Δειλοί, μοιραίοι, κι άβουλοι αντάμα;

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΥΣΟΥΡΗ

 (http://www.chronosmag.eu/)

 
Αντί για άλλο σχόλιο σχετικά με το δημοψήφισμα και την απόφαση που καθένας καλείται να πάρει, καταθέτω κάποιες σκέψεις για εκείνους που στάθηκαν κριτικά απέναντι στην επιλογή του δημοψηφίσματος και θα ψηφίσουν «ναι» στα προτεινόμενα μέτρα ενός νέου μνημονίου και απευθύνομαι σε όσους ακόμα «το σκέφτονται». (Χωρίς παραπομπές και υποσημειώσεις).

Όλοι μου φωνάζουν:
παραδόσου!
Αλλά εγώ δεν παραδίδομαι. Αρκούμαι να παραδίδω μαθήματα
Αγγλικής γλώσσης δις, ή και τρις ακόμη της εβδομάδος,
εις τας θνησιγενείς ραπτομηχανάς των επάλξεων. Όλοι μου φωνάζουν:
παραδόσου!
Όχι. Θα παραδώσω μόνον τις εξάγωνες φωτοβολίδες
των λαιμητόμων στο μαρμαρωμένο βασιλιά. Όλοι μου φωνάζουν:
παραδόσου!
Καλά… Να παραδοθώ... Έστω. Αλλ’ όμως γιατί;

Ν. Εγγονόπουλος (1938)

Πριν από λίγο τελείωσε η συνέντευξη του πρωθυπουργού στη δημόσια τηλεόραση και η μεγάλη διαδήλωση της πλατείας Συντάγματος για το «όχι» στο δημοψήφισμα της Κυριακής κι η χώρα μοιάζει να επιστρέφει και πάλι στους «κανονικούς» της ρυθμούς. Ο Βρούτσης, υπουργός Εργασίας της τρίτης μνημονιακής κυβέρνησης και πολιτικός αυτουργός της πλήρους διάλυσης κάθε έννοιας συλλογικής διαπραγμάτευσης και εργατικού δικαιώματος, καταγγέλλει πως οι συνταξιούχοι δεν μπορούν να πάρουν μεμιάς όλο το ποσό της σύνταξής – που στο μεταξύ έχει κατατεθεί στον λογαριασμό τους. Μετά από τόσες επιχειρήσεις, τόσες δουλειές, τόσα σπίτια που έκλεισαν, έκλεισαν για πέντε μέρες κι οι τράπεζες. Επιτρέπεται να ακυρώνονται σχέδια κι όνειρα εκατομμυρίων ανθρώπων, να τσακίζεται όποιος τολμάει να διαδηλώσει, είναι όμως μέγιστο ανοσιούργημα να διακόπτεται η ροή του χρήματος – από τα δημόσια ταμεία στους ξένους δανειστές και στις διεθνείς τράπεζες όπου κατέφυγαν και καταφεύγουν μερικές χιλιάδες μεγαλοκαταθέτες.

Βράδυ Σαββάτου ο Σαμαράς δήλωνε στη Βουλή: «δεν υπήρχε θέμα χρεοκοπίας, τώρα δημιουργήθηκε». Η κοντή μνήμη είναι όψη της στρατηγικής των από πάνω και σύμπτωμα της κρίσης ως καθεστώτος, ως ασφυκτικής καθημερινής ανασφάλειας για τους από κάτω. Η νέα στρατηγική της έντασης, με την προσπάθεια οικονομικού στραγγαλισμού της χώρας κάνει φανερό πως από τη στιγμή που προκηρύχτηκε το δημοψήφισμα οι «αγορές» κήρυξαν ακόμα ένα καθεστώς εκτάκτου ανάγκης για να προστατευτούν από τη χαραμάδα που ανοίγει η εισβολή στο προσκήνιο του λαϊκού παράγοντα.

Ο φόβος ως τεχνική διακυβέρνησης οργανώνει τη διάρκεια εντός του αέναου παρόντος μιας διαρκούς απειλής. Η αστάθεια των εργασιακών σχέσεων, η ρευστότητα των κοινωνικών ρόλων, ο φόβος της σιτοδείας και οι ουρές στα Α.Τ.Μ. ή στα βενζινάδικα, είναι συμπεριφορές κατ’ ουσία παράλογες που επικοινωνούν με αρχέγονα ένστικτα αλλά και με τις μνήμες της πείνας. Τώρα που τα ερωτήματα πολιτικοποιούνται ραγδαία, κοντά σε αυτόν το φόβο προβάλλεται και πάλι, όλο και πιο καθαρά, εδώ κι εκεί, το φάντασμα του κομμουνισμού. Το φάντασμα, εκείνο για το οποίο μιλούσε το Μανιφέστο, ο φόβος των πληβείων και των «κόκκινων».

Η τηλεόραση το διοχετεύει σε κατάλληλες δόσεις: εκπομπή ιδιωτικού καναλιού π.χ. προβάλλει πλάνα αρχείου, τον Απρίλη, με τον Βαρουφάκη στην Κρήτη να απαντάει στις ιαχές του πλήθους «είμαστε μαζί σου» λέγοντας «μαζί και στην ώρα της ρήξης». Σε πείσμα της πραγματικότητας, το αφήγημα είναι ήδη εκεί: οι διπρόσωποι υποχθόνιοι κόκκινοι, οχιές διμούτσουνες ανέκαθεν, έχουν και πάλι ως μοναδικό στόχο εξαρχής να εκμεταλλευτούν την αναμπουμπούλα για να καταλάβουν της εξουσία και να βάλουν στο τιμόνι τον λαουτζίκο – που δεν είναι σε θέση να αποφασίζει για τα επιτόκια, όπως υποστήριξαν η Λυμπεράκη κι ο Δοξιάδης. Συχνά, στα κοινωνικά δίκτυα ή σε προσωπικές συζητήσεις, κοινωνικοί επιστήμονες αναπαράγουν το ίδιο φοβικό αφήγημα, στοχοποιώντας τον Τσίπρα, και περιγράφοντάς τον ως ιδεολογικά τυφλωμένο κρυπτοκομμουνιστή που νομίζει πως αναβιώνει το ΟΧΙ του 1940.

Σε ένα εξίσου «σοβαρό» επίπεδο, επιφανείς συνταγματολόγοι και λοιποί ειδήμονες έθεσαν θέμα νομιμότητας του δημοψηφίσματος, υποστηρίζοντας με νομικά ή αμιγώς πολιτικά επιχειρήματα ότι πρόκειται για απόπειρα υφαρπαγής της ψήφου, επειδή τάχα δεν υπάρχει πολύς καιρός για ενημέρωση και απόφαση. Κατά την παλιά ρήση, όταν το δάχτυλο έδειχνε το φεγγάρι, ο scholar κοίταζε το δάχτυλο. Το δημοψήφισμα έχει ένα απλό ερώτημα: ναι ή όχι στο νέο μνημόνιο που προτείνουν στη χώρα οι δανειστές. Όποιος νοήμων άνθρωπος δεν γνωρίζει τις άμεσες υλικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές συνέπειες μιας πενταετίας μνημονιακών πολιτικών βαριάς λιτότητας εις βάρος των λαϊκών στρωμάτων και τις συνέπειες που θα έχει η συνέχισή τους, τότε ασφαλώς πάσχει, αν μη τι άλλο, από το σύνδρομο της Μαρίας Αντουανέτας.

Στο ίδιο πνεύμα, η προκήρυξη του δημοψηφίσματος καταγγέλθηκε ως επιλογή υψηλού ρίσκου, ενώ η επιλογή του πρωθυπουργού να «προδιαθέσει» την έκβαση του δημοψηφίσματος, πως επιχειρεί να αλλοιώσει την αδιαμεσολάβητη έκφραση της βούλησης του λαού! Ο καλός συνάδελφος δεν παρέλειψε να διανθίσει αυτή την προσέγγιση με μια απαλή, εντούτοις απροκάλυπτη δόση οριενταλισμού, υποστηρίζοντας πως το δημοψήφισμα μοιάζει λιγότερο με το πρόσφατο της Γαλλίας για το ευρωσύνταγμα και περισσότερο με εκείνο της Κύπρου όπου τα συναισθήματα επικράτησαν της λογικής. Πρόκειται και σε αυτή την περίπτωση για μία «λόγια» διατύπωση του στερεοτυπικού διλήμματος «Βαλκάνια ή Ευρώπη», με βαθιές ρίζες στην εθνική μας ιδεολογία, και πιο πρόσφατο παρακλάδι το ρεύμα των ευρωλάγνων που διαμορφώνεται γύρω από το «ναι» στο δημοψήφισμα.

Έστω λοιπόν πως το διακύβευμα είναι η διεθνής θέση της Ελλάδας. Οι ιστορικοί και λοιποί κοινωνικοί επιστήμονες θα είχαν πολλά να προσφέρουν στη δημόσια συζήτηση, επανεισάγοντας τη διάρκεια στον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία μας αντιλαμβάνεται τον εαυτό της. Ποια είναι, για παράδειγμα, τα κοινά στοιχεία και ποιες οι διαφορές ανάμεσα στο σήμερα και τις άλλες ιστορικές εμπειρίες κατά τις οποίες η μοίρα της χώρας συνδέθηκε με μια μείζονα διεθνή γεωπολιτική μετάβαση (1820-1830, 1912-1922, 1940-1949); Ποιες είναι οι σταθερές και ποιες οι μεταβλητές στη σύναψη διεθνών συμμαχιών της χώρας; Τέτοιου τύπου ερωτήματα, ανεξάρτητα από τις προτιμήσεις καθενός (Δύση, Ανατολή, Η.Π.Α., B.R.I.C.S., Βαλκάνια, Ευρώπη), θα μας βοηθούσαν να αποκτήσουμε μια πιο δυναμική αντίληψη της σύγχρονης πραγματικότητας, της θέσης της χώρας στον παγκόσμιο καπιταλιστικό καταμερισμό και των δυνάμεων που εμπλέκονται, πέρα από τα κλειστά κογκλάβια του Γιούρογκρουπ και των Συνόδων Κορυφής που μονοπωλούν τη δημόσια σφαίρα. Αντί γι’ αυτά όμως, συναντάει κανείς συχνότερα σιωπή ή αμηχανία, συμπτώματα μιας γενικής αδυναμίας της ελληνικής κοινωνίας να συγκροτήσει συνεκτικό σχέδιο ενεργού διεξόδου από τη θέση ακραίας οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης.

Η υιοθέτηση της ρητορικής περί «επιλογής υψηλού ρίσκου» και η επικέντρωση στο παρόν αποτελεί ακύρωση της κοινωνικής χρησιμότητας του ιστορικού και, σε τελική ανάλυση, αποτελεί απολογία της αθλιότητας και σύμπτωμα μιας κοινωνίας όπου, δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, ρητά ή άρρητα προσμένουμε να ξαναμοιραστεί κάπου, κάπως, από κάποιους, διεθνώς η τράπουλα και να επιστρέψουμε ως εκ θαύματος στον χαμένο παράδεισο μιας προηγούμενης κατάστασης. Οι διεθνείς διαστάσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η ετοιμόρροπη Ευρωζώνη, οι νέες εστίες έντασης και αντιπαραθέσεων που απειλούν να ανατρέψουν εκ βάθρων τους προηγούμενους γεωπολιτικούς συσχετισμούς, απλώς διαφεύγουν από την εικόνα. Ωστόσο η βαριά ακαδημαϊκή καμαρίλα και η φορμόλη των ειδικών δεν φτάνει για να καλύψει τη δυσωδία της εξαθλίωσης, της μαζικής ανεργίας, της διαλυμένης δημόσιας παιδείας και υγείας, της ανασφάλιστης, κακοπληρωμένης ή απλήρωτης εργασίας, των αυτοκτονιών, των κατεστραμμένων ζωών και των νεκρών προσφύγων και μεταναστών στο τείχος του Έβρου και στον βυθό του Αιγαίου.

Όλα αυτά είναι κατάλοιπα της ιδεολογικής ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού και μαρτυρούν την επιμόλυνση από αυτήν πολλών προοδευτικών ή αριστερών διανοουμένων, εντός και εκτός εισαγωγικών. Η πιο χτυπητή όψη αυτής της επιμόλυνσης είναι βαθιά ποτισμένη από μια βασική απάτη του φιλελευθερισμού: την καταγγελία του αντιπάλου ως ιδεολογικά (υπο)κινούμενου, και άρα του σχεδίου του ως μεροληπτικού και φορτισμένου με εξω-λογικά στοιχεία, την ίδια στιγμή που οι ίδιοι οι φορείς αυτής της κριτικής παρουσιάζονται ως ideology-free, δήθεν υπεράνω των διχαστικών διλημμάτων. Την ίδια στιγμή βέβαια, που δεν διστάζουν να επαναφέρουν τη φιλολογία περί «εθνικού διχασμού» (βλ. π.χ. το αφιέρωμα της Athens Voice), «πραξικοπήματος», και μαζί ακέραιη μια εμφυλιοπολεμική ρητορική με εξάρσεις τύπου Ντόρας που πρότεινε να πραγματοποιηθεί κατάληψη του μεγάρου Μαξίμου.

Ποιοι είναι όλοι αυτοί όμως και γιατί λένε αυτά που λένε; Εκπρόσωποι της παλαιάς «πνευματικής ελίτ», συχνά σε συμβιωτική σχέση με το παλαιό πολιτικό προσωπικό, επιχειρηματίες και τραπεζίτες, εδώ και δεκαετίες, συντάσσονται με τους τιτάνες του σταρ σύστεμ (Βανδή και Ντέμης Νικολαΐδης, Ρουβάς, Νικοπολίδης και λοιποί συγγενείς). Με άλλα λόγια, οι ευνοούμενοι των παρασιτικών επιχειρηματικών ομίλων, των ιδιωτικών καναλιών και των απευθείας αναθέσεων δημοσίων έργων, αντάμα με εκείνους που τα ευρωπαϊκά κονδύλια τους βοήθησαν να παραμείνουν λίγο-πολύ άθικτοι από τις συνέπειες της κρίσης.

Μαζί τους κι εκείνοι που νιώθουν τη θέση τους να απειλείται. Τα αφεντικά που κηρύσσουν λοκ-άουτ και λένε στους εργαζόμενους αν βγει «ναι» ξαναέλα για δουλειά τη Δευτέρα, αντάμα με τους δημάρχους της μαύρης Δεξιάς και του ακραίου Κέντρου και την ξεχασμένη ηγεσία της Γ.Σ.Ε.Ε. και ακόμα δύο-τριών ομοσπονδιών-σφραγίδα που αν υπάρχουν ακόμα, τώρα που στέρεψαν τα κρατικά ταμεία, είναι γιατί τα ευρωπαϊκά κονδύλια τούς εξασφαλίζουν αμοιβές και ταξίδια σε διάφορα διεθνή φόρα. Κι όλοι μαζί, συναντιούνται στο νέο trend των γιουνκεριστών, οπαδών του «μεγάλου Ευρωπαίου ηγέτη» –ενός ανισόρροπου μέθυσου που έχει μετατρέψει τη χώρα του σε φορολογικό παράδεισο για επιχειρήσεις όπως η Φ.Α.Γ.Ε. που μετέφερε εκεί την έδρα της το 2012, απελευθερωμένη από τα βάρη των φόρων του ελληνικού δημοσίου, που στο μεταξύ πληρώνουμε εμείς. Όλα αυτά θα ήταν τραγικά, αν δεν ήταν γελοία, όπως μας θυμίζει η Σώτη αναλαμβάνοντας να διορθώσει στα οικονομικά τις μετριότητες που ακούν στο όνομα Στίγκλιτς και Κρούγκμαν.

Κι έτσι, δεν πέρασε μία εβδομάδα από την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, κι οι «αγορές» απέκτησαν όνομα και πρόσωπο, στη χώρα μας και στην Ευρώπη ολόκληρη. Γι’ αυτόν τον λόγο, φίλε αναγνώστη, πριν πας να ρίξεις τον οβολό σου την Κυριακή, κλείσε για δυο ώρες την τηλεόραση και πάρε την ευθύνη να σκεφτείς τις συνέπειες της ψήφου σου. Αν πέρα κι έξω από τα παραπάνω, έχεις αγωνία για το άμεσο μέλλον και θεωρείς πως η κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α.-ΑΝ.ΕΛΛ. χειρίστηκε με ερασιτεχνισμό την πολιτική διαπραγμάτευση και η γραμμή «εντός του ευρώ χωρίς λιτότητα» έφαγε αναπόφευκτα τα μούτρα της, ενώ το «ναι» θα ενίσχυε τη θέση της χώρας στην Ε.Ε., σκέψου πως έτσι νομιμοποιείς ένα μεταμοντέρνο καπιταλιστικό πραξικόπημα των «αγορών» ενάντια σε μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση που οι κυρίαρχοι θα κραδαίνουν από εδώ και μπρος ως παράδειγμα σε οποιονδήποτε τολμήσει να αντιταχθεί στην προσπάθειά τους να διαλύσουν ό,τι έχει απομείνει από τις κοινωνικές κατακτήσεις των εργαζομένων σε ολόκληρη την ήπειρο. Στη θέση τους τοποθετείς τον Σαμαρά, τη Φώφη, τον Σταύρο Θεοδωράκη και άλλες μαριονέτες των καναλαρχών καθώς και τους εκπροσώπους του «βαθέος κράτους» που, απελευθερωμένοι πλέον από κάθε έννοια λαϊκού ελέγχου, δηλώνουν σε όλους τους τόνους έτοιμοι να προσφέρουν γη και ύδωρ τις σάρκες αυτού του λαού στις ορέξεις των εκπροσώπων του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου.

Κι αν τέλος, φοβάσαι το άγνωστο που ανοίγει μπροστά μας και θεωρείς πως ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και η λοιπή Αριστερά κακώς δεν επεξεργάζεται και δεν προβάλλει ένα συγκροτημένο σχέδιο για την επόμενη μέρα, για την οικονομική ανάκαμψη και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, κι η επιλογή του «ναι» σου φαίνεται το μικρότερο κακό, «υπεύθυνη» και ασφαλέστερη επιλογή, τούτο σημαίνει πως έχεις ήδη παραδώσει κάτι από τη δυνατότητά σου να αντιλαμβάνεσαι και να ελέγχεις τη ζωή σου. «Ναι στο νέο μνημόνιο» σημαίνει αποποίηση της ευθύνης για το μέλλον σου κι εκχώρησή της στο κακό το ριζικό μας, στον Θεό που μας μισεί, στις αγορές, σημαίνει παράταση του ατέλειωτου εφιάλτη και ακύρωση της δυνατότητας να πάνε αλλιώς τα πράγματα.

Η μόνη στάση ευθύνης σε αυτό το δημοψήφισμα είναι να πεις μαζί με τους άλλους ένα δυνατό, ένα ξεκάθαρο ΟΧΙ, δεν πάθαμε ακόμα μιθριδατισμό από τις δόσεις ψεύδους και κοινωνικής αναλγησίας που χορηγούν εν αφθονία τα κανάλια, και δεν θα παραδώσουμε τα δημοκρατικά κεκτημένα μαζί με τα όπλα της κριτικής ικανότητας, της συλλογικής σκέψης και δράσης, της αλληλεγγύης· τη μνήμη και την ελπίδα. Οι 140 διαδηλώσεις αλληλεγγύης στον ελληνικό λαό μέσα σε μία εβδομάδα αποδεικνύουν πως το δημοψήφισμα έχει ήδη διεθνοποιήσει την ελληνική κρίση στους δρόμους και στις πλατείες των ευρωπαϊκών μητροπόλεων κι έχει αρχίσει να διαμορφώνει αντιτιθέμενα πολιτικά στρατόπεδα. Ο λαϊκός παράγοντας, οι εργατικές διεκδικήσεις σπάνε τη μονοκρατορία των αγορών κι επιστρέφουν στο προσκήνιο.

Και μη φοβάσαι, δεν θα μείνουμε φτωχοί. Τον πλούτο εμείς τον παράγουμε, με τα χέρια και με τον νου. Θα νικήσουμε. Αύριο, ή μεθαύριο, από εμάς εξαρτάται. ΟΧΙ λοιπόν την Κυριακή, καθαρό βροντερό και ξεκάθαρο. Για τα παιδιά που ξεροστάλιασαν στις ουρές του Ο.Α.Ε.Δ., για τους γέροντες που είδαν τους κόπους μιας ζωής να εξανεμίζονται, για τους αρρώστους που πέρασαν κι έφυγαν μέσα από τα διαλυμένα δημόσια νοσοκομεία, για τους αυτόχειρες, για τους μετανάστες που βασανίστηκαν στα μπουντρούμια της ΕΛ.ΑΣ., για τις στιγμές συλλογικής αντίστασης κι αλληλεγγύης σε όσους βρέθηκαν χωρίς ρεύμα, χωρίς σπίτι, χωρίς φαγητό, για όλους εκείνους που ξενιτεύτηκαν. Και για μένα, που δεν θα μπορέσω να είμαι εκεί.