δραματοποιημένο λυρισμό, γεμάτο εικόνες, χρώματα και μυρωδιές που ο αναγνώστης διαβάζοντας τις σελίδες έχει τη δυνατότητα συνειρμικά να συνθέσει και να σκηνοθετήσει θεατρικά τα τεκταινόμενα του έργου.

Ο άπλετος λυρισμός γεμάτος στοιχεία καλολογικά που χαρακτηρίζουν τα λογοτεχνικά κείμενα και κυρίως τα κλασσικά, όπως αλληγορίες, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις, μεταφορές, με αρώματα λουλουδιών, χρυσάνθεμα και τριαντάφυλλα, αρώματα θάλασσας και βουνών, γεμίζουν τις αισθήσεις μας μουσική, ήχους και χρώματα της φύσης.

«Αχνό φως ροδοκόκκινο έβαψε τον ορίζοντα. Δεν ήξερα αν έμοιαζε με λιόγερμα ή με χαραυγή ετούτη η σκηνή. Λες και ξημέρωσαν λευκές νύχτες. Οι μέρες μας βυθίστηκαν μέσα σε πέλαγα πνιγμένα στους ατμούς και στο βαθύ μπλε της θάλασσας. Χρώματα του ονείρου σκέπαζαν ζεστά το ξύπνιο μας αλλά μόνο σαν έκλεινες τα μάτια μπορούσες πραγματικά να το δεις και να το νοιώσεις» (απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου). 

φώτο: Αθηνά Γαλανάκη

Η διαλεκτική σχέση του χωροχρόνου μεταξύ του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, εκφράζεται με την αέναη πανανθρώπινη αγωνία για την τύχη του κόσμου, μην τυχόν και μαραθεί το τριαντάφυλλο του «μικρού πρίγκιπα». Τότε… το μέλλον δυσοίωνο! 

Οι ήρωες του Καζαντζάκη συνεπικουρούν και με κάθε μέσο και δύναμη που διαθέτουν και με την ηθική υπόσταση του καθήκοντος μέσα σ’ ένα ονειρικό δρώμενο παλεύουν να πετύχουν τον σκοπό για την σωτηρία του κόσμου. Λόγος υπαρξιακός, λόγος βαθιά κοινωνικός και πολιτικός έρχεται στα μάτια μας και φτάνει στο νου και στην καρδιά μας, θίγοντας την κοινωνική, πολιτική, οικονομική, ηθική παρακμή της χώρας μας σήμερα. 

φώτο: Αθηνά Γαλανάκη

«Πάντα συγκρούονταν ο μοχθηρός κι ο άπληστος με τον δίκαιο και τον αντάρτη. Πάντα συγκρούονταν η καλοπέραση του ραγιά κι η κραυγή του πολεμιστή που μάχεται να έχουν ψωμί τα παιδιά, δουλεμένο τίμια, γράμματα και τέχνες, για να μιλήσει το χαρμάνι μας στις ψυχές των ανθρώπων και λευτεριά, για να διαφεντεύει τη μοίρα του ο καθένας. Πάντα; Ε… ίσως κάποτε-κάποτε!

Η μάχη δόθηκε κάποια στιγμή κι έγιναν πολλοί οι σπουδαγμένοι την αγυρτεία. Δίχως τελειωμό η κατρακύλα, η κατηφόρα κι ήρθε η στιγμή που έσπασε το τσόφλι. Ωρίμαζε, ωρίμαζε το σκουλήκι και βγήκε στα σκοτάδια να πιει αίμα, να τραφεί με τις σάρκες μας. Κι είχαμε γίνει τόσο ξένοι μέσα, που κάναμε και Ναζιστικό Κόμμα να έχει φωνή και να ουρλιάζει, να διώξουμε λέει… τους έξω ξένους! Και βγήκαν οι τσαρλατάνοι να κάνουν αστείο στο στόμα των παιδιών τα κρεματόρια, τα Μπέλσεν και τα Άουσβιτς κι άλλοι να κάνουνε μόδα τα πουλιά, όχι της Άνοιξης όμως αλλά της χούντας. Όρνια έτοιμα να ξεσκίσουν κορμιά ξανά κι όλοι να λένε… «δεν πειράζει! Είναι οργισμένος ο κόσμος!». Κι έγινε της παρακμής και της σαπίλας δικαιολογία η «οργή»! Νέος νόμος αναδύθηκε. Σου έβγαλαν το μάτι; Βγάλε μόνος σου και τ’ άλλο, να γίνουν όλοι τέλεια τυφλοί! Οι μάχες πότε χάνονται, άλλοτε κερδίζονται, ο πόλεμος όμως είναι αιώνιος» (Τσαντής, Χ., 2014, Ο μικρός πρίγκιπας συναντά τον Κύριο Καζαντζάκη στο δρόμο της αναζήτησης). 

Οι απαντήσεις στην υπαρξιακή αγωνία δεν δίνονται, αλλά ανιχνεύονται απ’ τον καθένα μας, με αγώνα και πάλεμα στην καθημερινότητα της ζωής μας. Ένα ποίημα του Χρήστου Τσαντή που στολίζει κυριολεκτικά τις σελίδες αυτού του βιβλίου, μας καλεί σ’ αυτό το αέναο ταξίδι:

φώτο: Αθηνά Γαλανάκη, ποίημα: Χρήστος Τσαντής

             

Η θάλασσα η βαθιά με την τρικυμία της, βρίσκεται μέσα μας κι εκεί ο συγγραφέας μάς παραπέμπει για το ψάξιμο της ελπίδας. Αυτή η ανίχνευση είναι το ταξίδι ολόκληρης ζωής. Είναι το ταξίδι για την Ιθάκη του καθενός. Δύσκολα την προσεγγίζουμε. Ίσως να μη φτάσουμε ποτέ στο λιμάνι της. Οι Ιθάκες αχνοφαίνονται πολύ μακριά μας. Μας έδωσαν όμως το ωραίο ταξίδι, κι αυτό είναι το νόημα και η ουσία της ζωής.

Από παιδί ονειρευόμουν να κρατήσω, έστω για λίγο, το μαγικό τριαντάφυλλο του «μικρού πρίγκιπα», για να αλλάξω τον κόσμο κι ας μάτωναν απ’ τα αγκάθια του τα δάχτυλά μου. Όμως η αδυσώπητη καθημερινότητα μου το στέρησε.

Εγώ όμως συνεχίζω να ονειρεύομαι, γιατί φέρω μέσα μου, το γονίδιο ενός λαού ταξιδιάρη και παραμυθά και συνεχίζω να ονειρεύομαι, γιατί έχω δίπλα μου τον Χρήστο και όλους τους παραμυθάδες απ’ την εποχή του Ομήρου που μας μίλησαν με τα ωραία Ελληνικά και έβαλαν στο στόμα μας τραγούδια όμορφα και στη ψυχή μας όνειρα και οράματα. Και έτσι υπάρχουμε και με όπλο την παιδεία μας αντιστεκόμαστε με αξιοπρέπεια σε κάθε είδους παρακμή και στην πτώση των αξιών.

Προσέγγισα το βιβλίο αυτό με αγάπη, εντιμότητα και ειλικρίνεια και με την δική μου αλήθεια το παρουσίασα. Οι δικές μου προσλαμβάνουσες ακούστηκαν σήμερα σ’ αυτήν εδώ την αίθουσα. Εύχομαι τύχη καλή στο ταξίδι του βιβλίου στον κόσμο των πνευματικών αξιών. Σας ευχαριστώ… 

(*) Ο Ανδρέας Βάλσαμος είναι ποιητής. Παρουσίασε το βιβλίο στην εκδήλωση που έγινε στην Πάτρα στις 20 Οκτωβρίου 2014 στο στέκι της εφημερίδας «Δρόμος».