«Γεφυρώνοντας τις γενιές» με την προφορική αφήγηση των αγωνιστών

1946. Συγγενείς πολιτικών κρατουμένων έκω από τις φυλακές Μαργαρίτη Πάτρας.

Συνέδριο στο Πανεπιστήμιο Βόλου από σήμερα έως την Κυριακή

 Του Σ. Κακουριώτη

από την «Αυγή»

Δεν πάνε πολλά χρόνια που ο όρος «προφορική ιστορία» προκαλούσε την καχυποψία των ιστορικών, κάποτε και τα μειδιάματά τους... Η έκρηξη της ενασχόλησης με τη σύγχρονη ιστορία, ιδιαίτερη εκείνην της κρίσιμης δεκαετίας του 1940, της αντίστασης και του εμφυλίου, κατά την προηγούμενη εικοσαετία, όπως και το «μπόλιασμα» της ιστορικής ματιάς με τις προσεγγίσεις της κοινωνικής ανθρωπολογίας και η συμφιλίωση με τη μεθοδολογία της, δημιούργησε σταδιακά ένα διεπιστημονικό πεδίο επί του οποίου η προφορική ιστορία μπόρεσε αρχικά να «νομιμοποιηθεί» και στη συνέχεια να αναπτυχθεί. Σε αυτό συνέβαλαν και πολλές πρωτοποριακές εργασίες, όπως, για παράδειγμα, η δουλειά της Ρίκης βαν Μπούσχοτεν για την αντίσταση και τον εμφύλιο στον Ζιάκα Γρεβενών. Ακόμη κι αν πολλοί ιστορικοί συνεχίζουν να χρησιμοποιούν την προφορική ιστορία απλώς σαν επιβοηθητικό εργαλείο στη δουλειά τους, η απόσταση που έχει διανυθεί, ιδιαίτερα μέσα στην τελευταία δεκαετία, είναι πολύ μεγάλη. Η επιτυχία που συνάντησε η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης και τα σεμινάριά της, τα οποία απευθύνονται σε ένα ευρύτερο και όχι μονάχα ακαδημαϊκό κοινό, αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα...

Φαίνεται, λοιπόν, πως έχει φτάσει ο καιρός για έναν πρώτο απολογισμό. Αυτό επιδιώκει το συνέδριο με τίτλο «Γεφυρώνοντας τις γενιές: Διεπιστημονικότητα και αφηγήσεις ζωής στον 21ο αιώνα. Προφορική Ιστορία και άλλες βιο-ιστορίες», που διοργανώνεται από σήμερα έως και την Κυριακή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στον Βόλο, από το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. Στόχος αυτού του συνεδρίου είναι να καταγράψει τις σημαντικές εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά την τελευταία δεκαετία στον ελληνικό χώρο, αλλά και να τις εντάξει, παράλληλα, στις θεωρητικές και μεθοδολογικές συζητήσεις που διεξάγονται στον διεθνή χώρο. Ταυτόχρονα, ένας επιπλέον στόχος του είναι να συμβάλει στη διαμόρφωση της διεπιστημονικής κοινότητας των ερευνητών που ασχολούνται με την προφορική ιστορία, τις σπουδές μνήμης και τη βιογραφική προσέγγιση στις κοινωνικές επιστήμες.

Με τη συμμετοχή κορυφαίων ερευνητών (όπως ο πρωτοπόρος ερευνητής της προφορικής ιστορίας Paul Thompson, αλλά και οι Rob Perks και Toby Butler κ.ά., για να περιοριστούμε μόνο σε ξένους επιστήμονες), το συνέδριο φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως χώρος συνάντησης, διαλόγου και ανταλλαγής γνώσεων, μεθοδολογικών και θεωρητικών προσεγγίσεων ανάμεσα στις παλαιότερες και νεότερες γενιές ερευνητών.

Ταυτόχρονα θα επιχειρήσει να ανιχνεύσει το κατά πόσον η «έκρηξη μνήμης», την οποία διευκολύνει η χρήση των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, ένδειξη και αυτή του «εκδημοκρατισμού» της ιστορίας, με την οποία είχε εξαρχής συνδεθεί η προφορική ιστορία (καθώς αναδείκνυε υποκείμενα που είχαν αποκλειστεί από την ιστορική αφήγηση), αλλά και η θεσμική αναγνώρισή της, απομακρύνει τον κλάδο από τους στόχους της κριτικής προσέγγισης των κοινωνικών φαινομένων και της σύνδεσης της ιστορικής και κοινωνικής έρευνας με τις κοινότητες που μελετάει.

Το συνέδριο "Γεφυρώνοντας τις γενιές" ξεκινά σήμερα Παρασκευή στις 9 π.μ., με ομιλίες από τη Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν και τον Αντώνη Λιάκο. Οι θεματικοί άξονες στους οποίους είναι διαρθρωμένο το πρόγραμμά του αφορούν την προφορική ιστορία και τους ποικίλους εκπαιδευτικούς θεσμούς και μέσα (εκπαίδευση, μουσεία, ψηφιακές τεχνολογίες), τις κοινότητες και τη σχέση τους με την προφορική αφήγηση, τη μνήμη (των Μικρασιατών προσφύγων, της δεκαετίας του 1940, τη διαγενεακή μνήμη, το πέρασμα από την προσωπική στην κοινοτική μνήμη κ.ά.), αλλά και όψεις της οικονομικής κρίσης σήμερα μέσα από αφηγήσεις ζωής, τον θεραπευτικό τους ρόλο, τη σχέση τους με την έμφυλη υποκειμενικότητα κ.λπ. Τέλος, θα εξεταστούν με αναστοχαστικό τρόπο και οι ίδιες οι μέθοδοι της προφορικής ιστορίας και της βιογραφικής έρευνας, ενώ οι εργασίες του θα ολοκληρωθούν την Κυριακή το πρωί με συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα: «Οι κοινότητες γράφουν την ιστορία τους: ομάδες προφορικής ιστορίας, εμπειρίες και μέθοδοι».