Μια άλλη ματιά στην ευρωπαϊκή προσφυγική κρίση

Γράφει ο Χρήστος Τσαντής(*)

Η προσφυγική κρίση ως καμπάνα αφύπνισης

Η κατάσταση στη Συρία

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ στα πέντε χρόνια του πολέμου στη Συρία 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τη χώρα, αριθμός που αντιστοιχεί στο 1/3 του συνολικού πληθυσμού. 4, 7 εκατομμύρια μετατράπηκαν σε πρόσφυγες. Ο ΟΗΕ κάνει λόγο για 250.000 νεκρούς από τις πολεμικές συγκρούσεις, ενώ άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις ανεβάζουν τον αριθμό σε 470.000 θύματα.

Αν στην Ελλάδα μιλάμε για βαθιά οικονομική κρίση, καθώς η χώρα μας στα χρόνια των μνημονίων είδε πάνω από το 25% του ΑΕΠ της να εξανεμίζεται, στη Συρία πάνω από το 85% ζει σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας. Ο λαός της Συρίας, ο άμαχος πληθυσμός βρέθηκε στη μέση μιας σύγκρουσης, όπου πάνω στα σπίτια του, μέσα στις γειτονιές του έπεφταν δολοφονικές βόμβες κάθε είδους. Οι υποδομές καταστράφηκαν. Η πρόσβαση σε νερό, τρόφιμα, φάρμακα μετατράπηκε σε εφιάλτη. Ο τόπος γέμισε με κρατήρες και ερείπια. Ο κόσμος βρέθηκε παγιδευμένος ανάμεσα σε αντιμαχόμενα πυρά.

250.000 πρόσφυγες ζουν στο Ιράκ, 115.000 στην ταραγμένη Αίγυπτο, 650.000 στην αδύναμη Ιορδανία, και 1.800.000 στο φτωχικό Λίβανο! Περίπου 2 εκατομμύρια έχουν περάσει στην Τουρκία. Μεγάλα και πλούσια κράτη όπως η Σαουδική Αραβία ή το Κατάρ και το Κουβέιτ δεν δέχθηκαν κανέναν πρόσφυγα!

Η κατάσταση των προσφύγων

Ο ΟΗΕ και οι άλλοι διεθνείς ανθρωπιστικοί οργανισμοί δεν ήταν προετοιμασμένοι για μία τέτοιας έκτασης προσφυγική κρίση. Ένα χάος κυριαρχεί στους καταυλισμούς και στις κατασκηνώσεις, όπου πολλές φορές δεν υπάρχουν ούτε τα στοιχειώδη. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες δεν έμενε άλλος δρόμος στους πρόσφυγες, εκτός από το να ζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη.

2 δις ευρώ ξόδεψε η Ευρωπαϊκή Ένωση ανάμεσα στα χρόνια 2007-2014 για την ασφάλεια των συνόρων, για φράχτες και τείχη. Οι καταγγελίες διαδέχονταν η μία την άλλη για επιχειρήσεις πνιγμού των προσφύγων με σκοπό την αποθάρρυνση τους από το να μπουν στις βάρκες. Καμία μέριμνα όμως για την προετοιμασία του κύματος των προσφύγων. Καμία λογική. Οι κυβερνήσεις υπέκυπταν, αν δεν υιοθετούσαν, τη φτηνή λαϊκιστική εθνικιστική υστερία φοβισμένων ψηφοφόρων.

Η Μεσόγειος μετατράπηκε σε θάλασσα ναυαγών και οι ακτές γεμίσανε με πτώματα παιδιών

Δουλέμποροι και άλλα ανθρωπόμορφα κτήνη βρήκαν νέο πεδίο κερδοφορίας στις ακτές της Λιβύης και στα τουρκικά παράλια. Τα κύματα των προσφύγων δεν ανακόπτονται καθώς οι άνθρωποι δεν έχουν παρά μόνο μία επιλογή: να φύγουν και να αποτολμήσουν το πέρασμα με τα σαπιοκάραβα ως μόνη σανίδα σωτηρίας από τη φρίκη του πολέμου.

Οι πρώτες χώρες που υποδέχονταν τα κύματα των προσφύγων, Ελλάδα και Ιταλία, βρέθηκαν στη μέση του κυκλώνα, χωρίς μέσα, προετοιμασία και υποδομές, με ευθύνη της ίδιας της ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ας μη ξεχνάμε ότι στην διάρκεια του πρώτου μεγάλου κύματος στη χώρα μας, στις θέσεις ευθύνης βρίσκονταν άνθρωποι με ακραίες ξενοφοβικές, ρατσιστικές αντιλήψεις, τις οποίες έχουν εκφράσει δημόσια ουκ ολίγες φορές.

Η ξενοφοβική στρατηγική όξυνε το πρόβλημα

Αντί να χαράξει μια ενιαία στρατηγική αντιμετώπισης της κατάστασης με βάση τις αρχές του ανθρωπισμού και το διεθνές δίκαιο, αντί σε αυτές τις κρίσιμες ώρες να ενισχύσει την ενότητά της και να αναδείξει την όποια ωφελιμότητά της για τους λαούς, η Ένωση οδηγείται σε διάσπαση. Χώρες μέλη συγκροτούν συμμαχίες με Βαλκανικές χώρες-μη μέλη, και κλείνουν τα σύνορά τους. Άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα και ρίχνουν ευθύνες στην ελληνική κυβέρνηση παίζοντας μικροπολιτικά παιχνίδια με το βλέμμα στραμμένο στους ψηφοφόρους της ξενοφοβικήςΔεξιάς. Η Ένωση που διαφήμιζε την πτώση του τείχους της ντροπής γέμιζε με ντροπιαστικά τείχη την Ευρώπη απ’ άκρη σ’ άκρη.

Επιχειρήματα που καταρρίπτουν τους μύθους της ξενοφοβίας

Ακόμα κι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεχόταν το σύνολο των προσφύγων, ακόμη κι αν φιλοξενούσε και τα 4 εκατομμύρια των προσφύγων από τη Συρία το ποσοστό των μουσουλμάνων στην Ένωση θα πήγαινε από το 4% στο 5%, ποσοστό οπωσδήποτε αμελητέο.

Αλλά σκεφτείτε και το εξής: ο φόβος δεν αφορά συνολικά τους μουσουλμάνους, αλλά τους εξτρεμιστές που σκοτώνουν στο όνομα της θρησκείας. Τέτοιοι λοιπόν εξτρεμιστές δεν σκοτώνουν μόνο στο όνομα του ισλαμισμού. Σκοτώνουν στο όνομα κάθε «-ισμού». Και η πολιτική της λιτότητας ή της ισοπέδωσης κοινωνικών δικαιωμάτων έχει καταγραφεί ως η γενεσιουργός αιτία γέννησης κάθε φανατικού «ισμού».

Η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου, η οικονομική ανάπτυξη, είναι οι παράγοντες που μειώνουν και εξαλείφουν τον κίνδυνο της εμφάνισης κυμάτων εγκληματικότητας κάθε μορφής και όχι τα τείχη και οι φράκτες.

Η πλειονότητα των προσφύγων από τη Συρία είναι τμήματα της μεσαίας τάξης. Οι περισσότεροι είναι μορφωμένοι. Προέρχονται από μία χώρα την οποία δεν τη χαρακτήριζε η τεχνολογική καθυστέρηση. Αντίθετα! Μπορούν λοιπόν να συμβάλλουν στην εθνική οικονομία της χώρας υποδοχής με πολλούς τρόπους και μορφές. Η ενσωμάτωσή τους στις τοπικές κοινωνίες θα έδινε ώθηση στην ανάπτυξη, θα αναζωογονούσε τα ταμεία και την κοινωνική ασφάλιση, θα έδινε ώθηση στο ξεπέρασμα της κρίσης. 

Κραυγάζουν πολλές εθνικιστικές φυλλάδες και οι φωτογραφίες με πρόσφυγες που κρατούν τηλέφωνα τελευταίας τεχνολογίας, κάνουν το γύρο του διαδικτύου. Αλλά, ας αναρωτηθεί κάποιος: μπορείς να ξεκινήσεις ένα τόσο μακρύ ταξίδι χωρίς τα σύγχρονα τηλέφωνα; Εκτός από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ίντερνετ που παρέχουν, είναι χάρτες, οδηγοί και GPS. Το τηλέφωνο τελευταίας τεχνολογίας για αυτούς τους ανθρώπους, δεν είναι αξεσουάρ, όπως για εμάς που πίνουμε τον καφές μας στις πλατείες. Είναι εργαλείο-μέσο σωτηρίας και διαφυγής από τη φρίκη του πολέμου.

Ο «πλούσιος» κόσμος της φτώχειας

Η Ελλάδα, η μικρή Ιορδανία που έχει δεχθεί μέχρι σήμερα πάνω από 600.000 πρόσφυγες απαντούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε μεγάλες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που φάνηκαν όμως πολύ φτωχές μέσα σε αυτήν τη μεγάλη κρίση. Η Αγγλία που έχει 78 φορές το ΑΕΠ της Ιορδανίας δηλώνει πως θα δεχθεί μόνο 20.000 Σύρους στα επόμενα πέντε χρόνια, χαρακτηριστικό κι αυτό της μεγάλης ηθικής παρακμής και κατάπτωσης της παλιάς αυτοκρατορίας. Οι ΗΠΑ που έχουν βάλει με πολλούς τρόπους το χεράκι τους στη συμφορά που βιώνουν οι λαοί της Μέσης Ανατολής, αλλά και στην άνοδο των φονιάδων του ISIS, δήλωσαν πως θα δεχθούν μόλις 10.000 πρόσφυγες. Αυτός είναι ο… πολιτισμένος κόσμος!

Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να κάνει μια μεγάλη υπέρβαση. Να βγει από την απομόνωση και να δώσει ώθηση στις διεργασίες που γίνονται μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να ενισχυθεί η πολιτική ενσωμάτωσης των προσφύγων στη κοινωνία. Έχει τη μεγάλη ευκαιρία να ανατρέψει την εικόνα που φιλοτέχνησαν γι’ αυτήν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και να κερδίσει με το μέρος της τη διεθνή κοινή γνώμη. Η προσφυγική κρίση μπορεί να λειτουργήσει ως καμπανάκι αφύπνισης για τους λαούς της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.

(*) Ο Χρήστος Τσαντής είναι συγγραφέας

http://christostsantis.com/