Για μια αριστερή πολιτική χωρίς «μεταφυσικά» σύνδρομα

Του ΟΜΗΡΟΥ ΤΑΧΜΑΖΙΔΗ

Ο «Ριζοσπάστης», η ιστορική εφημερίδα, όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) αποχαιρέτησε το κοινό του την τελευταία ημέρα του προηγούμενου χρόνου (Τρίτη 31 Δεκέμβρη 2013) με τον χαρακτηριστικό τίτλο στο πρωτοσέλιδό του «Βαθιά και αγιάτρευτη η σήψη του καπιταλιστικού συστήματος». Τίτλος που αφορούσε στις «αποκαλύψεις για σκάνδαλα».

Ο τίτλος αφορά, ουσιαστικώς, μια ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, για την ειδησεογραφία αναφορικά με τα εξοπλιστικά προγράμματα και το χρηματισμό των υπευθύνων.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος: α) «Οι αποκαλύψεις σκανδάλων, που το τελευταίο διάστημα βλέπουν το φως της δημοσιότητας, με την εμπλοκή προσώπων που έχουν διαχειριστεί κρατικό χρήμα, δείχνουν ότι είναι βαθιά και αγιάτρευτη η σήψη του συστήματος που ζούμε. Πηγάζει από αυτό που υπερασπίζονται όλοι οι θεσμοί του συστήματος: Τη μεγάλη καπιταλιστική ιδιοκτησία και τα μονοπώλια», β) «η επιλογή, να βγουν τώρα στην επιφάνεια, εξυπηρετεί και τις διεργασίες αναπαλαίωσης του πολιτικού σκηνικού, που αφήνουν άθικτη την αντιλαϊκή του φύση», γ) «η διαπλοκή του κράτους με μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις […] σε συνδυασμό με τον αδυσώπητο ανταγωνισμό αυτών των επιχειρηματικών συμφερόντων για την εξασφάλιση πλεονεκτικής θέσης, είναι οι βασικοί παράγοντες που οδηγούν στην άμεση ή έμμεση διαπλοκή ακόμη και εξαγορά κρατικών παραγόντων, συνδικαλιστών του εργοδοτικού και κυβερνητικού συνδικαλισμού», δ) «το κυνήγι του κέρδους στηρίζεται πάνω από όλα στους αντεργατικούς – αντιλαϊκούς νόμους που κατοχυρώνουν την κλοπή του ιδρώτα των εργαζομένων και τη διαπλοκή του κράτους με τα μονοπώλια. Από κει απορρέουν και τα φαινόμενα διαφθοράς και εξαγοράς, το παράνομο χρήμα» και ε) «η ύπαρξη και έντιμων ανθρώπων, η πλειοψηφία των εργαζομένων στην κρατική διοίκηση, δεν αλλάζει το βασικό της χαρακτήρα, ο οποίος δεν μπορεί να διορθωθεί γιατί υπηρετεί το σύστημα της εκμετάλλευσης, της εξυπηρέτησης των μονοπωλίων».

Οι διαπιστώσεις: Το ΚΚΕ θεωρεί το φαινόμενο της διαφθοράς σύμφυτο με το «σύστημα» και κάτι παραπάνω: το σύστημα οδεύει προς την καταστροφή του, το «τέλος» του – βρίσκεται σε «βαθιά και αγιάτρευτη σήψη». Η γενικόλογη απόδοση της διαφθοράς στο «σύστημα» απαλλάσσει την πολιτική ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος από το να ασχοληθεί με την όποια δυνατότητα ουσιαστικής πολιτικής παρέμβασης στην ιστορική συγκυρία: πρόκειται για έναν τοξικό συνδυασμό των γενικότερων ενδιαφερόντων μιας εξουσιαστικής γραφειοκρατίας με το βασικό προνόμιό της την πολιτική αμεριμνησία - υπό μία έννοια όλες οι εκφάνσεις της πολιτικής και κοινωνικής ζωής οφείλονται στο καπιταλιστικό σύστημα και προέρχονται από αυτό, είναι  δηλαδή αυτονόητο ότι, υπό μια ευρύτερη έννοια, όλα τα φαινόμενα προέρχονται από το «σύστημα». Το ερώτημα είναι τι περιλαμβάνει αυτό το «σύστημα» και κατά πόσο εκείνος που εναντιώνεται σε αυτό, δεν είναι παρά μια ακόμη «φωνή» του: δε θα επεκταθώ στις σωτηριολογικές εμπλοκές της ιατρικοποίησης του δημόσιου λόγου και των ιδεολογικών συνδηλώσεων που τον συνοδεύουν («έκφραση» και αυτό της ιδεολογίας του «συστήματος» από παλαιότερες εποχές, την οποία επαναφέρει το ΚΚΕ αγνοώντας, μάλιστα και την προέλευσή της), αλλά θα εστιάσω σε δύο σημεία της ανακοίνωσης που νομίζω ότι αξίζουν της προσοχής μας, επειδή εντοπίζουν κάποια υπαρκτά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας –  οι ιθύνοντες του ΚΚΕ μπορεί να είναι αγκυλωμένοι στις ιδεοληπτικές εμμονές τους, αλλά αυτό δε συνεπάγεται ότι είναι πάντοτε άστοχοι στις παρατηρήσεις τους. 

Η σύνδεση: Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ συνδέει τη διαφθορά με το ρόλο των πολυεθνικών εταιριών («τα μονοπώλια») και τη σύνδεσή τους με το κράτος: το συμπέρασμα ότι το «σύστημα» βρίσκεται σε «βαθιά  και αγιάτρευτη σήψη» είναι μια εκτίμηση που προέρχεται από το σωτηριολογικό υπόστρωμα της «κομμουνιστικής» σκέψης –  από εδώ προέρχεται και η παράλυση κάθε προβληματισμού για άμεση πολιτική παρέμβαση με στόχο διάφορες διαρθρωτικές αλλαγές και βελτίωση των συνθηκών της καθημερινής πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Κάθε παρόμοια προοπτική στιγματίζεται ως διασωστική ενός συστήματος που, υποτίθεται, βρίσκεται σε «βαθιά και αγιάτρευτη σήψη»: οι φορείς κάθε παρόμοιες πολιτικής πρωτοβουλίας στιγματίζονται ως λαομπαίχτες - «όσοι σηκώνουν τη σημαία της κάθαρσης και της εξυγίανσης του συστήματος, υπερασπιζόμενοι την καπιταλιστική κερδοφορία, τα μονοπώλια και την εξουσία τους εμπαίζουν το λαό, κρύβουν στην πράξη το βαθιά αντιδραστικό χαρακτήρα του σημερινού κράτους και του εκμεταλλευτικού συστήματος».

Τα «μονοπώλια»: Η διαφθορά είναι συνυφασμένη με το «σύστημα», όπως τονίζει, η ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ: η γενικόλογη αυτή τοποθέτηση δεν αναλύει την πολιτικοκοινωνική κατάσταση, απλώς την καταδικάζει «ηθικά» ως απότοκο του καπιταλισμού – ο σωτηριολογικός μανιχαϊσμός προϋποθέτει και την ιδεατή ύπαρξη μιας κοινωνίας χωρίς διαφθορά (για αυτό θα φροντίσει αυτομάτως η αναίρεση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και των μονοπωλίων, όταν γίνει και όποτε γίνει, ωστόσο μια τέτοια σκέψη δεν είναι πολιτική, αλλά «θρησκευτική»  εφόσον μεταθέτει τη «σωτηρία» σε ένα απώτερο χρονικό «επέκεινα» στο πλαίσιο μιας δήθεν επαναστατικής «καιρολογίας»).

Ωστόσο, θα πρέπει να πάρουμε πολύ σοβαρά την προσπάθεια που κάμνει η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ – ανεξάρτητα από τις προθέσεις και τις ερμηνείες της – να συνδέσει τη διαφθορά με το πολυεθνικό κεφάλαιο και τις «συμπεριφορές» του: ένα στοιχείο του τελευταίου είναι η τάση να σχηματίζει μονοπώλια, ένα άλλο που δεν πρέπει να παραβλέψουμε είναι η εντατικοποίηση από την πλευρά του των συνθηκών διαφθοράς στις σύγχρονες κοινωνίες. 

Το «άλλοθι»: Ότι η πολιτική τάξη του παλαιοκομματικού καθεστώτος της κλεπτοκρατίας (η δικοματική κυβέρνηση είναι ο κύριος πολιτικός εκφραστής της) και  μαζί της το σύστημα πληροφόρησης θα προσπαθήσουν να αποδώσουν το φαινόμενο της διαφθοράς στην «καθυστέρηση» της ελληνικής κοινωνίας είναι προφανές: πράγματι αυτό γίνεται, εδώ και καιρό, με την «άδολη» αναφορά από εκπροσώπους των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και πολιτικούς του καθεστώτος στα «πολιτισμένα κράτη» και τους «πολιτισμένους λαούς» σε αντιδιαστολή προς τους «καθυστερημένους» Έλληνες και την «καθυστερημένη» Ελλάδα. Αλλά η διαφθορά του μεγέθους που αντιμετωπίζουμε είναι προϊόν εισαγωγής στη χώρα μας: τα εξοπλιστικά προγράμματα και οι τηλεπικοινωνίες δεν αφορούν γηγενείς επιχειρήσεις και μικροδοσοληψίες, αλλά τον πυρήνα της λειτουργίας του παγκοσμίου οικονομικού συστήματος και του περίφημου «ανταγωνισμού».

Η  πραγματικότητα: Το 1990 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Horst – Eberhard Richter με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Die hohe Kunst der Korruption – Η υψηλή τέχνη της διαφθοράς», όπου ο συγγραφέας διατυπώνει, με σαφή επιρροή από τη σκέψη του Ν. Μακιαβέλι την εξαιρετικά «τραβηγμένη» άποψη: «Η διαφθορά είναι ένα αναπόφευκτο μέσο εξουσίας της ιθύνουσας τάξης… Χωρίς συμπύκνωση του χρήματος, χωρίς εξαπατητικές χειραγωγήσεις των μαζών δεν μπορεί να διοικηθεί καμία μοντέρνα κοινωνία» - σημειώνω εδώ, εκτός ειρμού, ως παρέκβαση-υπενθύμιση, ότι ήταν και σε αυτό το σημείο ο Αρθούρος Σοπενχάουερ ένας από τους πρώτους στοχαστές που σύνδεσαν τη σύγχρονη εξουσία με την ακατάσχετη εργαλειοποίηση του ψεύδους στη νεωτερική κοινωνία.

Η διατύπωση του Horst-Eberhard Richter έγινε κάτω από την επιρροή υπαρκτών παραδειγμάτων: στη Γερμανία, όπου στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπολογιζόταν η οικονομική βλάβη που προκαλούσε ετησίως η διαφθορά σε πάνω από δέκα εκατομμύρια μάρκα. Και για να έχουμε μια εικόνα για τη σχέση της γερμανικής διαφθοράς εκείνης της περιόδου με τη δική μας διαφθορά: «σε διεθνείς δοσοληψίες αναγνωρίζουν οι δημόσιες οικονομικές υπηρεσίες, κατά κανόνα, χωρίς καμία άλλη απόδειξη ως επαγγελματικά έξοδα ένα χρηματικό ποσό δωροδοκίας που βρίσκεται σε σχέση αντιστοιχίας με τον κύκλο εργασιών (τζίρο) των προϊόντων. Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζονται γενικώς εγκληματικές πρακτικές από το κράτος εις βάρος του συνόλου και μάλιστα ανταμείβονται» - κοντολογίς οι γερμανικές επιχειρήσεις που «λάδωσαν» στην Ελλάδα εξέπεσαν τα ποσά από τις «δηλώσεις» τους στη γερμανική εφορία. [Βλ. για τη διαφθορά στη γερμανική οικονομία και κοινωνία την ανάλυση των Rudolf Mueller/Heinz-Bernd Wabnitz, Wirtschaftskriminalitaet. Eine Bedrohung fuer Staat und Gesellschaft [Οικονομική εγκληματικότητα. Μια απειλή για το κράτος και την κοινωνία] δημοσιεύεται στο Aus Politik und Zeitgeschichte, Beilage zur Wochenzeitung Das Parlament, B 23/95 (2 Ιουνίου 1995)]. 

Η σημασία των πολιτικών παρεμβάσεων για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, ώστε να μην καρποφορεί η διαφθορά, προδίδεται από μια αναφορά του «Ριζοσπάστη» στην ίδια σελίδα που δημοσιεύεται η ανακοίνωση του κόμματος για τα σκάνδαλα και αφορά στο ζήτημα της δωροδοκίας: «Η δωροδοκία αξιωματούχων στο εξωτερικό είναι από το 1999 αξιόποινη πράξη στη Γερμανία και το αδίκημα δεν έχει παραγραφεί, καθώς η συναλλαγή δεν έχει ολοκληρωθεί αφού η Ελλάδα χρωστά ακόμη χρήματα στα γερμανικά μονοπώλια» - πρόκειται για ευθύνες στο σκάνδαλο των εξοπλιστικών προγραμμάτων των γερμανικών εταιριών Rheinmetall και Atlas. 

Εδώ πρόκειται για μια σχετική πάντοτε ανάκτηση του προβαδίσματος  της πολιτικής εξουσίας έναντι της οικονομικής: ακόμη και στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης η πολιτική δύναται να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και να περιορίζει την επιρροή των «λευκών κολάρων» των πολυεθνικών στα γραφεία των υπουργείων – εάν εγκαταλειφθούν τα πάντα είτε στην μοιρολατρία, είτε στην προσδοκία της σήψης του συστήματος οι πολυεθνικές θα αλωνίζουν σε όλο τον πλανήτη με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον του.

Εκτός «μεταφυσικής»: Το ΚΚΕ αναγορεύει τις δικές του αδυναμίες σε αδυναμίες του συστήματος: αλλά για τους διαφθορείς και τους πάτρωνές τους δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα – το πρόβλημα δεν το αντιμετωπίζουν οι κομματικές γραφειοκρατίες που συντηρούν απολίτικες και επικίνδυνες σωτηριολογικές αντιλήψεις, αλλά τα λαϊκά στρώματα. 

Είναι κωμικό το «επιχείρημα» ότι δεν μπορεί να αλλάξει ο βασικός χαρακτήρας της κρατικής μηχανής, πως «δεν μπορεί να διορθωθεί γιατί υπηρετεί το σύστημα εκμετάλλευσης, της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των μονοπωλίων»: η ιστορία του «συστήματος» είναι μια ιστορία διαρκών αλλαγών, θετικών και αρνητικών, ανάλογα από τη σκοπιά που κοιτάζει κανείς τα πράγματα – όποιος δεν τις βλέπει και τυφλώνεται από το λαμπρό φως ενός «υπερουράνιου» μέλλοντος ακυρώνει το ίδιο το νόημα της πολιτικής,  λειτουργεί ως θρησκευτική σέκτα και όχι ως πολιτικός φορέας. 

Και από αυτές τις ψευδαισθήσεις «επαναστατικότητας» και «προοδευτικότητας» μόνο ένα εργατικό σοσιαλιστικό κόμμα μπορεί να απαλλάξει το σύνολο της ελληνικής πολιτικής Αριστεράς: και μπορεί συγχρόνως να καταπολεμήσει τη διαφθορά στους μικρούς και μεγάλους θύλακες της στην ελληνική κοινωνία -  εμπνέοντας τη νέα γενιά στην κατεύθυνση μιας ρεαλιστικής σοσιαλιστικής πολιτικής πρακτικής, πέρα από τη σκιαμαχία περί συστήματος και άλλα παρόμοια «μεταφυσικά». 

Σημείωση: Η διεύθυνση του Όμηρου Ταχμαζίδη στο twitter είναι:

Omiros Tachmazidis @homloizides