Αξιοποίηση σπιτιών κλειστών χρόνια - Για πρώτη φορά επίσημη καταγραφή αστέγων - Ίδρυση Εθνικού Μητρώου Δικαιούχων Στέγης - Δημιουργία Φορέα για τη συγκέντρωση πόρων
 
Η αρχή έγινε τον Μάιο με το λεωφορείο για τους αστέγους. Ήταν η πρώτη δράση που ανακοίνωσε το υπουργείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης για την υποστήριξή τους. Το όχημα, που παραχωρήθηκε από τον ΟΑΣΑ ώστε να γίνει πραγματικότητα η πρώτη κινητή μονάδα ατομικής υγιεινής στην Ευρώπη και τρίτη παγκοσμίως, δεν θα γίνει όμως και "όχημα" του υπουργείου ώστε να πει ότι κάτι έκανε.

Υπάρχει σχέδιο δέκα παρεμβάσεων, που φέρνει για πρώτη φορά με σοβαρούς όρους την κρατική πολιτική για τη στέγη στο προσκήνιο. Για πρώτη φορά θα γίνει χαρτογράφηση της αστεγίας και θα αξιοποιηθούν οργανωμένα διαμερίσματα και σπίτια που "αραχνιάζουν".
 

Όταν ο Σαμαράς κατήργησε τον ΟΕΚ

Μέχρι πρότινος η μόνη πολιτική στέγης με κοινωνικά κριτήρια ασκούνταν από τον ΟΕΚ, που καταργήθηκε με το δεύτερο μνημόνιο το 2012. Ο ΟΕΚ χρηματοδοτούνταν από τις υποχρεωτικά παρακρατούμενες εισφορές των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα (και ορισμένων ΝΠΔΔ) και των εργοδοτών τους και χορηγούσε τις παροχές τους ανταποδοτικά.
Την απουσία του κράτους κάλυψε η ιδιωτική πρωτοβουλία μέσω της αντιπαροχής που "κληροδότησε" τσιμεντουπόλεις και ένα τεράστιο πλήθος ιδιόκτητων διαμερισμάτων. Σήμερα με την κρίση η προβληματική φύση που πήρε η οικοδόμηση τα προηγούμενα χρόνια γίνεται πιο εμφανής από ποτέ. Από τη μία υπάρχουν μεγάλα ποσοστά αστεγίας, από την άλλη υπάρχει πληθώρα σπιτιών που δεν χρησιμοποιούνται.
 

Τα σπίτια που "αραχνιάζουν"

Μικροϊδιοκτήτες που έβλεπαν την κατοικία ως επένδυση την εποχή πριν την κρίση τη βλέπουν σήμερα να απαξιώνεται και να μην αποδίδει. Το αποτέλεσμα είναι να κρατούν χιλιάδες διαμερίσματα ξενοίκιαστα. Περισσότεροι από 20.000 ιδιοκτήτες, χάρη στο επίδομα ενοικίου, ένα από τα τρία μέτρα του προγράμματος για την ανθρωπιστική κρίση, πήραν την απόφαση και άνοιξαν τα σπίτια τους. Η τάση αυτή με κατάλληλες ενέργειες μπορεί να διατηρηθεί και να γίνει μεγαλύτερη. Αχρησιμοποίητα σπίτια υπάρχουν επίσης στο οικιστικό και κεφαλαιακό απόθεμα του ΟΕΚ, καθώς πολλά διαμερίσματα έχουν μείνει κενά λόγω μη παραχώρησης αλλά και εγκατάλειψης.
Σε ό,τι αφορά τη δημόσια περιουσία, υπάρχει πληθώρα διαμερισμάτων σε αχρησία. Ενδεικτικό των προθέσεων του υπουργείου είναι ότι έχουν ξεκινήσει ήδη ενέργειες ώστε να αποσαφηνιστεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ακινήτων και να αποτυπωθεί η σημερινή τους κατάσταση. Αν είναι, δηλαδή, κενά ή κατειλημμένα ή μισθωμένα σε ενοικιαστές που δεν ανταποκρίνονται κ.λπ. Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία θα προκύψει και πόσα, τελικά, είναι άμεσα αξιοποιήσιμα. Στο ανενεργό οικιστικό απόθεμα περιλαμβάνεται επίσης η εγκαταλελειμμένη σχολάζουσα ιδιωτική περιουσία σε επίπεδο δήμων.
 

Θα παρακολουθείται η πορεία του αστέγου

Οι δρομολογούμενες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση Εθνικής Στρατηγικής για τους αστέγους στο πλαίσιο της επικαιροποιημένης Εθνικής Στρατηγικής Κοινωνικής Ένταξης τον Ιούλιο του 2015. Παράλληλα προχωρά η δημιουργία μηχανισμού σχεδίασης, παρακολούθησης και υποστήριξης της Εθνικής Στρατηγικής σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Σε δύο επίπεδα υλοποίησης χωρίζεται η χαρτογράφηση και διαχείριση του προβλήματος της έλλειψης στέγης. Τη δημιουργία ενιαίου μηχανισμού καταγραφής και παρακολούθησης αστέγων και τη δημιουργία εθνικού μητρώου δικαιούχων στέγασης. Στην πρώτη περίπτωση ο βασικός στόχος που τίθεται είναι η απόκτηση αξιόπιστων και εμπεριστατωμένων στοιχείων για τον αριθμό των αστέγων και των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο έλλειψης στέγης. Στη δεύτερη περίπτωση θα παρακολουθείται η πορεία του αστέγου μέσω των δράσεων αντιμετώπισης του προβλήματός του.
Σημειώνεται ότι τόσο ο μηχανισμός καταγραφής όσο και το εθνικό μητρώο δικαιούχων στέγασης έχουν ενταχθεί σε έργο της Γ.Γ. Πρόνοιας στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 και έχουν καταρχήν εγκριθεί.
 

Ενημέρωση αστέγων για διαθέσιμα σπίτια

Σε επίπεδο άμεσων παρεμβάσεων ήδη έχει δρομολογηθεί η λειτουργία του λεωφορείου για τους αστέγους, που περιλαμβάνει χώρους υγιεινής και καθαριότητας, ενώ θα παρέχονται επίσης υπηρεσίες ενημέρωσης για τις δυνατότητες που έχουν να στεγαστούν άμεσα. Βασικό μέλημα βέβαια αποτελεί η προσπάθεια να μην καταλήξει ο κόσμος στην αστεγία. Στην κατεύθυνση αυτή θα ληφθούν μέτρα οικονομικής ενίσχυσης των νοικοκυριών που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας για τη διατήρηση ενός ελάχιστου βιοτικού επιπέδου. Εδώ εντάσσεται και το πρόγραμμα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης.
 

Βελτίωση αντιμετώπισης δομών και πρόγραμμα για την επανένταξη

"Θέλουμε να αξιοποιούμε και το τελευταίο ευρώ" έχει πει κατά καιρούς η αν. υπουργός Θεανώ Φωτίου. Η προσέγγιση αυτή αποτυπώνεται ιδιαίτερα στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους. Είναι φανερό ότι, σε σχέση με το παρελθόν, η νέα κυβέρνηση επιχειρεί να... βγάλει από τη μύγα ξίγκι. Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020 έγινε ανασχεδιασμός των δομών για αστέγους (Κέντρα Ημέρας και Υπνωτήρια), καθώς και των ξενώνων για κακοποιημένες γυναίκες, αιτούντες άσυλο και ασυνόδευτα ανήλικα. Το αποτέλεσμα είναι η καλύτερη στελέχωση των δομών και διαμόρφωση του προϋπολογισμού. Επιτυγχάνεται ακόμη η επέκταση, βελτίωση και διασύνδεση των δομών και των υπηρεσιών. Παράλληλα ολοκληρώνεται και βελτιώνεται το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας τους με γνώμονα την ποιότητα των παροχών από τις υπηρεσίες και την απλοποίηση των διαδικασιών ένταξης των αστέγων σε δομές άμεσης ή μεταβατικής φιλοξενίας.
 

Φορείς για χρηματοδοτική βιωσιμότητα

Κομβικής σημασίας για να αναπτυχθεί η πολιτική για τους αστέγους είναι η χρηματοδοτική βιωσιμότητα των δράσεων. Πιο συγκεκριμένα εξετάζεται η δημιουργία φορέα αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις σε στέγαση, στον οποίο θα μπορούν να συγκεντρώνονται δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι.
Ενδεικτικά: οι εισφορές υπέρ ΟΕΚ των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα και ΝΠΔΔ (ενδεχόμενο διεύρυνσης της βάσης παρακράτησης των εισφορών) και τα υπάρχοντα αποθεματικά του τ. ΟΕΚ, ποσά που κατατίθενται στον λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου από προϊόντα εγκληματικών ενεργειών κατά του Δημοσίου, πόροι από την αξιοποίηση εθνικών κληροδοτημάτων και περιουσιών που σχολάζουν, ποσά από τη διαχείριση τυχερών παιγνίων, ποσά προνοιακών επιδομάτων που δεν εισπράχθηκαν ή επεστράφησαν.
Απαραίτητη κρίνεται την ίδια στιγμή η αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων εργαλείων της Ε.Ε. για τη χρηματοδότηση, άμεσα ή έμμεσα, πολιτικών στέγης (διαρθρωτικοί πόροι, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΕΣΠΑ, προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης, προγράμματα βελτίωσης συνθηκών διαβίωσης μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου κ.λπ.). Από εκεί κι έπειτα καθοριστική εκτιμάται η οργάνωση της συμμετοχικότητας με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, των ωφελούμενων και της κοινωνίας, όπως συμβαίνει στην Πορτογαλία.
 

Δικτύωση των φορέων

Για την πλήρη αποτύπωση του φαινομένου της έλλειψης στέγης θα επιδιωχθεί η συνεργασία όλων των σχετικών με το θέμα φορέων σε επίπεδο δήμων και περιφερειών. Η δικτύωση θα στοχεύει επίσης στην καταγραφή των αναγκών, την υποβολή προτάσεων εντοπισμένης παρέμβασης, τη διερεύνηση των δυνατοτήτων επιχορηγήσεων από ταμεία της Ε.Ε. που απευθύνονται ειδικά στην Αυτοδιοίκηση και τον συντονισμό των παρεμβάσεων.

Παπαντωνίου Κώστας-avgi.gr