Το τραγικό τέλος των τριών του ΔΣ Πελοποννήσου

Από τα αποκαλυπτήρια της αναθηματικής στήλης για την μνήμη του Ντίνου Βουρδέρη (Καρατζά) στην πλ. Ελευθερίας Προσφυγικών Πάτρας.

Με αφορμή τα αποκαλυπτήρια της αναθηματικής στήλης στην πλ. Προσφυγικών,  αναφορά για τους φόνους των Νικήτα, Βουρδέρη και την εκτέλεση του Πετράτου

Ντίνος Βουρδέρης.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΥ

Δείτε φωτογραφίες από τα χθεσινά αποκαλυπτήρια της αναθηματικής στήλης στην μνήμη του γραμματέα της ΕΠΟΝ Αχαΐας Ντίνου Βουρδέρη (Καρατζάς Νομαρχης Αχαΐας της κυβέρνησης του ΔΣΕ), που δολοφονήθηκε από τους χωροφύλακες υπό τον υπενωμοτάρχη Κυρίτση, τους ΤΟΔ, τους Χίτες και τους ΜΑΥδες, που συνέδραμαν το απόσπασμα χωροφυλάκων, το μεσημέρι της 12 Μαρτίου 1949, στην καλύβα του Γ. Κωστόπουλου, στα Κωστέικα του Γάλαρου Τριταίας Αχαΐας, σε ηλικία 28 ετών. 

Μαζί του δολοφονήθηκε και ο Νίκος Πολυκράτης, επανδραγαθία ανθυπολοχαγός του Αλβανικού Μετώπου καπετάνιος του Α΄ Τάγματος 12ου Συντάγματος ΕΛΑΣ και αξιωματικός του ΔΣ Πελοποννήσου.

Σε αυτή την μάχη που προηγήθηκε της δολοφονίας των δύο αγωνιστών κατά την έξοδό τους από την πέτρινη καλύβα, παραδόθηκε στο απόσπασμα ο μαχητής του ΔΣ Πελοποννήσου Δημ. Πετράτος, ο οποίος είχε βγει στο αντάρτικο του ΔΣΕ τον Αύγουστο του 1948. Προσήχθη στο Έκτακτο Στρατοδικείο Πατρών, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στη θέση σκοποβολή του Γηροκομειού στις 3 Ιουνίου του 1949, σε ηλικία 44 ετών. Αυτά για τον Πετράτο, που δεν έτυχε της ίδιας τιμής, παρόλο που αποτελούσε αδιάσπαστη τριάδα της ίδιας ομάδας. Και μάλιστα ενόχλησε η υπόμνησή του κατά την διάρκεια των αποκαλυπτηρίων της αναθηματικής στήλης στην πλ. Ελευθερίας στα Προσφυγικά Πατρών! (Βλέπε: Με προπηλακισμό συνοίκου το μπλόκο Προσφυγικών)
   

Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου Βουρδέρη τελέστηκαν παράλληλα με την εκδήλωση μνήμης του Παμμικρασιατικού Συνδέσμου στην πλ. Ελευθερίας για τους εκτελεσμένους του Μπλόκου των Προσφυγικών στις 4-12-1943, στο κτήμα Μουρτζούχου, πίσω από το ανατολικό σύνορο του ΚΕΤχ και μετά το πέρας της εκδήλωσης ακολούθησε μουσικό πρόγραμμα.

Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, στη συνέχεια, ο Υποδιοικητής Χαλανδρίτσας με σήμα του προς τον Διοικητή Χωροφυλακής Αχαΐας ταγματάρχη Βενιεράκη, ενημερώνει το μεσημέρι του Σαββάτου 13-3-49, πως μόλις πριν μισής ώρας, ο υπενωμοτάρχης Κυρίτσης επικεφαλής αποσπάσματος, μετά από μάχη,εφόνευσε τους δύο καπεταναίους, ενώ συνέλαβε ζωντανό το Δημ. Πετράτο, από τα Εβραιομνήματα Πατρών. 

Πρέπει δε, να σημειωθεί ότι ο Νικήτας ήταν επικηρυγμένος αντί 20 εκατομμυρίων δρχ. για το φόνο του και 10 εκατ. δρχ. για τη σύλληψή του.

«Η είδηση της εξοντώσεως του Νικήτα, η οποία είχε αναγγελθεί προ δεκαημέρου περίπου -γράφει η εφημερίδα Πελοπόννησος- εξένισε τα ς αρμοδίας αρχάς, δεδομένου ότι τότε είχε εξοντωθεί εις αρχισυμμορίτης, τον οποίον οι χωρικού ανεγνώρισαν ως Νικήταν, λόγω της καταπλκτικής ομοιότητος των χαρακτηριστικών του προσώπου του και του είδους των ερβυλών και του αμπεχώνου,τα οποία ήταν επίσης όμοια με εκείνα, τα οποία εφόρι ο "Καπετάν" Νικήτας κατά τας εκάστοτε υπό μορφήν επιδρομής εμφανίσεις του, εις τα διάφορα χωρία της περιοχής. 

Ήδη ουδεμία αμφιβολία γεννάται ως προς την τευτότητα των πτωμάτων, δεδομένου ότι αικεφαλαί των, αποκπείσαι εξετέθησαν (σ.σ.: σε κοινή θέα) εις Χαλανδρίτσαν και ανεγνωρίσθεισαν υπό των κατοίκων...».

Το σπίτι του Δ. Πετράτου στα Εβραιομνήματα.

Τα κεφάλια των Νικήτα και Καρατζά τα μετάφερε στη Χαλανδρίτσα ο Δημ. Πετράτος. Δέσμιο όπως τον είχαν, του τα πέρασαν στους ώμους και τα περιόδευσαν για να τα χλευάσουν οι... εθνικόφρονες χωρικοί. Και αφού φωτογραφήθηκαν τα κεφάλια των καπεταναίων, οι φωτογραφίες εστάλθησαν στην  ανωτέρα αρχή, για να πιστοποιηθεί το γεγονός!

Η πορεία θανάτου των τριών μαχητών του ΔΣ Πελοποννήσου  ήταν προδιαγεγραμμένη.
Μία εβδομάδα πριν, οι καπεταναίοι Νικήτας και Καρατζάς μαζί με τον μαχητή Πετράτο κρύβονταν σε δάσος της περιοχής Τριταίας. Από μηνός είχαν σκοτωθεί οι σύντροφοι των ομάδων τους και είχαν ξεμείνει μόνοι. Την Τρίτη 8 Μαρτίου 1949 είχαν θεαθεί στην Τριταία να περιφέρονται. Κυνηγημένοι, ρακένδυτοι, πεινασμένοι και ο Πετράτος ξυπόλυτος αναζητούν τροφή και νερό.  

Την επόμενη ημέρα στέλνουν τον Πετράτο στη θέση Λούτσες του χωριού Κάλφα, όπου βρίσκεται το μαντρί του ποιμένα Δημ. Παναγόπουλου να ζητήσει ψωμί και νερό. Ο Παναγόπουλος αρνείται και τους «καρφώνει» στο μεταβατικό απόσπασμα Χωροφυλακής Ρουπακιά, από το οποίο παίρνει οδηγίες για την παγίδευσή τους. Την νύχτα εκείνοι οι τρεις αντάρτες κοιμούνται σε μία σπηλιά και την άλλη ημέρα ειδοποιούν τον τσοπάνο Δη. Παναγόπουλο πως θέλουν ψωμί και νερό. 

Δημ. Πετράτος.

Αυτός σκοπίμως αρνείται, ενώ στη συνέχεια κάνει πως πείστηκε να τους δώσει. Οι αντάρτες πάνε στο μαντρί, όπου τρώνε και κοιμούνται το βράδυ. Ζητάνε από τον Παναγόπουλο να τους φιλοξενήσει για κάμποσες ημέρες, αλλά αυτός αρνείται. Όμως την άλλη μέρα, φέρνει σε επαφή τους τρεις κυνηγημένους με τον Γ. Κωστόπουλο, στην καλύβα του οποίου τους οδηγεί. Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι σύμφωνα με μαρτυρία του αείμνηστου αγωνιστή Γιάννη Σαλάγα, συγγενή του εκτελεσμένου Πετράτου, προς τον γράφοντα, ο καπετάν Νικήτας είχε βαφτίσει παιδί του Γ. Κωστόπουλου, με τον οποίο ήσαν κουμπάροι και είχε έναν λόγο παραπάνω να τον εμπιστευτεί.

Στο μεταξύ προηγουμένως σε συνεργασία με την Χωροφυλακή οι Παναγόπουλος και Κωστόπουλος, έχουν κλείσει τις πίσω εξόδους της καλύβας και έχουν αφήσει μόνον μία έξοδο , ώστε σε περίπτωση κύκλωσης της καλύβας να μην έχουν άλλη για διαφυγή και κυρίως για να βλέπουν έξω από την πέτρινη καλύβα, μόνον από μία πλευρά. 

Τα πυρομαχικά που δεν έφθασαν στους μαχητές του ΔΣΠ

Πρέπει εμβόλιμα να υπενθυμίσω ότι είναι η εποχή που ο ΔΣ σε όλη την Πελοπόννησο διεξάγει μάχες άμυνας καθότι έχει ξεμείνει από πυρομαχικά μετά την μάχη της Βλασίας. Είναι ο πρώτος και τελευταίος  εφοδιασμός από το Δυρράχιο Αλβανίας με το καΐκι 90 τόνων «Η Κυρά της Ύδρας» και πλήρωμα πέντε ατόμων με καπετάνιο τον Λευτέρη Καρακατσάνη (καπετάν Μπόρα), που είχε ξεκινήσει από τις 10 Ιουνίου 1948 και παρέδωσε το φορτίο στις  18 Ιουλίου 1948. Πλήρωμα ήσαν οι Γεώργ. Παρίσης, Βάϊας Βαΐτσας, Νικ. Γιαμάνογλου και μηχανικός ο Στέργιος Φλώρος.

29-8-1948 ξεκινάει από το Δυράχιο Αλβανίας ένα δεύτερο καΐκι 120 τόνων με την ονομασία «Νίκη» με καπετάνιο το Λευτέρη Καρακατσάνη, με μηχανικό τον Στέργιο Φλώρο και μέλη τους Βάϊα Βαΐτσα, Νίκο Γιαμάνογλου, Τζαβάλα και συνοδό το λοχαγό της Αλβανικής Αστυνομίας Κότσο Καζάντζη, γεμάτο πυρομαχικά φθάνει στην Πελοπόννησο στις 5 προς 6 Σεπτεμβρίου 1948, στον κόλπο του χωριού Φωκιανός, στο Λεωνίδιο της Κυνουρίας, μετά από περιπλάνηση μέχρι το Λυβικό Πέλαγος, την νήσο Γαύδος και επιστροφή στην Πελοπόννησο, καθώς είχε χάσει το στίγμα ο καπετάνιος και λόγω του σκότους δεν μπόρεσε να έρθει σε επαφή με τον αξιωματικό Λ. Κωσταράκο, που το περίμενε στην βραχώδη ακτή με δύναμη ανδρών για να μεταφέρουν τα πολεμοφόδια.

Από ατυχή χειρισμό το καΐκι προσάραξε και το χάραμα γίνεται αντιληπτό από το πλήρωμα του ναρκαλιευτικού «Πολεμιστής», υπό το κυβερνήτη Π. Σπυρομήλιο, όπου ζητά να κάνει νηοψία και αρχίζει η μάχη με όλες τις δυνάμεις. Το πλήρωμα του καϊκιού που προηγουμένως έχει βγει στην ακτή συναντά τις δυνάμεις του Λ. Κωσταράκου, που το περίμενε, ενώ το ναρκαλιευτικό «Πολεμιστής» που ενέδρευε στον κόλπο Φωκιανού παίρνει μέρος στη μάχη, μαζί με την Βασιλική Αεροπορία που προσέτρεξε για ενίσχυση και βύθιση του καϊκιού.

Το τραγικό τέλος των δύο καπεταναίων του ΔΣ Πελοποννήσου

Παρασκευή βράδυ λοιπόν της 11 Μαρτίου 1949 οι Νικήτας, Βουρδέρης,  Πετράτος διανυκτερεύουν στην παγιδευμένη καλύβα του Γ. Κωστόπουλου.

Την άλλη μέρα, πρωί Σαββάτου της 12 Μαρτίου 1949 φτάνει στα Κωστέικα Τριταίας το απόσπασμα της Χωροφυλακής, που είχε ειδοποιηθεί από τον Γ. Κωστόπουλο, μέσω του χωρικού Γ. Παπακωνσταντοπούλου και ήταν ενισχυμένο με άντρες των ΤΟΔ, αποτελούμενο από Χίτες και άλλους παρακρατικούς. Κυκλώνει την καλύβα και καλεί τους αντάρτες να παραδοθούν. Αυτοί αντιτάσσουν άμυνα με τα όπλα τους και τα ελάχιστα πυρομαχικά που διαθέτουν. 

Μετά από δίωρη μάχη, ο Πετράτος βγαίνει από την καλύβα και παραδίδεται. Οι χωροφύλακες τον κρύβουν πίσω από την καλύβα και περιμένουν και τους άλλους δύο. Βγαίνουν και οι χωροφύλακες αντί να τους συλλάβουν τους δολοφονούν, προφασιζόμενοι ότι είχαν χειροβομβίδα στα χέρια τους. Ήταν η τακτική των κυβερνητικών, να φονεύουν του παραδοθέντες, για να μην φθάνουν τέτοιες υποθέσεις στα στρατοδικεία και προκαλούν την κοινή γνώμη.

Ακολουθεί διαδικασία της αποκοπής των κεφαλιών τους, κατά την οθωμανική συνήθεια και η μεταφορά τους στην Χαλανδρίτσα για αναγνώριση. Ο δε Πετράτος όπως προανέφερα, Κεφαλονίτης από τα Πατρικάτα και κάτοικος της συνοικίας Εβραιομνημάτων της Πάτρας, εκτελείται στο Γηροκομειό το 1949.

Με το χαμό των δύο καπεταναίων και έπειτα οι διάσπαρτες αντάρτικες ομάδες δίνουν μάχη επιβίωσης στην Πελοπόννησο, όπου επικρατεί το λεπίδι των παρακρατικών και στις επόμενες ημέρες από τις τρεισήμισι χιλιάδες αντάρτες είναι ζήτημα εάν επιβίωσαν μία εκατοντάδα από αυτούς κρυπτόμενοι ή φεύγοντες για την ανωνυμία της Αθήνας!

Αυτή είναι με λίγα λόγια η αληθινή ιστορία για το τέλος των τριών μαχητών της Τριταίας και θα άξιζε τον κόπο η αναφορά σε αυτούς με μία ημερίδα του Δήμου Πατρέων, απαλλαγμένη όμως από τους φανατισμούς των νεόκοπων που ελλείψει επιχειρημάτων καταφεύγουν σε ύβρεις και αήθειες που δεν συνάδουν με το ήθος των αριστερών και ακόμη περισσότερο των κομμουνιστών, εκείνων που πάλεψαν για πανανθρώπινες διαχρονικές αξίες, μεταξύ των οποίων και η ελευθερία έκφρασης αντίθετης γνώμης!

_______________

Περισσότερα στο βιβλίο Γιώργου Δημ. Μόσχου, «ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ, ο εμφύλιος στην Αχαϊοήλιδα», εκδόση Περί Τεχνών, Πάτρα 2001. 

   

ΒΛΕΠΕ Ακόμη: Ε.Π.Ο.Ν. 72 ΧΡΟΝΙΑ - ΒΟΥΡΔΕΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ