Στα «Ενθέματα» σήμερα Κυριακή 4 Οκτωβρίου

Για τις σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας, το σουηδικό εξάωρο, το μεταναστευτικό, τους εορτασμούς της Μάχης της Σαλαμίνας και άλλα‏

Στα περίπτερα εντός της «Αυγής», στο μπλογκ τους (enthemata.wordpress.com), στο facebook (Enthemata Avgis)

και στο twitter: @enthemata

Κείμενα των: Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη, Δημήτρη Χριστόπουλου, Νίκου Σαραντάκου, Γιάννη Κωνσταντινίδη, Κρις Χανν, Ντέιβιντ Κράους, Μάγκυ Σάβατζ, Ελένης Τζιρτζιλάκη, Θεόφιλου Τραμπούλη, Στρατή Μπουρνάζου

Ως πότε ακόμα; Η Αριστερά απέναντι στον σφιχτό εναγκαλισμό Κράτους-Εκκλησίας. Με αφορμή την πρόσφατη συζήτηση για την απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών, ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης μιλάει για την ανάγκη θέσπισης διακριτών ρόλων Κράτους-Εκκλησίας ως αυτονόητο καθήκον μιας αριστερής κυβέρνησης. «Ο διαχωρισμός, λοιπόν, των σχέσεων Πολιτείας-Εκκλησίας προϋποθέτει τον σεβασμό του θρησκευτικού φαινομένου και της ιστορικότητάς του, της αυτονομίας της οργανωτικής λειτουργίας των θρησκευτικών κοινοτήτων, αλλά και επιβάλει την απεξάρτηση του πολιτικού από την παρεμβατική θρησκευτική ηγεμονία. Ο διαχωρισμός και προσδιορισμός των ρόλων, καθαρών και διακριτών ρόλων, υπηρετεί το αμοιβαίο συμφέρον και το όφελος του κοινωνικού συνόλου, πλειονοτήτων και μειονοτήτων. Κατοχυρώνοντας, δηλαδή, τη θρησκευτική ελευθερία όσων εντάσσονται σε θρησκευτικές κοινότητες, με όρους ισοτιμίας από τη μια πλευρά και από την άλλη καλλιεργώντας την ιδιότητα του πολίτη, όλων των ελλήνων πολιτών, όσων ανήκουν σε θρησκευτικές κοινότητες και όσων δεν ανήκουν. Ας ξεκινήσουμε τον δημόσιο διάλογο με σαφή πολιτικό προσανατολισμό και στόχο, χωρίς τον φόβο του κόστους».

Tελικά, τo 6,99% της Χρυσής Αυγής είναι πολύ ή λίγο; Ο Δημήτρης Χριστόπουλος αναλύει τις εκλογικές επιδόσεις της Χρυσής Αυγής. «Είναι γεγονός ότι ενώ τα πράγματα για τη Χ.Α. ήρθαν όσο καλύτερα μπορούσαν, αυτό δε μεταφράστηκε σε σοβαρή εκλογική άνοδο. Πιστεύω πως αν η Χ.Α. ήταν ένα «καθώς πρέπει» ακροδεξιό κόμμα θα μπορούσε να είχε εισπράξει πολλαπλά πολιτικά οφέλη από αυτή την κατάσταση, όπως άλλα συγγενή κόμματα στην Ευρώπη. Η Χ.Α., όμως, δεν είναι απλώς ένας εθνολαϊκιστικός --ή όπως αλλιώς τον πούμε-- κομματικός σχηματισμός. Είναι «η σπορά των νικημένων του 1945, οι εθνικιστές, οι εθνικοσοσιαλιστές, οι φασίστες…» που είπε ο αρχηγός της· και αυτό τρομάζει τους Έλληνες που κάτι θυμούνται. Το ότι η Χ.Α. στιγματίστηκε ως ναζιστική οργάνωση στις συνειδήσεις του λαού δεν ήταν κάποιο δώρο εξ ουρανού. Ήταν το προϊόν πολιτικής κινητοποίησης δυνάμεων της δημοκρατίας. Το ποσοστό της Χ.Α. δεν είναι λίγο για ένα τέτοιο κόμμα. Υπό τις συνθήκες που ζούμε όμως, δεν είναι και πολύ. Ούτε εφησυχασμός, ούτε πανικός λοιπόν: σκέψη για το τι πρέπει να κάνουμε, και δράση ώστε το 6,99% να γίνει ταβάνι: ούτε καν 7%.»

Κάπιταλ κοντρόλς, ένα ασυμμόρφωτο δάνειο. Ο Νίκος Σαραντάκος στην καθιερωμένη του στήλη «ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ», που συμπληρώνει εφτά χρόνια ζωής, λεξιλογεί για την λέξη capital, λέξη με ειδικό βάρος για την Αριστερά. «Η αγγλική λέξη ανάγεται στα λατινικά, όπου caput είναι η κεφαλή και capitalis ο κεφαλικός, αρχικά για την ποινή του θανάτου, που μετά πήρε τη σημασία του βασικού, του κυριότερου· από εκεί, ίσως μέσω του ιταλικού capitale, αφού οι τράπεζες στην Ιταλία πρωτοφάνηκαν, η γαλλική λέξη capital για το τμήμα εκείνο της περιουσίας που παράγει τόκους ή για το βασικό τμήμα ενός χρέους, χωρίς τους τόκους, δηλαδή για το κεφάλαιο. Από εκεί και η λέξη capitaliste, στα γαλλικά (αν και καταγράφεται πρώτα η αντίστοιχη γερμανική) για τον κάτοχο κεφαλαίων, που ήδη από τον καιρό της γαλλικής επανάστασης χρησιμοποιήθηκε και μειωτικά, τον καπιταλιστή, και η λέξη capitalisme για το σύστημα που ευνοεί τους καπιταλιστές, τον καπιταλισμό, που αποδόθηκαν και στη γλώσσα μας ως κεφαλαιοκράτης, κεφαλαιοκρατία, αν και συνήθως χρησιμοποιούμε τους δάνειους όρους».

Η κρυφή γοητεία των δημοσκοπήσεων. Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης υπεραμύνεται των δημοσκοπήσεων και ανιχνεύει τα τεχνικά σημεία, τα οποία χρήζουν προσοχής. «Τέλος, οι αριθμοί που παράγονται από τις εκτιμήσεις ενός στατιστικού απαιτούν πάντα και τη μετάφρασή τους, η οποία πάλι γίνεται στη βάση προσδιορισμένων μοντέλων ερμηνείας της εκλογικής συμπεριφοράς. Ο ερευνητής θα πρέπει να συγκρίνει τις συνθήκες μιας εκλογικής αναμέτρησης με αυτές προηγουμένων στην ίδια χώρα ή αλλού και να επιλέγει στη βάση ομοιοτήτων και αξιολογικής σύγκρισης των μοντέλων. Δεν μπορεί να παραθέτει απλώς αριθμούς με δεκαδικά ψηφία! Τα ποσοστά μιας δημοσκόπησης κρύβουν από πίσω τους πολιτικά δικαιολογήσιμες συμπεριφορές. Εκεί ακριβώς βρίσκεται η κρυφή γοητεία των δημοσκοπήσεων, όχι στα γραφήματα, ούτε στους πηχυαίους τίτλος και τον επαγγελματικό ανταγωνισμό των εταιρειών ερευνών κοινής γνώμης».

Η νέα Μεγάλη Μετανάστευση (Völkerwanderungen): Ουγγαρία και Γερμανία, Ευρώπη και Ευρασία. Ο Κρις Χανν προσεγγίζει το μεταναστευτικό με τα εργαλεία της επίστήμης της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. «Τις τελευταίες εβδομάδες του Αυγούστου και τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη τις πέρασα στην Ουγγαρία, κοντά στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Σερβία. Ποτέ άλλοτε ένα ερευνητικό ταξίδι ρουτίνας δεν με είχε εκσφενδονίσει κατευθείαν στην καρδιά των θεμάτων που κυριαρχούσαν καθημερινά στα πρωτοσέλιδα, ούτε στην Ουγγαρία ούτε πουθενά αλλού. Πώς μπορεί άραγε να φωτίσει τη σύγχρονη «κρίση του μεταναστευτικού» η κοινωνική ανθρωπολογία; […] Οι διαμαρτυρίες του PEGIDA ξεκίνησαν στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Δημοσκοπήσεις με ευρεία δημοσιότητα υποδηλώνουν ότι, πράγματι, αρνητικές στάσεις απέναντι στους νέους μετανάστες είναι σημαντικά πιο διαδεδομένες στα νέα ομοσπονδιακά κρατίδια. Μ’ άλλα λόγια, οι επικρίσεις που δημιούργησε η νέα Μεγάλη Μετανάστευση που έχουν ήδη ψυχράνει τις σχέσεις της Βουδαπέστης με το Βερολίνο και τη Βιέννη, είναι πολύ πιθανό να συνεχιστούν εντός της Γερμανίας. Η Γερμανία δεν κατανέμει τους αιτούντες άσυλο σύμφωνα με την προοπτική να μπορούν, κάποια στιγμή, να βρουν δουλειά σε μια δυναμική τοπική οικονομία. Σε οικονομικά υφεσιακές περιφέρειες, μεγάλη εισροή ξένων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει κοινωνικά προβλήματα. Απ’ αυτή την άποψη, η Ανατολική Γερμανία είναι δομικά παρόμοια με τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Ομάδας Βίσενγκραντ (Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία, Πολωνία), που δήλωσαν απρόθυμες να δεχτούν δεσμευτικές ποσοστώσεις από την ΕΕ ως μέσα αντιμετώπισης της μεταναστευτικής κρίσης». (μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου)

Νέα από τη Σουηδία: Από το οχτάωρο στο εξάωρο; Δύο άρθρα

Το σουηδικό πείραμα, του Ντέιβιντ Κράουτς. «Ένας σουηδικός οίκος ευγηρίας φαντάζει, μάλλον, απρόσμενο περιβάλλον για ένα πείραμα σχετικά με το μέλλον της εργασίας. Ωστόσο, μια μικρή ομάδα νοσηλευτών και νοσηλευτριών ηλικιωμένων στη Σουηδία έχει κάνει ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητά της, σε μια προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της. Τον Φεβρουάριο οι νοσηλευτές και οι νοσηλεύτριες άρχισαν να δουλεύουν εξάωρο αντί για οκτάωρο με τον ίδιο μισθό. Είναι η πρώτη ελεγχόμενη δοκιμή μείωσης του χρόνου εργασίας, καθώς η δεξιά πολιτική μετατόπιση στη Σουηδία, μια δεκαετία πριν, είχε ακυρώσει προηγούμενες προσπάθειες διερεύνησης εναλλακτικών λύσεων για τον χρόνο εργασίας. […]Τη δεκαετία του 1990 έγιναν στη Σουηδία πολλά πειράματα εξάωρης εργασίας με πλήρη μισθό. Στη Κιρούνα, μια πόλη ορυχείων στον Βορρά, η εργασία της κατ’ οίκον φροντίδας ηλικιωμένων έγινε εξάωρη το 1989, ούτως ώστε η εργασιακή ζωή των γυναικών που φροντίζουν τους ηλικιωμένους να συμβαδίζει καλύτερα με εκείνη των συζύγων τους στα ορυχεία. Το δημοτικό συμβούλιο της Στοκχόλμης, από το 1996 έως το 1998, προέβη σε ένα σημαντικό πείραμα εξάωρης εργασίας στα κέντρα φροντίδας για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρία. Αλλά όταν η εξουσία πέρασε στα χέρια της Δεξιάς στην Κιρούνα, το 2005, η μεταρρύθμιση αυτή αντιστράφηκε και το προσωπικό γύρισε πίσω στο οκτάωρο. Ομοίως, με την αλλαγή της διοίκησης στη Στοκχόλμη, το πείραμα έφτασε στο τέλος του».

Γιατί η Σουηδία απέχει ακόμα πολύ από το εξάωρο, της Μάντυ Σάβατζ. «Η πιο προβεβλημένη περίπτωση, τους τελευταίους μήνες, είναι ένας οίκος ευγηρίας στη δυτική Σουηδία, ο οποίος άρχισε να πειραματίζεται με την εξάωρη εργασία τον Φεβρουάριο, έπειτα από σχετικές μακρές συζητήσεις. Ακολούθησε ένα νοσοκομείο στο Γκέτεμποργκ. Από τότε, μερικές εταιρείες έχουν ανακοινώσει ότι έχουν υπό μελέτη το σχέδιο, συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού νέων εταιρειών, ελπίζοντας προφανώς να κάνουν ντόρο γύρω από το όνομα τους. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται η Filimundus, μια εταιρεία ανάπτυξης εφαρμογών πληροφορικής με έδρα την Στοκχόλμη. Τα στελέχη της πρέπει να τσούγκρισαν πολλές φορές τα ποτήρια τους αυτή την εβδομάδα, αφού το όνομα της εταιρείας μνημονεύθηκε δεόντως από τα μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο. Επίσης, η Background AB, ένα διαφημιστικό γραφείο στο Falun. Οι περισσότεροι από αυτούς που εφαρμόζουν πειραματικά την ιδέα ανέφεραν ότι ο αντίκτυπος ήταν θετικός: αυξημένη αποτελεσματικότητα, βελτίωση της επικοινωνίας και λιγότερες αναρρωτικές άδειες του προσωπικού. Έτσι, είναι λογικό ότι και άλλες εταιρείες μπορεί σύντομα να ακολουθήσουν. Ωστόσο, η εικόνα ότι οι σουηδικές επιχειρήσεις σήμερα κάνουν ουρά για να προσφέρουν στο προσωπικό τους συμβάσεις μειωμένου ωραρίου είναι απλώς λανθασμένη».

Αντάρτισσα Ηλέκτρα: Νίτσα (Ελένη) Παπαγιαννάκη. Φόρος τιμής στην κρητικιά αντάρτισσα από την Ελένη Τζιρτζιλάκη. «Στις 12 του Σεπτέμβρη το απόγευμα, μια ομάδα γυναίκες, άνδρες και δυο παιδιά (14 συνολικά) κατευθυνθήκαμε από το χωριό Καλλικράτης των Σφακίων, που βρίσκεται σε ένα οροπέδιο με δένδρα και αιγοπρόβατα, προς την τοποθεσία Σιδεροπορτί, στο βουνό. Εκεί που στις 18 Απρίλη 1949, στις 3.30 το απόγευμα σκοτώθηκε σε συμπλοκή η αντάρτισσα Νίτσα (Ελένη) Παπαγιαννάκη, με το αντάρτικο όνομα Ηλέκτρα, μαζί με την Αθηνά Χανταπάκη και τους αντάρτες Γιώργο Μανουσέλη (ομαδάρχη από τον Καλλικράτη), Αντρέα Κουρκουμελή, Σωτήρη Ψαράκη, Γιώργη Χρήστου, Βασίλη Βλάση (Λυκούργο). Ο Γιώργος Μιαούλης σώθηκε, αλλά σκοτώθηκε αργότερα. Στο άγριο τοπίο, ανάμεσα στ’ αγκάθια και τις αιχμηρές πέτρες, είχαν ξεφυτρώσει αγριολούλουδα. Η επί-σκεψη στο βουνό, αν και η Νίτσα-Ελένη Παπαγιαννάκη ήταν αδελφή της μητέρας μου κι έχω το όνομά της, ανήκει στη συλλογική μνήμη της αδύνατης Επανάστασης που ήταν ο Εμφύλιος».

Ο εργαλειακός εθνικισμός. Ναυμαχία της Σαλαμίνας: ο εορτασμός της 2495ης επετείου. Ο Θεόφιλος Τραμπούλης σχολιάζει τους κωμικούς εορτασμούς της Μάχης της Σαλαμίνας. «Η επίμονη αναφορά του Πάνου Καμμένου στους εισβολείς που οι Ένοπλες Δυνάμεις θα απωθήσουν στη θάλασσα δεν έφερνε στο μυαλό μονάχα τους μαχητές του ISIS. Καθημερινά, εδώ και δύο μήνες, από τη θάλασσα φτάνουν στην Ελλάδα εκατοντάδες πρόσφυγες για τους οποίους η μέριμνα είναι ελλιπής και αποσπασματική, πολύ συχνά δε η στάση κάποιων εκπροσώπων του ελληνικού κράτους είναι απροκάλυπτα εχθρική. Αποτελούν, άραγε, και αυτοί μέρος της στρατιάς του σημερινού Πέρση εισβολέα; Αν θυμηθούμε παλαιότερες δηλώσεις του υπουργού, ναι, στις τάξεις τους κρύβονται και μαχητές του ISIS, ναι, οι πρόσφυγες ανήκουν κι αυτοί στους Μήδους τη νίκη εναντίον των οποίων ενδεχομένως θα συγγράψει κάποιος σημερινός Ηρόδοτος στην επιφυλλίδα του. Δεν γνωρίζω πώς έγινε η επιλογή των ξένων αντιπροσωπειών, αλλά σε αυτές τις λίγες παριστάμενες χώρες η σημαία της Ουγγαρίας, με την ντροπιαστική και καταδικασμένη στάση της στο προσφυγικό, έφτιαχνε ένα σκηνικό πολύ δυσάρεστο για την ερμηνεία του υπουργικού λόγου».

Η απαλλαγή. Γραφει ο Στρατής Μπουρνάζος για την απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών: «Η διαδικασία της απαλλαγής είναι, αυτή καθαυτή, προβληματική. Το κράτος, δηλαδή, σαν να παραδέχεται ότι προσφέρει ένα μάθημα που ταιριάζει στο κατηχητικό παρά στο (ουδετερόθρησκο) σχολείο· και αντί να το αλλάξει, κάνοντάς έγκυρο και κατάλληλο για όλους, πετάει το μπαλάκι σε μαθητές, γονείς και κηδεμόνες: Αν δεν το θέλετε, μπορείτε να απαλλαγείτε! Το αντίστοιχο θα ήταν, λ.χ., ένα «εθνικόφρον» μάθημα αγωγής του πολίτη, με το Υπουργείο να λέει στους (δημοκράτες) γονείς: Αν δεν σας αρέσει, μπορείτε να απαλλαγείτε! Η ουσιαστική λύση είναι το μάθημα από κατήχηση να μετατραπεί σε σπουδή των θρησκειών Μέχρι να γίνει αυτό (σήμερα ούτε με τηλεσκόπιο δεν είναι ορατό), η απαλλαγή θα παραμένει ένα κακό, αλλά απολύτως αναγκαίο μέτρο, που μας δείχνει πόσο στραβό είναι το σημερινό μάθημα. Σε αυτές τις συνθήκες, ασφαλώς πρέπει να αγωνιστούμε για την κατάργηση της εγκυκλίου Λοβέρδου· οι μάχες δίνονται στο σήμερα».