Τέσσερα σημεία για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος απονομής Δικαιοσύνης τίθενται προς διαβούλευση

Όταν θα έχει ψηφιστεί το Νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης για τη ρύθμιση επειγόντων θεμάτων, που μεταξύ πολλών άλλων αναφέρεται στους 60 "φιλοξενούμενους" αλλοδαπούς στις φυλακές Αγ. Στεφάνου κ.α. και θέτει ανώτατο όριο φυλάκισης τους 3 μήνες, αυτοί ήδη θα έχουν αποφυλακιστεί, καθώς συμπληρώνουν το 18μηνο που προβλέπει ο ισχύων σωφρονιστικός κώδικας!

Κριτική για το νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης περί ρύθμισης επειγόντων θεμάτων του ποινικού και του σωφρονιστικού συστήματος

Με την παράγραφο περί «Αντιμετώπισης του προβλήματος των “φιλοξενούμενων” αλλοδαπών» και την πρόνοια αντίθεσης στην κράτησή τους που μπορούσε μέχρι σήμερα να φτάνει τους 18 μήνες, το νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης για τη ρύθμιση επειγόντων θεμάτων του ποινικού και του σωφρονιστικού συστήματος που τίθεται προς διαβούλευση, υποχρεώνει τις Αρχές να προετοιμάζουν την απέλαση έγκαιρα ή να διαπιστώνουν ότι είναι ανέφικτη. Θέτει δε ως ανώτατο όριο κράτησης των “φιλοξενούμενων” αλλοδαπών διάστημα 1 έως 3 μήνες.

Επιπλέον εισάγονται βελτιώσεις στο νόμο για τα ναρκωτικά, ώστε να δίνονται κίνητρα στους κρατούμενους για απεξάρτηση έξω από τη φυλακή (αποφυλάκιση με τη συμπλήρωση της πρώτης φάσης του προγράμματος μέσα στη φυλακή).

Το νομοσχέδιο δέχεται την πολεμική των δεξιών και ακροδεξιών πολιτικών κύκλων, που το θεωρούν φωτογραφική ρύθμιση για την αποφυλάκιση του καταδικασμένου Σάββα Ξηρού, καθώς βάζει πρόνοιες για αποφυλάκιση ισοβιτών με πάνω από 80% βλάβη υγείας.

Σε κάθε περίπτωση «το νομοσχέδιο της κυβέρνηση, που περιλαμβάνει κι άλλες ευνοϊκές ρυθμίσεις, αποκαθιστά το κράτος δικαίου και την ισονομία. Χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμα ώστε οι φυλακές να μην αποτελούν αποθήκες ανθρώπων και για να αλλάξει επί της ουσίας μια αντεγκληματική πολιτική που, αντί να προλαμβάνει το έγκλημα, εκδικείται τον εγκληματία» αναφέρει το Τμήμα Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ.

Το νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης για τη ρύθμιση επειγόντων θεμάτων του ποινικού και του σωφρονιστικού συστήματος αναρτημένο στο OpenGov για την έναρξη της διαβούλευσης, αναφέρεται στα παρακάτω:

1. Τι προβλέπει

α. Κατάργηση των Φυλακών τύπου Γ', καθώς το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο είναι επαρκές (ο σωφρονιστικός κώδικας προβλέπει ήδη, ενώ οι Φυλακές τύπου Γ' δημιουργούσαν επιπλέον προβλήματα: επρόκειτο για φυλακές μέσα στη φυλακή, που με το ασαφές κριτήριο της “επικινδυνότητας” εφάρμοζαν εκδικητικού χαρακτήρα διακρίσεις σε βάρος κρατουμένων μετά την καταδίκη τους. Αντιδράσεις κατά της δημιουργίας φυλακών τύπου Γ υπήρχαν από διακεκριμένους πανεπιστημιακούς, κινήματα για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των κρατουμένων, και βεβαίως από τον ΣΥΡΙΖΑ.

β. Μείωση στο ελάχιστο της κράτησης των ανηλίκων (15-18 ετών) – περιορισμός της, δηλαδή, στα εγκλήματα που επισύρουν ισόβια κάθειρξη.

γ. Ευνοϊκές συνθήκες για την αποφυλάκιση υπό όρους, με τη συμπλήρωση:  1/10 της ποινής για ποινές έως τρία έτη, 1/5 για ποινές έως πέντε έτη, 2/5 για ποινές έως δέκα έτη, 1/3 για ποινές από 10 έτη και πάνω. Τα παραπάνω είναι έκτακτα μέτρα, θα ισχύουν δηλαδή για ένα χρόνο.

Επιπλέον, μειώνεται το ελάχιστο όριο που απαιτείται για την απόλυση, υπό όρο, των ισοβιτών (από 16 σε 15 έτη και από 20 σε 19 αντίστοιχα, για τις δύο κατηγορίες ισοβίων).

δ. Απόλυση υπό όρους για ασθενείς και υπερήλικους: για κρατουμένους με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω, 67% και άνω και με ποσοστό 50% και άνω, εφόσον η πραγματογνωμοσύνη δείξει ότι η παραμονή τους στη φυλακή δυσχεραίνεται. Η πραγματογνωμοσύνη διατάσσεται πλέον από εισαγγελέα, και όχι από το Συμβούλιο των φυλακών, ώστε να βγαίνει ταχύτερα.

ε.  Αντιμετώπιση του προβλήματος των 'φιλοξενούμενων' αλλοδαπών. Η κράτησή τους μπορούσε μέχρι σήμερα να φτάνει τους 18 μήνες. Το νομοσχέδιο υποχρεώνει τις Αρχές να προετοιμάζουν την απέλαση έγκαιρα ή να διαπιστώνουν ότι είναι ανέφικτη. Ανώτατο όριο κράτησης θα είναι ένα διάστημα 1-3 μηνών.

στ. Ευεργετικός υπολογισμός της ποινής για κρατουμένους που συμμετέχουν σε προγράμματα απεξάρτησης και ρυθμίσεις για την αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου περί εξαρτησιογόνων του 2013. Συγκεκριμένα, εισάγονται βελτιώσεις στο νόμο για τα ναρκωτικά, ώστε να δίνονται κίνητρα στους κρατούμενους για απεξάρτηση έξω από τη φυλακή (αποφυλάκιση με τη συμπλήρωση της πρώτης φάσης του προγράμματος μέσα στη φυλακή).

2. Τι θέλει να αντιμετωπίσει

Το βασικό πρόβλημα που έρχεται να αντιμετωπίσει το νομοσχέδιο με τις διατάξεις αυτές είναι ο υπερπληθυσμός, εξαιτίας του οποίου η κατάσταση στις φυλακές όλης της χώρας είναι εκρηκτική. Με βάση τα στοιχεία του υπ. Δικαιοσύνης (Νοέμβριος 2014), στις φυλακές όλης της χώρας Ελλάδας κρατούνται 11.988 άτομα, τη στιγμή που οι προβλεπόμενες θέσεις είναι 9.886. Ο υπερπληθυσμός είναι το αποτέλεσμα μιας υπερσυντηρητικής αντιεγκληματικής πολιτικής που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών. Στον πυρήνα αυτής της πολιτικής βρίσκεται μια ακραία λογική της ποινικοποίησης της φτώχειας.

Είναι ενδεικτικό ότι η Ελλάδα είναι η χώρα με τους περισσότερους ισοβίτες στην Ευρώπη (περίπου 1000), όταν οι περισσότερες χώρες έχουν μερικές δεκάδες. Εκθέσεις της ευρωπαϊκής Επιτροπής Πρόληψης των Βασανιστηρίων θεωρούν τον υπερπληθυσμό ως τον σημαντικότερο παράγοντα επιδείνωσης των συνθηκών κράτησης.  Μόλις την περασμένη εβδομάδα δε, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε για άλλη μια φορά την Ελλάδα για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση Ελλήνων και αλλοδαπών κρατουμένων σε φυλακές, επιδικάζοντας συνολικές αποζημιώσεις, για ηθική βλάβη και δικαστικά έξοδα, προς τους ενάγοντες, ύψους 82.600 ευρώ. Το συνολικό ποσό που έχει επιδικαστεί στην Ελλάδα για συνθήκες κράτησης ξεπερνά το 1 εκ ευρώ.

3. Ποιοι ευεργετούνται

Το νομοσχέδιο του υπ. Δικαιοσύνης αποτελεί, από διάφορες απόψεις, τομή και πολλές από τις διατάξεις του αποτελούν χρόνια αιτήματα κρατουμένων. Υπολογίζεται ότι με την ψήφισή του θα αποφυλακιστούν περίπου 2000 κρατούμενοι (άμεσα – οι περισσότεροι μέχρι το τέλος του χρόνου), μεταξύ αυτών πολλοί ανήλικοι, κρατούμενοι που έχουν εκτίσει ποινές ακόμα και άνω του 18μηνου και "φιλοξενούνται" στις φυλακές καταχρηστικά, τοξικοεξαρτημένοι, υπερήλικες, ασθενείς κ.ο.κ. Μετά τη διαβούλευση θα υπάρξουν πιθανότατα και περαιτέρω βελτιώσεις.

4. Κριτικές

Μέχρι στιγμής, το νομοσχέδιο αντιμετωπίζει δύο ειδών κριτικές:

α. μια προοδευτική: Κρατούμενοι στο Νοσοκομείο των Φυλακών του Κορυδαλλού ανακοίνωσαν ότι κατεβαίνουν σε απεργία πείνας, υποστηρίζοντας ότι «βάσει του άρθρου 110Α καταργείται η υπό όρους απόλυση για τους χρόνια πάσχοντες, και τίθενται ποσοστά αναπηρίας και όρια έκτισης ποινής, κάτι που δεν υπήρχε πριν. Με αυτόν τον τρόπο, άνθρωποι που ήδη έχουν υπογράψει να αποφυλακιστούν ή που περίμεναν ότι αυτό θα γίνει άμεσα, θα παραμείνουν έγκλειστοι».

Τι ισχύει: Το νέο νομοσχέδιο ουσιαστικά γράφει από την αρχή το άρθρο 110Α. Προβλέπει αποφυλάκιση υπό όρο για κρατούμενους που είτε πάσχουν από συγκεκριμένες ασθένειες (προβλέπονται περισσότερες κατηγορίες ασθενών από πριν), είτε έχουν αναπηρία από 67% και πάνω, είτε έχουν 50% και πάνω και έχει αποδειχθεί από την πραγματογνωμοσύνη ότι η παραμονή τους στη φυλακή καθίσταται επαχθής. Ευεργετούνται, λοιπόν, περισσότεροι. Επιπλέον,

α) βγαίνει η προηγούμενη διάταξη, που προέβλεπε χρήση του 110Α μόνο μια φορά (ωφελείται, δηλαδή, και ο υπότροπος κρατούμενος που έκανε χρήση παλαιότερα, πράγμα που αποτελούσε πάγιο αίτημα των κρατουμένων) και

β) την πραγματογνωμοσύνη διατάσσει ο εισαγγελέας και όχι το Συμβούλιο, ώστε η διαδικασία να επιταχύνεται.

Το προβληματικό είναι ότι μπαίνει ως όρος για όλους η πραγματική έκτιση του 1/5 της ποινής, όταν πρόκειται για πρόσκαιρη κάθειρξη (5-20 χρόνια). Για τα ισόβια μπαίνει ο όρος ο κρατούμενος να έχει μείνει 5 χρόνια και να έχει ποσοστό αναπηρίας 80% και πάνω – δηλαδή γίνεται διάκριση, και οι ισοβίτες πρέπει να έχουν από 80% και πάνω, ενώ προβλέπεται όρος έκτισης ποινής που πριν δεν υπήρχε.

Ο ΣΥΡΙΖΑ θα το θέσει στη διαβούλευση και θεωρείται ήδη βέβαιο ότι θα υπάρξει βελτιωτική παρέμβαση.

β. μια συντηρητική: Από διάφορους κύκλους (ΜΜΕ, στελέχη της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς) το  νομοσχέδιο παρουσιάζεται ως φωτογραφική ρύθμιση για την αποφυλάκιση του Σάββα Ξηρού. Η κριτική αυτή είναι προσπάθεια:

α) να μην συζητηθεί το συγκεκριμένο, το πώς θα αντιμετωπιστεί δηλαδή η δραματική κατάσταση στις φυλακές, που έχει δημιουργήσει η μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενη, δεξιάς/ακροδεξιάς κοπής αντιεγκληματική πολιτική και

β) να ακυρωθεί ένα βήμα που αποκαθιστά την ισότητα όλων των κρατουμένων απέναντι στο νόμο, και αντ' αυτού, να παγιωθεί μια απάνθρωπη, εκδικητική και παράνομη λογική εξαίρεσης συγκεκριμένων κρατουμένων από τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου.

Ειδικότερα, ο Σάββας Ξηρός φυλακίστηκε με 68% αναπηρία και σήμερα το ποσοστό έχει αυξηθεί στο 93% (ανήκεστος βλάβη), σύμφωνα με γνωμάτευση του ΙΚΑ. Με απόφαση δε του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (υπόθεση Σ. Ξηρού κατά Ελλάδος, 9.9.2010), η Ελλάδα καταδικάστηκε για «απάνθρωπη συμπεριφορά» – χωρίς δυστυχώς να πράξει οτιδήποτε για τη βελτίωση των συνθηκών για τις οποίες καταδικάστηκε.

Το νομοσχέδιο της κυβέρνηση αποκαθιστά το κράτος δικαίου και την ισονομία. Χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμα ώστε οι φυλακές να μην αποτελούν αποθήκες ανθρώπων και για να αλλάξει επί της ουσίας μια αντεγκληματική πολιτική που, αντί να προλαμβάνει το έγκλημα, εκδικείται τον εγκληματία.