Έτος 67 μ.Χ. (μετά Χιροσίμα)

Πάνος Τριγάζης.

Του ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ(*)

(Από την avgi.gr)

Για την ανθρωπότητα, η 6η Αυγούστου είναι ημέρα εισόδου στην πυρηνική εποχή μέσα από την κόλαση της Χιροσίμα. Ημέρα μνήμης για τους νεκρούς της πρώτης ατομικής βόμβας (περίπου 140.000) και αλληλεγγύης με τους «Χιμπακούσα», τους επιζήσαντες του πυρηνικού εγκλήματος με τον αργό ραδιενεργό θάνατο μόνιμο συνοδό τους. Ημέρα προειδοποίησης για τον κίνδυνο αφανισμού όλης της ανθρωπότητας από τα πυρηνικά όπλα που σήμερα κατέχονται από τουλάχιστον 9 χώρες και είναι πολύ πιθανή η παραπέρα διασπορά τους.

Το πυρηνικό ολοκαύτωμα της Χιροσίμα αποτέλεσε οριακό σημείο στην πορεία της ανθρωπότητας, το οποίο περιέγραψε με μοναδικό τρόπο ο μεγάλος μας συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης. «Η εποχή μας, η ζωή μας ολόκληρη -έλεγε σε ομιλία του το 1986- είναι εμποτισμένη με Χιροσίμα. Καταυγάζονται από την εφιαλτική, θανατερή λάμψη της έκρηξης της 6ης Αυγούστου 1945. Δεν είναι μια κάποια χρονολογία. Άρχισε τότε μια νέα εξυπαρχής χρονολόγηση της πορείας της ανθρωπότητας. Τόσο σημαδιακή είναι η 6η Αυγούστου 1945, ώστε το από αιώνες καθιερωμένο μ.Χ.= μετά Χριστόν να το νιώθουμε τώρα να σημαίνει 'μετά Χιροσίμα' και το π.Χ. = προ Χριστού να σημαίνει 'προ Χιροσίμα'».

Ώρα 8.15 δείχνει το σταματημένο ρολόι στο Μουσείο Ειρήνης της Χιροσίμα, το οποίο είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το 1991 (όπως και το αντίστοιχο του Ναγκασάκι), συμμετέχοντας στις ετήσιες εκδηλώσεις με κύριο αίτημα την κατάργηση και την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων.

Ήταν ένα αίθριο αυγουστιάτικο πρωινό, γεμάτο ζωή, που έγινε ξαφνικά νύχτα και θάνατος όταν η καρδιά της Χιροσίμα χτυπήθηκε από το «μικρό αγόρι», όπως είχαν ονομάσει το νέο υπερόπλο -κυνικότατα εφευρετικοί- οι Αμερικανοί μιλιταριστές. Ίδια τύχη είχε, τρεις μέρες μετά, το Ναγκασάκι με περίπου 100.000 νεκρούς. Δύο από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας τελέστηκαν εν ψυχρώ και χωρίς καμία στρατιωτική και ηθική νομιμοποίηση, δεδομένου ότι ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ήδη κριθεί και η παράδοση της Ιαπωνίας ήταν ζήτημα χρόνου.

Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, ο κόσμος βρέθηκε στα πρόθυμα μιας πυρηνικής αναμέτρησης ανάμεσα στις δύο τότε υπερδυνάμεις, τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, όπως στην περίπτωση της κρίσης των πυραύλων της Κούβας το 1962. Το περιβόητο δόγμα της «Αμοιβαία Εξασφαλισμένης Καταστροφής» (Mutually Assured Destruction ή ΜΑD, που στα αγγλικά σημαίνει τρελός) ήταν ένα δόγμα υψηλής ανασφάλειας και ισορροπίας τρόμου. Η ίδια η Ευρώπη είχε θεωρηθεί πιθανό θέατρο ενός πυρηνικού πολέμου, ιδιαίτερα μετά την εγκατάσταση των πυραύλων μέσου βεληνεκούς στις αρχές της δεκαετίας του '80.

Όμως, ούτε στη μεταψυχροπολεμική εποχή εξαλείφθηκε η πυρηνική απειλή. Αντιθέτως, μεγάλωσε ο κίνδυνος διασποράς των πυρηνικών όπλων και της τεχνολογίας κατασκευής τους, ο κόσμος γνώρισε ένα «νέο είδος πυρηνικού πολέμου» με τη χρήση όπλων Απεμπλουτισμένου Ουρανίου και οι διαδικασίες ελέγχου και μείωσης των πυρηνικών εξοπλισμών μπλοκαρίστηκαν ή υπονομεύθηκαν ευθέως, ιδιαίτερα στη διάρκεια της 8ετίας Μπους.

Η πυρηνική απειλή σήμερα

Μπαίνοντας στο έτος 67 μ.Χ. (μετά Χιροσίμα), τι μπορούμε να περιμένουμε; Για πρώτη φορά, ύστερα από πολλά χρόνια, διαπιστώνουμε ότι κάτι κινείται στον τομέα του πυρηνικού αφοπλισμού. Το ζήτημα της πλήρους κατάργησης των πυρηνικών όπλων επανήλθε το 2009 στην κορυφή της διεθνούς πολιτικής ατζέντας, με μια σειρά γεγονότων, όπως οι συναντήσεις Ομπάμα - Μεντβέντιεφ, η ομιλία Ομπάμα στην Πράγα (5.4.09) και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που υιοθέτησε το «Πρωτόκολλο της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι» και τον στόχο της διεθνούς κίνησης «Δήμαρχοι για την Ειρήνη» για πορεία προς έναν κόσμο ελεύθερο από πυρηνικά όπλα ως το 2020.

Βέβαια, το πιο δύσκολο είναι οι διακηρύξεις να συνοδευτούν από έργα και από την άποψη αυτή το ζητούμενο είναι η κύρωση από τις ΗΠΑ της Συμφωνίας για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών, η επανεξέταση των σχεδίων για την «αντιπυραυλική ασπίδα» και η ενίσχυση της Συνθήκης για τη μη Διασπορά των Πυρηνικών Όπλων (ΝΡΤ).

Δεν πείθουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία και οι άλλες πυρηνικές δυνάμεις όταν επικαλούνται τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων, ενώ δεν τηρούν οι ίδιες τη Συνθήκη η οποία προβλέπει στο άρθρο 6 και τη δική τους υποχρέωση να προχωρήσουν στον δρόμο του πυρηνικού αφοπλισμού. Εννοείται ότι η λογική της μη διασποράς είναι να μην προστεθούν στο πυρηνικό «κλαμπ» νέες χώρες, όποιες κι αν είναι αυτές, αλλά όσο υπάρχουν πυρηνικά οπλοστάσια ο κίνδυνος διασποράς δεν θα εξαλειφθεί.

Εξαιρετικά επίκαιρος είναι ο στόχος μιας αποπυρηνικοποιημένης Μ. Ανατολής, τον οποίο πρέπει να υποστηρίξει ενεργά η Ελλάδα. Ο στόχος αυτός υποστηρίζεται από πολλές χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν. Και μπορεί η επίτευξή του να εξαλείψει τους κινδύνους για τη διασπορά πυρηνικών όπλων στην πολύ εύφλεκτη περιοχή αυτή της γης.

Δεν είναι μάταιος ο αγώνας κατά των πυρηνικών. Υπάρχει η γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (8.7.1996) κατά της νομιμότητας της απειλής ή χρήσης των πυρηνικών όπλων, ύστερα από προσφυγή της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, με πρόταση της Διεθνούς Κίνησης των Γιατρών για την Αποτροπή του Πυρηνικού Πολέμου (IPPNW, Νόμπελ Ειρήνης 1985). Το 1987, με τη συμφωνία Ρέιγκαν - Γκορμπατσόφ, η Ευρώπη απαλλάχτηκε από τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι μια σειρά χωρών εγκατέλειψαν στο παρελθόν προγράμματα κατασκευής πυρηνικών όπλων που ήταν σε προχωρημένο στάδιο, όπως η Ν. Αφρική μετά την πτώση του Απαρτχάιντ και τη νίκη του Μαντέλα, η Βραζιλία και η Αργεντινή παλαιότερα, που συνέβαλαν έτσι στην ανακήρυξη όλης της Λ. Αμερικής σε αποπυρηνικοποιημένη (Συνθήκη του Τλατελόλκο), ενώ και η Ουκρανία αρνήθηκε τα πυρηνικά όπλα που κληρονόμησε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Πάνω απ' όλα, υπάρχει μέσα στις κοινωνίες μια αντιπυρηνική συνείδηση, που καλλιεργήθηκε στη διαδρομή πολλών δεκαετιών μέσα από μεγάλους αγώνες των φιλειρηνικών και αντιπολεμικών κινημάτων στα οποία οφείλεται και η καθιέρωση του όρου «διπλωματία των πολιτών».

Αλμπέρ Καμί: Έσχατος βαθμός αγριότητας

Όταν ρίχθηκαν οι βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν λίγες. Πολλοί πανηγύρισαν για την αποτελεσματικότητά τους, καθώς ακολούθησε η παράδοση της Ιαπωνίας, που όμως εθεωρείτο βέβαιη και πριν τους ατομικούς βομβαρδισμούς. Σε ολόκληρη την Ευρώπη υπήρξε μόνο ένας γνωστός διανοούμενος, ο Αλμπέρ Καμί, που τους καταδίκασε με τρόπο βιαιότατο.

«Μας κάνουν γνωστό -έγραψε- εν μέσω ενθουσιωδών σχολίων ότι οποιαδήποτε πόλη μεσαίου μεγέθους μπορεί να ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά από μια βόμβα μεγάλη όσο μια μπάλα ποδοσφαίρου. Αμερικανικές, αγγλικές και γαλλικές εφημερίδες επιδίδονται σε περίτεχνες εκθέσεις ιδεών για το μέλλον, το παρελθόν, τους εφευρέτες. Μιλούν για το κόστος, τον ειρηνικό προσανατολισμό και τα πολεμικά αποτελέσματα, τις πολιτικές συνέπειες ακόμα και για τον ανεξάρτητο χαρακτήρα της ατομικής βόμβας.

Συνοψίζουμε σε μια φράση: Ο μηχανικός πολιτισμός κατόρθωσε να φθάσει στον έσχατο βαθμό αγριότητας. Στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον, θα χρειαστεί να επιλέξουμε τη συλλογική αυτοκτονία ή την ευφυή χρήση των επιστημονικών κατακτήσεων...

Μπροστά στις τρομακτικές προοπτικές που ανοίγονται στην ανθρωπότητα, αντιλαμβανόμαστε ακόμα καλύτερα ότι η ειρήνη είναι η μόνη μάχη που αξίζει τον κόπο να δοθεί. Δεν πρόκειται πια για μια παράκληση, αλλά για μια εντολή που πρέπει να ανεβεί από τους λαούς στις κυβερνήσεις. Είναι η εντολή να επιλέξουν οριστικά την κόλαση ή τη λογική».

____________________

(*) Ο Πάνος Τριγάζης είναι υπεύθυνος του Τμήματος εξωτερικής πολιτικής του

ΣΥΝ και μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ειρήνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.