Αντιναζιστική μνήμη δώδεκα εκτελεσμένων πατριωτών στο κτήμα Μουρτζούχου, σαν σήμερα, πριν 70 χρόνια...

Πριν ακριβώς 70 χρονιά σαν σήμερα δώδεκα πατριώτες, εκ των οποίων οι έξι Πατρινοί, έπεφταν από τις σφαίρες των Γερμανών ναζί, πίσω από το ΚΕΤχ, εκεί που βρίσκονταν το κτήμα Μουρτζούχου, συνήθη τόπο εκτελέσων. (Αφισέτα εποχής που τυπώθηκε κατά παραγγελία των Γερμανών).

Είναι ανάγκη να αναγερθεί ένα μνημείο που να θυμίζει την προσφορά των θυμάτων του αντιναζιστικού αγώνα!

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΥ

Ατελείωτος είναι ο κατάλογος των θυμάτων του ναζισμού σε ολή την περίοδο της κατοχής στην Πάτρα. Μεταξύ των θυμάτων περίοπτη θέση κατέχουν οι ΕΠΟΝίτες της συνοικίας Ψηλών Αλωνίων, ανάμεσα σε μια ομαδική εκτέλεση  δώδεκα πατριωτών, που έγινε 70 χρόνια πριν και ο Δήμος Πατρέων, όπως και η αιρετή Περιφέρεια ακόμη δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη να αναγερθεί ένα μνημείο που να θυμίζει την προσφορά των θυμάτων του αντιναζιστικού αγώνα!

Μεταξύ αυτών των θυμάτων είναι τα αδέλφια Χρήστος και Ευθύμιος Παρνασσάς, 20 και 22 ετών αντίστοιχα., ο Δημ. Καλύβας και ο Κώστας Παπαμακάριος. Και οι τέσσερις εκτελέστηκαν στις 19 Νοεμβρίου 1943 γιατί ήσαν δραστήρια μέλη της ΕΠΟΝ Υψηλών Αλωνίων, για τους οποίος ο Πατρινός δικηγόρος Παύλος Μαρινάκης, 65 χρόνια από τότε, μιλά με τα καλλίτερα λόγια στις 16-1-08, ως ΕΠΟΝίτης, σε βιντεοσκοπημένη συζήτηση που είχα μαζί του. Εκτελέστηκαν στις 19-11-43, στου Μουρτζούχου μαζί με άλλους οκτώ ΕΑΜίτες, μεταξύ των οποίων ο 35χρονος ιδιωτ. υπάλληλος Ιωάννη Κατσιμπίρης και ο Πέτρος Ζαφειρόπουλος. Ήτοι έξι Πατρινοί, τέσσερις από την Αιγείρα Αχαΐας, ένας από το Αίγιο και ένας ακόμη από την Ακράτα.

Η διαδικασία που προηγείτο της εκτέλεσης ήταν μακάβρια και επαναλαμβανόμενη παγίως. Έφερναν νύχτα, πριν χαράξει η ημέρα, τους κρατουμένους από του Λυμπερόπουλου και αφού τους περνούσαν εντός του στρατοπέδου του ΚΕΤχ από την κεντρική πύλη, η οποία τότε βρισκόταν επί της οδού Εγλυκάδος, τους μετέφεραν στο κτήμα  του Γιάννη Μουρτζούχου, το οποίο χωριζόταν από το ανατολικό όριο του ΚΕΤχ με έναν φράκτη από συρματόπλεγμα. Αυτός ο φράχτης, όπως λέει ο τότε γείτονας Κώστας Τζόλας, ήταν μπαταρισμένος από τις πολλές φορές που τον είχαν πατήσει για να περνούν από πάνω του, μελλοθάνατοι και εκτελεστές, κι από κει να φθάνουν στον τόπο των εκτελέσεων.

Παρέτασσαν τους πατριώτες μπροστά σε μια μικρού ύψους μάντρα, που είχαν φτιάξει κοντά στο ανατολικό όριο του κτήματος Μουρτζούχου οι Γερμανοί. Ακουμπούσαν το μυδράλιο σε μια τσιμεντένια βάση απέναντί τους και από μικρή απόσταση τους θέριζαν. Στη συνέχεια πετούσαν τους σορούς των αγωνιστών σε μια παλιά αποθήκη του κτήματος του δικηγόρου Γιώργου Παπαγεωργίου([1]), το οποίο είχαν επιτάξει οι κατακτητές, καθώς συνόρευε με τα ανατολικά όρια του κτήματος Μουρτζούχου και το απόγευμα έφερναν άλλους μελλοθάνατους για να τους θάψουν σε ομαδικό τάφο κάθε φορά, σε σχήμα ορύγματος, που έσκαβαν στο ίδιο το κτήμα Μουρτζούχου.

Τα σημαίνοντα πρόσωπα τα στοίβαζαν σ΄ ένα κελί που ήταν το πρώην πειθαρχείο του 12^ου Συντάγματος – το έλεγαν και ’’Μαύρο Σπίτι’’ – και όταν παιρνόταν απόφαση για εκτέλεσή τους, τα περνούσαν από τον φράκτη που χώριζε το ΚΕΤχ από του Μουρτζούχου, για να τα οδηγήσουν στον κρανίου τόπο, όπως όλους τους μελλοθανάτους. 

Όταν γίνονταν εκτελέσεις οι Γερμανοί δεν επέτρεπαν την εμφάνιση πολιτών πέριξ του τόπου. Γνώστες οι γείτονες δεν έβγαιναν από τα σπίτια τους, λιγοστά την εποχή εκείνη,  μέχρι να ολοκληρωθεί το έγκλημα των ναζί. Το κτήμα Μουρτζούχου, πλάτους περίπου τριάντα πέντε μέτρων και μήκους όσο από την οδό Εγλυκάδος μέχρι την παράλληλή της, οδό Βέρνου, δηλαδή απόσταση όλο το  σημερινό ανατολικό σύνορο του ΚΕΤχ, αποτελούσε νεκρή ζώνη κατά την διάρκεια εκτέλεσης των αγωνιστών. Αλλά και της ανατολικότερα αυτής περιοχή.

«Θυμάμαι μια ημέρα που έκαναν εκτέλεση οι Γερμανοί, εγώ μικρό παιδάκι τότε, έφυγα από την μάνα μου και πήγα να δω, από περιέργεια. Το πατρικό σπίτι μας ήταν εκεί κοντά, σε ένα κτήμα έκτασης δυο στρεμμάτων, στη διασταύρωση της Εγλυκάδος με την Παρασκευοπούλου. Ψηλά, στην ταράτσα του πύργου([2]) του φαρμακοποιού Γιάννη Σιγαλού, κτηματιάς της περιοχής, προς την πλευρά του Λυμπερόπουλου, είχαν στημένο πολυβόλο. Μια ριπή του μου έκοψε τη φόρα. Η μάνα μου που βγήκε από το σπίτι και με είδε τρόμαξε και μου φώναζε, πέσε κάτω, πέσε κάτω. Ήταν ένας διάδρομος στο κτήμα και οδηγούσε κάθετα στο πίσω μέρος της μάντρας που γινόταν η εκτέλεση. Την άλλη μέρα είδα σε μια πλίθινη αποθήκη([3]) που ήταν πίσω μου ότι είχαν σφηνωθεί επτά σφαίρες από την ριπή» μου είπε ο Κώστας Τζόλας, στις 4 Δεκεμβρίου 09.    

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα θα σημειώσω ότι εκκρεμεί ακόμη η ανέγερση του Μνημείου εκτελεσμένων που με πρωτοβουλία της ΕΣΔΙΑ ν. Αχαΐας ξεκίνησε, και προσωπική φροντίδα του τότε ταξίαρχου ΚΕΤχ Ιω. Σπανάκη, υπό την προϋπόθεση ότι ο Δήμος Πατρέων και η Νομαρχία Αχαΐας θα επιδοτούσαν την κατασκευή του, αφού το ΓΕΣ που παραχώρησε τον χώρο ανέγερσης εντός του ΚΕΤχ ξεκαθάριζε, όπως είπε τότε, ότι παραχωρεί υπό τον όρο ότι δεν θα βάλει χρήματα.

Τα σχέδια και η οικονομοτεχνική μελέτη του μνημείου παραχωρήθηκαν αφιλοκερδώς από τον Κύπριο μηχανικό, Πρόεδρο Αναστ. Στασή της «ΑΧΑΙΩΝ ΑΚΤΗ», η Ιερά Μητρόπολη Πατρών βάζει κονδύλι 2.000 ευρώ, απομένουν άλλα εννέα. Γι αυτό το ποσό «πνίγονται» Δήμος και αιρετή Περιέρεια.

Συνέπειες καιρών μνημονίου!  

---

([1]) Σήμερα εκεί, σε αυτό το οικόπεδο βρίσκονται σχολικά συγκροτήματα που περιλαμβάνουν  το 21^ο Δημ. Σχολείο, απέναντι από το οποίο γινόντουσαν οι εκτελέσεις, ένα Νηπιαγωγείο που συστεγάζεται με το 21ο Δημοτικό  Σχολείο κ.ά. Το κτήμα αυτό που το βόρειο όριό του φτάνει μέχρι την οδό Βέρνου, απαλλοτριώθηκε από τον ΟΣΚ για την κατασκευή των σημερινών σχολείων.  

([2]) Ο πύργος αυτός υπάρχει και σήμερα. Όταν ο Σιγαλός, που ήταν κάτοχος μεγάλης έκτασης, την κατάτμησε σε οικόπεδα και την πούλησε, η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων διέσωσε τον πύργο χαρακτηρίζοντάς τον ιστορικό μνημείο.    

 ([3]) Προφανώς ο Κ. Τζόλας εννοεί την αποθήκη που είχε στο κτήμα του ο δικηγόρος Γιώργος Παπαγεωργίου.