74 χρόνια από την είσοδο των Γερμανών στην Πάτρα: Υποστράτηγος Γ. Καραβοκύρης: Έτσι τελείωσαν όλα!

Στις 29 Απριλίου έρχεται στην Πάτρα ο διοικητής της μεραρχίας "Άδολφος Χίτλερ"  υποστράτηγος των SS Ζεπ Ντήτριχ, και διανυκετρεύει στο ξενοδοχείο Μάζεστικ, όπου και υψώθηκε η γερμανική σημαία.

Λευκές σημαίες στο Φρούριο, στο Δικαστικό Μέγαρο, στα επιβλητικά καμπαναριά της Παντανάσσης και στο κτίριο της γυναικολογικής κλινικής του Ηλ. Λάζαρη

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΥ

Οικία Παπαγιαννόπουλου. Διοικητήριο των Γερμανών.

Σαν σήμερα, στις 26 Απριλίου 1941, η είσοδος των Γερμανικών στρατευμάτων στην Πάτρα είναι γεγονός. Ο κλάδος των Γερμανών που είχε ορισθεί να κατευθυνθεί στην Πελοπόννησο, έφθασε στην Πάτρα όπου και την παρέλαβε από τις αρχές της πόλης. Μία ημέρα μετά κατελήφθη και η Αθήνα, από τις δυνάμεις που ακολούθησαν ανατολική οριογραμμή της χώρας.

Τα γεγονότα που προηγήθηκαν ήσαν καταιγιστικά και η ακολουθία τους πυκνή.

6-4-41. Οι ναζί προσβάλλουν τα σύνορά μας από την πλευρά της Βουλγαρίας, που από τις 29 Μαρτίου 1941, μαζί με την Γιουγκοσλαβία, έχουν προσχωρήσει στον Άξονα. Ακολουθεί ηρωική αντίσταση στο Ρούπελ, αλλά οι δυνάμεις των Γερμανών είναι υπέρτερες.

18-4-41. Αυτοκτονία Κορύζη, που φέρει βαρέως την κατάρρευση του βουλγαρικού Μετώπου μετά το Έπος του Αλβανικού!

20-4-41. Υπογραφή και παράδοση της χώρας από τον στρατηγό Γ. Τσολάκογλου στους ναζί, εν μέσω αντιδράσεων των μαχητών του Αλβανικού και του απλού κόσμου που αδυνατεί να κατανοήσει την πράξη. 

Έχει προηγηθεί πρόταση των Βρετανών για δεύτερη γραμμή άμυνας στα Τέμπη. Δεν ελήφθη υπόψη από τους λιπόψυχους της στρατιωτικής ηγεσίας. Χαρακτηριστική είναι η Έκθεση του στρατηγού Δημ. Καθενιώτη, που δημοσιεύθηκε σε βιβλίο του το 1946.

23-4-41. Ο Βασιλιάς Γεώργιος με την κυβέρνηση Τσουδερού φεύγουν στην Κρήτη που είναι ακόμη ελεύθερη κι από κει στην Μέση Ανατολή! Στην Αθήνα μένει ο υπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης, που θα φρόντιζε για την παράδοση στους καταχτητές των κλειδιών των φυλακών, όπου κρατούνταν οι αντικαθεστωτικοί κομμουνιστές. Μεταξύ αυτών Ο Κ. Γαμβέτας, που αργότερα ως όμηρος εκτελέστηκε για αντίποινα στις 23-2-1944 στην Πάτρα, ο Σουδενιώτης αγωνιστής γιατρός Γιώργος Ανδριόπουλος, που και αυτός εκτελέστηκε για αντίποινα στου Γουδή  κατά διαταγή των Γερμανών και άλλοι πολλοί. Αρκεί για να φανταστεί κανείς ότι οι 200 εκτελεσμένοι στην Καισαριανή προήρχοντο από την Ακροναυπλία στην πλειοψηφία τους, που την παρέδωσε το τεταρτοαυγουστιανό καθεστώς στους Γερμανούς

26-4-41. Είσοδος Γερμανών Πάτρα και παράδοσή της από τον στρατηγό Γ. Καραβοκύρη.

27-4-41. Είσοδος στην Αθήνα. Το πρωί της ημέρας αυτής στο καφενείο «Παρθενών»   της Κηφισιάς παραδίδονται τα κλειδιά της πρωτεύουσας από τις τοπικές αρχές στον Γερμανό στρατηγό διοικητή της 12^ης Στρατιάς Φον Στούμπε. Οι ναζί εισέρχονται στην έρημη πόλη με τα κλειστά παραθυρόφυλλα, ανεβαίνουν στον Ιερό Βράχο και βρωμίζουν με το ναζιστικό σύμβολο την Ακρόπολη.

Οι Βρετανοί την ίδια ημέρα απαγκιστρώνονται από την Ελλάδα. Στο μεταξύ το άκουσμα της είδησης πως η χώρα έχει βληθεί από τους Γερμανούς, επικρατεί κατήφεια και στην Πάτρα οι αρχές προβληματίζονται. Τρεις ημέρες με την υπογραφή της παράδοσης κι ενώ η Πατρινοί δεν έχουν ενημερωθεί περί αυτής, στις 23 Απριλίου ξυπνούν ντυμένοι στα γαλανόλευκα και η σημαία μας κυματίζει στην πλ. Αγ. Γεωργίου, ημέρα πανηγυρισμού της μνήμης του προστάτη Άγιου του Στρατού μας, οι Γερμανοί βομβαρδίζουν τέσσερις φορές την πόλη, προκαλώντας 21 νεκρούς και περίπου 40 τραυματίες.

Περί το βράδυ της ίδια ημέρας φθάνει η είδηση αναχώρηση της κυβέρνησης από την Αθήνα. Επικρατεί σύγχυση και φόβος   για το άγνωστο που έρχεται.

Ο υποστράτηγος Γ. Καραβοκύρης, ακόμη ευρισκόμενος υπό το πνεύμα των νικητών του Αλβανικού Έπους στρατιωτών μας, συντάσσει διαταγή προς κάθε κατεύθυνση, με περιεχόμενο την αντίσταση στην πόλη. Διχασμένος  μεταξύ αντίστασης και υποταγής δεν δίνει για δημοσίευση τη διαταγή του.

Την νύχτα της ίδιας ημέρας αρχίζει η έξοδος των Πατρινών από την πόλη, υπό των φόβο των εχθρικών αεροπλάνων, για δεύτερη εντός εξαμήνου από την κήρυξη των πολέμου εκ μέρους των Ιταλών, ενώ οι προβολείς των γερμανικών οχημάτων διακρίνονται απέναντι στην ακτή της Στερεάς να κατευθύνονται ανατολικά, προς το Ρίο. 

Την επόμενη ημέρα 24 Απριλίου, οι βομβαρδισμοί των Γερμανών εντείνονται κατά μήκος της ακτής έως Αίγιο. Οκτώ εφορμήσεις γερμανικών στούκας και δεκατέσσερις ελληνικοί  συναγερμοί, έναντι των δώδεκα της προηγουμένης ημέρας. Είναι καταφανές πως οι Γερμανοί δέος με την ισχύ των πυρών τους στα ελληνικά μετώπισθεν επιδιώκουν να προκαλέσουν δέος και αμαχητί παράδοση. 

Εντωμεταξύ έχει φθάσει στο στρατηγείο του Καραβοκύρη τηλεγραφικώς η διαταγή αποστράτευσης.

Στις 25 Απριλίου, που αποφασίζει τελικά να την δημοσιοποιήσει, αφού είχε ήδη διαρρεύσει μεταξύ των αξιωματικών τους και προκαλέσει σύγχυση, απευθύνεται στην εφημερίδα «Νεολόγος» Πατρών, που ήταν ευρείας κυκλοφορίας, αλλά το προσωπικό και αυτής είχε φύγει από την πόλη, μετά τους διήμερους βομβαρισμούς.  

Έτσι όταν επιστρατεύεται το προσωπικό, ο υποστράτηγος βρίσκεται εκτός Πατρών, εντολή δεν δίνει κανείς και ο Γ. Καραβοκύρης πασχίζει να συναντήσει το Βρετανικό στρατιωτικό σώμα, της 1^ης Ταξιαρχίας, που από το Μάρτιο του 1941, έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα, αλλά βρίσκεται έχει αποχώρηση από την προηγούμενη νύχτα. Προσπαθεί να συνεννοηθεί με τους αξιωματικούς του Κέντρου Εκπαιδεύσεως. Χάος επικρατεί και ο υποστράτηγος πρέπει να πάρει απόφαση. Προ δύο ή τριών ημερών η Σχολή Εφέδρων αξιωματικών έχει αποστείλει στην Πάτρα και στρατοπεδεύουν στο Φρούριο του Ρίου, που χρησιμοποιείται για στρατώνας, μετά την χρήση τους ως φυλακές, δύναμη 450 ανδρών, με διαταγή να αντισταθούν. Με  δεδομένο τα κλίμα της σύγχυσης, κάποια φιλοναζιστικά στοιχεία στους κόλπους τωναξιωματικών και την απραξία τους επήλθε η παράλυση και στο άκουσμα της είδησης ότι οι Γερμανοί είναι προ των πυλών, έχουν εγκαταλείψει το στρατόπεδο.

Μετά από αυτό ο υποστράτηγος πεπεισμένος ότι είναι ανώφελη κάθε αντίσταση, αποφασίζει την παράδοση της πόλης. 

26 Απριλίου 1941. Στην Πάτρα, εκτός από τον Στρατό, την Αστυνομία και την Χωροφυλακή, είναι ζήτημα εάν έχουν απομείνει χίλιοι κάτοικοι, οι οποίοι παραμένουν κλεισμένοι στα καταφύγια από τον πρώτο βομβαρδισμό της 23^ης Απριλίου και η Παθητική Αεράμυνα έχει σημάνει δεκαέξι συναγερμούς, από τους οποίους οι περισσότεροι για εμφάνιση εχθρικών αεροπλάνων.

Η αγωνία για το τι θα επακολουθήσει είναι ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων. 

Ώσπου ώρα 12.30 μεσημβρινή ένα τηλεγράφημα καταφθανει στο στρατηγείο του Καραβοκύρη. Είναι της «Μεραρχίας Άδολφος Χίτλερ», η οποία από το προηγούμενο βράδυ έχει φθάσει στην Ναύπακτο με σκοπό να καταλάβει την Πάτρα. Ζητά να μάθει τις προθέσεις του υποστρατήγου.

Το τηλεγράφημα αναφέρει:

«Το εν Ναυπάκτω Γερμανικόν Αρχηγείον επιθυμεί να γνωρίσει ποία η στάσις των στρατιωτικών δυνάμεων της περιοχής Πατρών, διότι άλλως εδόθησαν ήδη διαταγαί όπως εντός μίας ώρας αρχίσει καταστρεπτικός βομβαρδισμός της πόλεως και των περιχώρων».

Αμέσως στο στρατηγείο του Φρουρίου συγκροτείται σύσκεψη, υπό τους ήχους των σειρήνων του συναγερμού, ενώ γερμανικά αεροπλάνα υπερίπτανται της πόλεως,  στην οποία σύσκεψη λαμβάνουν μέρος οι κάτωθι:

Ο υποστράτηγος Καραβοκύρης, ο ναυτικός διοικητής Φλόκας, ο νομάρχης Αθ. Πέππας, ο δήμαρχος Βασ. Ρούφος και ο αστυνομικός διευθυντής Πατρών Ιωάννης Σαλταμαύρος.

Σε λίγα λεπτά αποφασίζουν παράδοση της πόλης και ενημέρωση των γερμανικών αρχών, ενώ παράλληλα προς επικύρωση της απόφασής των προχωρούν στο επόμενο βήμα της υποταγής.

Στο κτίριο του Στρατηγείου του Γ. Καραβοκύρη, που στεγάζονταν, όπως προαναφέρθηκε, στο βυζαντινό Φρούριο της πόλης, στο Δικαστικό Μέγαρο δημιούργημα του αρχιτέκτονα Ερν. Τσίλερ, στα επιβλητικά καμπαναριά της Παντανάσσης και στο κτίριο της γυναικολογικής κλινικής του Ηλ. Λάζαρη, όπου στεγάζονταν η Αστυνομική Διεύθυνση, σε αυτά τα τέσσερα σημεία υψώνονται λευκές σημαίες.

Ταυτοχρόνως ο φρούραρχός της πόλης αντισυνταγματάρχης Γαλατάς μεταβαίνει στον Ψαθόπυργο και επιβαίνων πλοιαρίου προσπαθεί να φθάσει απέναντι, στην Ναύπακτο, προκειμένου να διαπραγματευτεί τους όρους της παράδοσης της πόλης. Οι συνεχείς πολυβολισμοί τον αναγκάζουν να επιστρέψει στην πελοποννησιακή ακτή.

Ενώ οι κάτοικοι παραμένουν στα καταφύγια, οι Γερμανοί από την Ναύπακτο με επιταγμένα πλεούμενα αποβιβάζονται στον Ψαθόπυργο  και από κεί ξεκινούν για την Πάτρα, όπου καταφθάνουν στις 6.30 το απόγευμα της 26 Απριλίου 1941.

Είναι ένας ταγματάρχης, ένας υπολοχαγός και οκτώ μοτοσικλετιστές, «ντυμένοι» με βαρύ οπλισμό, πάνω σε BMV, που προκαλούσαν δέος, καθότι άγνωστες στους Πατρινούς τότε. Κατευθύνονται στο βυζαντινό Φρούριο, όπου τους περιμένει στο στρατηγείο του ο υποστράτηγος Γ. Καραβοκύρης. Τους παραδίδει την πόλη, ενώ μετά από τρία τέταρτα της ώρας φθάνει και το πρώτο γερμανικό τμήμα. Η συνομιλία του Γερμανού ταγματάρχη με τον Έλληνα υποστράτηγο κράτησε μέχρι τις 10.30 την νύχτα, όπου αποχώρησαν οι δέκα πρώτοι καταχτητές της Πάτρας!

Λίγο μετά κατέβηκε από το στρατηγείο του και ο υποστράτηγος. Τον συνάντησε ο δημοσιογράφος Λάγαρης, που διέσωσε τις παραπάνω λεπτομέρειες. Τον ρώτησε και η απάντησή του ήταν: Έτσι τελείωσαν όλα! 

Κι ενώ οι δεκάδα των Γερμανών πήγε για ύπνο στο ξενοδοχείο ΕΛΛΑΣ, που βρίσκεται στη διασταύρωση της Ρήγα Φεραίου με την οδό Αγ. Νικολάου, λίγες ώρες μετά δραπετεύουν οι φυλακισμένοι της Πάτρας. Αργά τη νύχτα φθάνουν στην πόλη περίπου 400 άνδρες, που την καταλαμβάνουν πλήρως. Το πρωί στήνουν και τη σβάστικά τους, στην οικία νεοκλασική Παπαγιαννόπουλου, επί της δυτικής πλευράς της πλ. Αγ. Γεωργίου, που τη χρησιμοποιούν για στρατηγείο τους, καταλαμβάνουν το τηλεγραφείο, που στεγάζονταν στο κτίριο του Αρσακείου, αφοπλίζουν τις ένοπλες δυνάμεις και ορίζουν την Αστυνομία για την τήρηση της τάξης, αλλά πάντα υπό το άγρυπνο βλέμμα τους.

Την ίδια ημέρα 27 Απριλίου καταφθάνει και ο Γερμανός ταγματάρχης Βέρνικερ και στις 29 του μηνός έρχεται ο διοικτής της μεραρχίας «Άδολφος Χίτλερ», υποστράτηγος των SS Ζεπ Ντήτριχ, που διέμεινε στο ξενοδοχείο Μάζεστικ, όπου και υψώθηκε η γερμανική σημαία. Πλέον η πόλη είναι δεμένη στο ναζιστικό άρμα και έμελλε να περάσει μέσα από την ναζιστική «νύχτα», και οι κάτοικοί της να υποστούν τα δεινά της κατοχικής επιβολής για τριάμισι χρόνια μέχρι να απελευθερωθεί τον Οκτώβρη του 44.    

Ξενοδοχείο ΕΛΛΑΣ, στη διασταύρωση Ρ. Φεραίου με Αγ. Νικολάου. Απέναντι δυτικά από το εικονιζόμενο κτίριο. Διανυκτέρευση της πρώτης ομάδας των Γερμανών που εισήλθαν στην Πάτρα στις 26 Απριλίου 1941.