Τρεις ερωτήσεις για την Κύπρο

Απαντούν Γ. Βαρουφάκης, Κ. Μελάς, Ευ. Τσακαλώτος

Από την Αυγή της Κυριακής 23.3.13 - Επιμέλεια: ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΠΑΚΟΣ

***

 1. Πώς κρίνετε την απόφαση του Eurogroup για "κούρεμα" των καταθέσεων στην Κύπρο και την αντίδραση της κυπριακής Βουλής.

 2. Υπάρχουν δυνατότητες εναλλακτικής λύσης; Ποια είναι τα περιθώρια διαπραγμάτευσης μετά τις πρώτες αντιδράσεις απο ΕΚΤ και Γερμανία;

 3. Πώς κρίνετε την στάση της κυβέρνησης Σαμαρά στο Eurogroup και μετά την απόφαση της κυπριακής Βουλής;

 Γιάννης Βαρουφάκης: Το πρόβλημα αφορά όλη την Ευρωζώνη

 1. Είναι αποτέλεσμα της συστηματικής άρνησης εκ μέρους της ευρωπαϊκής ηγεσίας ότι το πρόβλημα είναι συστημικό και αφορά ολόκληρη την Ευρωζώνη. Όσο εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την κάθε κατάρρευση ως «ιδιαίτερη» περίπτωση, τόσο εγκλωβίζονται σε «λύσεις» που τελικά ενισχύουν την κρίση. Ο Β. Σόιμπλε το λέει συνέχεια, κι ως προς την Ιρλανδία κι ως προς την Κύπρο (δύο περιπτώσεις πτώχευσης πολύ συγγενικές): «Να βρουν τρόπο να λύσουν από μόνες τους, οι χώρες αυτές, το πρόβλημά τους. Αν ο καθένας καθάριζε το μέρος του πεζοδρομίου που βρίσκεται έξω από το σπίτι του, το πεζοδρόμιο θα ήταν καθαρό». Αυτή η νοοτροπία οδηγεί τον κ. Σόιμπλε και την Ευρώπη στην παγίδα αποφάσεων σαν αυτή που ανακοινώθηκε πρόσφατα για την Κύπρο. Αν πράγματι η Κύπρος πρέπει μόνη της να βγάλει το φίδι από την τρύπα (με μοναδική ευρωπαϊκή αρωγή ένα μνημονιακό δάνειο από την Ε.Ε.), τότε πράγματι δεν γινόταν να μην υπάρξει “κούρεμα” καταθέσεων. Θα ήταν εγκληματικό να μην υπάρξει. Από την άλλη, είναι εξίσου εγκληματικό να αγγιχτούν οι καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ, δεδομένου ότι το κυπριακό κράτος τις έχει εγγυηθεί.

 Εν συντομία, το νέο κυπριακό δράμα δεν θα είχε εξελιχθεί σε τραγωδία, όπως εξελίσσεται, αν η Ευρωζώνη αντιμετώπιζε συστηματικά την συστημική της κρίση -π.χ. αν η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών γινόταν απευθείας από το ESM και οι μετοχές του πέρναγαν σε αυτό. Αυτό όμως δεν φαίνεται να γίνεται. Οπότε, η Κύπρος, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας που πτώχευσαν, αναγκάζεται να δανειστεί για να πληρώσει τα σπασμένα των τραπεζών της.

 Είναι απαραίτητο σε αυτή τη διαδικασία να μην υποχρεωθούν οι φορολογούμενοι να σηκώσουν όλο το βάρος των μεγαλοκαταθετών -να πληρώσουν οι μεγαλοκαταθέτες το μερίδιό τους. Την ίδια στιγμή είναι εγκληματικό να ζητούν από τους μικροκαταθέτες, με λογαριασμούς κάτω των 100 χιλιάδων, να αποδεχθούν την παραβίαση του συμβολαίου που έχει το κυπριακό κράτος μαζί τους (ότι οι καταθέσεις τους είναι εγγυημένες από το Δημόσιο).

 2. Αυτό που οπωσδήποτε μπορεί να γίνει, και εύκολα μάλιστα, είναι να αφήσουν ανέπαφες τις καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ και, εφόσον η ΕΚΤ και η Γερμανία απαιτεί κατάσχεση 5,8 δισ. από τις καταθέσεις, τα χρήματα αυτά να προκύψουν από την κατάσχεση του 15,5% των καταθέσεων σε λογαριασμούς με καταθέσεις άνω το 100.000. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας πρέπει να αδράξουν αυτή τη χρυσή ευκαιρία να θέσουν στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων το θέμα της άμεσης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών στο ESM -όπως ακριβώς αποφασίστηκε στη Σύνοδο του Ιουνίου 2012, πριν η γερμανική πλευρά ακυρώσει αυτή τη συμφωνία. Είμαι σίγουρος ότι αν το κάνουν αυτό οι κ.κ. Σαμαράς και Αναστασιάδης, δειλά-δειλά στην αρχή, αλλά όλο και πιο έντονα, θα τους υποστηρίξουν η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία. Και τότε το παιχνίδι θα αλλάξει καθοριστικά.

 3. Θλιβερή. Με ποιο δικαίωμα άφησε τον άπειρο Ν. Αναστασιάδη να επιλέξει την καταστροφική ρύθμιση της κατάσχεσης καταθέσεων που εγγυάται το κυπριακό κράτος; Δεν κατανόησε ότι αυτό θα ήταν καταστροφικό, όχι μόνο για την Κύπρο, αλλά και για την Ελλάδα, την Ισπανία, τη χειμαζόμενη περιφέρεια γενικότερα; Αν μη τι άλλο, τα πρόσφατα γεγονότα θα πρέπει, επιτέλους, να πείσουν τον κ. Σαμαρά ότι έχει ιερό καθήκον να εγκαταλείψει το Δόγμα Παπακωνσταντίνου («να κάνουμε τα καλά παιδιά, να πάρουμε την επόμενη δόση κι έχει ο Θεός»).

   * Ο Γιάννης Βαρουφάκης είναι Professor of Economics - Division of Political Economy, Department of Economics, University of Athens,14 Evripidou Street, Athens 10559, Greece Visiting Professor - Lyndon B. Johnson Graduate School of Public Affairs, University of Texas, Austin, USA

 ****

 Κώστας Μελάς: Τίποτα δεν είναι σίγουρο και ασφαλές

1. Η απόφαση επιδέχεται κριτική σε δύο επίπεδα:

 το πρώτο αφορά στο ότι πρόκειται για μέτρο το οποίο ποιοτικά μεταβάλλει άρδην το πλαίσιο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού τομέα και συνεπώς και της οικονομίας γενικότερα. Σήμερα η συγκεκριμένη απόφαση ως τέτοια αλλά και το ότι θίγεται ακόμη και το υποτιθέμενο εγγυημένο ποσό θέτει εν αμφιβόλω τη βασική λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος όπως το γνωρίζαμε τουλάχιστον τα τελευταία 80 έτη. Επομένως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εντελώς νέα κατάσταση όπου τίποτε δεν είναι σίγουρο και ασφαλές. Ενώ λόγω των αλλεπάλληλων χρηματοπιστωτικών κρίσεων των τελευταίων ετών, οι κυβερνήσεις των αναπτυγμένων χωρών της Δύσης υποτίθεται ότι εργάζονται προς την κατεύθυνση «ρύθμισης» των λειτουργιών του χρηματοπιστωτικού συστήματος έτσι ώστε οι καταθέσεις να «αφεθούν έξω» από τις πολύπλευρες και αυξημένου κινδύνου λειτουργίες της Επενδυτικής Τραπεζικής, ξαφνικά η απόφαση του Eurogroup διαλύει τη βεβαιότητα της εξασφάλισης των καταθέσεων.

 Το δεύτερο επίπεδο αφορά στο ότι την τελευταία περίοδο στις χώρες του Νότου χρησιμοποιούνται μέσα, προκειμένου να επέλθει η λεγόμενη «δημοσιονομική προσαρμογή», τα οποία επίσης είναι πρωτάκουστα στις ευρωπαϊκές χώρες, όπως: περικοπές μισθών, συντάξεων, εργασιακών δικαιωμάτων, κ.λπ. Τώρα προστίθεται για πρώτη φορά και ένα ποιοτικά νέο: η «κατάσχεση» των καταθέσεων όλων ανεξαιρέτως των πελατών των τραπεζών - όχι μόνο εκείνων που, όπως προβλέπει η φορολογική νομοθεσία, βαρύνονται με κάποιο οικονομικό έγκλημα.

 Η απόφαση, επίσης, σηματοδοτεί ότι πλέον δεν υπάρχουν όρια στις δυνητικές «κατασχέσεις» οι οποίες μπορούν να συμβούν στο μέλλον όχι μόνο στις τραπεζικές καταθέσεις αλλά και στην υπόλοιπη κινητή και ακίνητη περιουσία του καθενός. Η «κατάσχεση» όλων, δικαίων και αδίκων, ανάγεται σε εργαλείο οικονομικής πολιτικής.

 Η αντίδραση της κυπριακής βουλής μπορεί να κριθεί στο πλαίσιο του πολιτικού παιγνίου μεταξύ Κύπρου και Eurogroup (Γερμανίας). Θεωρώ ότι ήταν αναγκαία ως πρώτη απάντηση, αλλά ίσως αποδειχτεί μη ικανή να μεταβάλλει τα δεδομένα, διότι δεν φαίνεται ότι αποτελούσε το πρώτο βήμα μιας καλά προετοιμασμένης στρατηγικής αντιμετώπισης των πραγματικών προβλημάτων εντός ενός δεδομένου πλαισίου καταμερισμού ισχύος.

 2. Κάθε χώρα έχει ιδιομορφίες και ιδιοτυπίες. Έτσι και η Κύπρος. Εξ αυτού προκύπτουν και οι πιθανές δυνατότητες εναλλακτικών λύσεων. Αναφέρω: η Κύπρος δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Έχει ιδιαίτερες σχέσεις με τη Ρωσία. Βρίσκεται σε εξέλιξη η ανακάλυψη φυσικών πόρων σε συνεργασία με ισραηλινές και αμερικανικές εταιρΕίες. Υπάρχουν εγχώρια θεσμικά υποκείμενα (Εκκλησία της Κύπρου) τα οποία, όπως φαίνεται θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ανεύρεση των απαιτουμένων ποσών. Όμως φοβούμαι ότι το ονομαζόμενο Σχέδιο Β, θα έπρεπε να ήταν έτοιμο και αν το δυνατόν να είχε ήδη εφαρμοσθεί αρκετό καιρό πριν, όταν τα προβλήματα ήταν ήδη γνωστά αλλά δεν είχαν λάβει τη σημερινή διάσταση. Τώρα τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα διότι η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου έχει βληθεί ανεπανόρθωτα.

 Η αντίδραση των Γερμανών είναι δεδομένη. Θα παραμείνουν στις θέσεις τους. Μόνο όταν ο συστημικός (αν υπάρξει) κίνδυνος γίνει ολοφάνερος θα μετακινηθούν και πάλι όχι όπως οι πραγματικές ανάγκες επιβάλλουν. Η Γερμανία θέλει να «σώσει» την Κύπρο με τους όρους της. Εδώ έχει σύμμαχο και το ΔΝΤ. Βασικός όρος η αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος με βάση τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους.

 3. Δεδομένου ότι η απόφαση του Eurogroup ήταν ομόφωνη, η κυβέρνηση Σαμαρά συμφώνησε στην πρόταση. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά, διότι έτσι θα έθετε εν αμφιβόλω την πολιτική την οποία ακολουθεί και υποστηρίζει μέχρι σήμερα. Συνεπώς, δέσμια της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα, πως θα συμβούλευε την Κύπρο να διαπραγματευθεί με άλλους όρους; Ήδη διαχέεται στην επικράτεια, η αντίληψη ότι η Ελλάδα παραδόθηκε άνευ όρων.

****

 Ευκλείδης Τσακαλώτος: Θετική η αντίδραση της Κύπρου στην παράλογη απόφαση του Eurogroup

1. Η απόφαση του Eurogroup έχει χαρακτηριστεί ως παράλογη από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η απόφαση αυτή δεν προκάλεσε σοκ μόνο στην Κύπρο αλλά και σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Σπάζοντας το «ταμπού» της εγγύησης των καταθέσεων μέχρι τις 100.000 ευρώ, οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ευρώπη έχουν δημιουργήσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Δεν αποτελεί πλέον η τραπεζική αποταμίευση μια σίγουρη τοποθέτηση. Είναι έτσι πολύ πιθανό οι πολίτες να τοποθετούν τα χρήματά τους αλλού (π.χ. σε χρυσό, ακίνητα, ακόμα και κάτω από το στρώμα), με συνέπεια την όξυνση των προβλημάτων ρευστότητας και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας συνολικά. Αυτή η διάχυτη αβεβαιότητα, εκτός των άλλων, μπορεί να οδηγήσει και σε απροθυμία των πολιτών να καταβάλλουν τους φόρους τους, ασκώντας περαιτέρω πιέσεις στα δημόσια οικονομικά κάθε χώρας.

 Η αντίδραση της Κυπριακής Βουλής στο μέτρο του «κουρέματος», ανεξάρτητα από την οπτική γωνία κάθε κόμματος, αποτελεί αναμφισβήτητα μια θετική εξέλιξη. Και αυτό όχι μόνο γιατί οι Κύπριοι απέρριψαν μια ήδη αποτυχημένη οικονομική πολιτική αλλά και σε όρους δημοκρατίας. Είναι η πρώτη φορά από το ξέσπασμα της κρίσης που ένα εθνικό κοινοβούλιο αντιδρά στις αποφάσεις των κυρίαρχων ευρωπαϊκών δυνάμεων, αναζητώντας μια διαφορετική λύση.

2. Είναι σίγουρο ότι θα αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις από τις κυρίαρχες δυνάμεις πάντα βέβαια στο πλαίσιο της ασκούμενης πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή, όμως, η προσέγγιση ενέχει και ένα πολύ σημαντικό ρίσκο ακόμα και για τις ίδιες τις ελίτ. Όσο συνεχίζουν να λαμβάνουν τέτοιες αποφάσεις τόσο περισσότερο αυξάνεται ο συστημικός κίνδυνος. Μια εναλλακτική δεν μπορεί να περιοριστεί στο που θα βρούμε τα 6 ή 7 δισ. ευρώ που λείπουν. Αφενός, γιατί μετά από όλη τη συζήτηση που έχει γίνει για τον πολλαπλασιαστή και άλλες αστοχίες των μνημονίων, δεν έχουμε καμία εγγύηση ότι το συγκεκριμένο ποσό οδηγεί σε βιωσιμότητα του χρέους. Αφετέρου, γιατί το κυρίαρχο είναι πώς θα αποφευχθεί η παγίδα χρέους και άρα πρέπει να μιλήσουμε για το μοντέλο ανάπτυξης. Άρα η εναλλακτική λύση που μας ζητάει η κυβέρνηση έπρεπε να είχε προετοιμαστεί εδώ και καιρό υπό μια πιο συνολική οπτική γωνία και σε συμμαχία με άλλες χώρες.

 Μια πραγματικά εναλλακτική λύση, έτσι, είναι μια συμμαχία των χωρών που βρίσκονται υπό καθεστώς Μνημονίου, αναλαμβάνοντας δράση και πιέζοντας τα όργανα της Ε.Ε. για μια ριζική αλλαγή πολιτικής, μακριά από τη λιτότητα και προτάσσοντας τη διόρθωση των δομικών αδυναμιών της Ευρωζώνης. Και σε αυτή τη συνολική λύση, πρέπει να δούμε πώς θα φορολογείται ο μεγάλος πλούτος, πώς θα περιοριστεί το ξέπλυμα του μαύρου χρήματος, πώς θα αντιμετωπιστούν οι φορολογικοί παράδεισοι αλλά και ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ χωρών που πάντα λειτουργεί σε βάρος των πιο φτωχών στρωμάτων.

 3. Η τρικομματική κυβέρνηση έχει οχυρωθεί πίσω από μια διπλωματική στάση, με την επίσημη γραμμή «στηρίζουμε τις αποφάσεις της Κύπρου». Με αυτό προσπαθεί να κρύψει την αμηχανία της, καθώς η άρνηση της κυπριακής Βουλής εκθέτει ανεπανόρθωτα τη μέχρι σήμερα στάση της. Θα χρειαστεί πλέον αρκετό θράσος να μιλήσουν τα στελέχη και οι βουλευτές της συγκυβέρνησης για το πόσο αναγκαίο είναι να ψηφίζονται μέτρα με τη μορφή του κατεπείγοντος, αλλιώς δεν θα πάρουμε τη δόση, ότι δεν έχουμε διαπραγματευτική δύναμη κ.λπ. Είναι δεδομένο επίσης ότι η ελληνική κυβέρνηση υποστήριξε αυτή την παράλογη πρόταση, αφού η απόφαση του Eurogroup ήταν ομόφωνη. Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Δεν αντέδρασε ο κ. Στουρνάρας στο άκουσμα της πρότασης για το κούρεμα των καταθέσεων; Δεν αντέδρασαν ούτε οι ομόλογοί του από την Ισπανία, την Πορτογαλία κ.λπ.; Δεν κατάλαβε κανείς τις μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτής της απόφασης στο πιστωτικό σύστημα πανευρωπαϊκά αλλά και τους κινδύνους που θέτει για την ίδια την Ευρωζώνη; Η αξιοθρήνητη στάση των χωρών του Νότου επαναφέρει την ανάγκη αλλαγής των συσχετισμών και της οικοδόμησης συμμαχιών μεταξύ των λαών και των κινημάτων για την ανατροπή αυτής της καταστροφικής πολιτικής.

 www.avgi.gr - left.gr