Τότε που η αξία της ζωής δεν ήταν παραπάνω από την τιμή μίας σφαίρας!

Παρακρατικοί της Δεξιάς μπροστά στα "λάφυρά" τους!

Μέρα Μνήμης την Κυριακή για τους 127 εκτελεσμένους στο Γηροκομειό Πατρών

Ο Δήμος Πατρέων τελεί Μνημόσυνο με την συμπλήρωση 63 χρόνων από τότε

 

Την Κυριακή 4 Μαρτίου 2012, πραγματοποιείται από το Δήμο Πατρέων το Μνημόσυνο για τους 127 εκτελεσμένους στο Γηροκομειό Πατρών, εκεί ακριβώς που το 2010 ο Δήμος ανήγειρε υπερμεγεθές άγαλμα αφιερωμένο στην μνήμη τους. Πέρασαν πάνω από έξι δεκαετίες αλλά τα γεγονότα δεν σβήστηκαν από την συλλογική μνήμη των Πατρινών.

ΣΤΙΣ 28-2-1949, πριν 63 χρόνια, τα κορμιά οκτώ αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, από το χώρο της Αριστεράς, σωριαζόσαντε τρυπημένα από τα βόλια των όπλων του στρατιωτικού αποσπάσματος που ο ιδεολογικός τους αντίπαλος είχε ορίσει για την εκτέλεσή τους. Το ζεστό αίμα που κύλισε από τα σώματά τους έβαψε για μια ακόμη φορά από τις αναρίθμητες, την πλαγιά που βρίσκεται πίσω από το ύψωμα της μονής Γηροκομειού, μέσα σε μια λάκα μεταξύ του Κωνσταντοπούλειου Ευγηρείου και του ασφαλτοστρωμένου ανηφορικού δρόμου που οδηγεί στην Ξερόλακα.

Η είδηση της εκτέλεσης πέρασε την επόμενη ημέρα στις τοπικές ημερήσιες εφημερίδες στα ψιλά, ως ένα συνηθισμένο γεγονός, αφού εκείνο τον καιρό, καιρός που έβραζε ο Εμφύλιος Πόλεμος, η αξίας της ζωής δεν ξεπερνούσε την τιμή μιας σφαίρας.

Η εκτέλεση αυτή ήταν ορόσημο και κατάληξη μιας υπόθεσης που αφορούσε την αποκάλυψη μιας κομμουνιστικής γιάφκας, επί της οδού Πατρέως 75, δίπλα από την τώρα ανακαινιζόμενη παλαιά Νομαρχία Αχαΐας. Μιας γιάφκας που η ανακάλυψη της ύπαρξής της, γέμισε με δέος τους αντιπάλους της αριστεράς, αλλά και με θαυμασμός τους αριστερούς πάσης φύσεως για την παλικαριά που επέδειξαν οι υπερασπιστές της.

Για πολλά χρόνια αργότερα, οι Πατρινοί, αλλά ακόμη και σήμερα οι αριστεροί  κάποιας ηλικίας που θυμούνται τα γεγονότα, κράτησαν στη μνήμη τους ανεξίτηλα αποτυπωμένες τις στιγμές εκείνης της βραδιάς.

------οοο-------

1948. Ο Γιάν. Μαντζούτσος με τα παιδιά του.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ, που κατά κωδικό τρόπο πέρασε στα δικαστικά χρονικά ως «υπόθεση Μαντζούτσου», έχει περίπου ως εξής:

Από το μεσημέρι της 5-1-1949, παραμονή Θεοφανείων, η Ασφάλεια Πάτρας μετά από πληροφορίες συλλαμβάνει  τα μέλη της παράνομης  Κομματικής Οργάνωσης Πάτρας του ΚΚΕ, το ανδρόγυνο Ελένη και Σπύρο Πέγκα στη συνοικία Εβραιομνήματα και τον Σπύρο Ματζούκα, στην ίδια συνοικία, ενώ λίγες ημέρες νωρίτερα ο Στρατός είχε συλλάβει τη γυναίκα του Αντωνία στο Σαραβάλι Πατρών, κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της 9^ης Μεραρχίας που επιχειρούσε κατά των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού. Στις 7 το απόγευμα της ίδιας ημέρας  η Ασφάλεια με επικεφαλής τριών αστυφυλάκων τον αστυνόμο Τζανετέα και την συνδρομή ενός στρατιώτη και άλλου ενός χωροφύλακα εισβάλλει στην οικία του παραγγελιοδόχου της «Αργολικής» εταιρείας τοματοπολτού και κρυφού μέλους της Οργάνωσης των κομμουνιστών στην Πάτρα Γιάννη Μαντζούτσου, στην οδό Πατρέως 75. Συλλαμβάνει τον ίδιο, την γυναίκα του Ευθυμία και έναν ακόμη κομμουνιστή, τον Παναγ. Ηλιόπουλο, μαραγκό που είχε φτιάξει  την κρύπτη στο ταβάνι της οικίας Μαντζούτσου, στην οποία κρύπτη κρυβόταν ο Περιφερειακός Γραμματέας Περιοχής του ΚΚΕ Κώστας Χινόπωρος. Τους Μαντζούτσο και Ηλιόπουλο τους μεταφέρει στην Ασφάλεια για ανάκριση, ενώ  την σύζυγο του Μαντζούτσου Ευθυμία και τα δύο ανήλικα παιδιά της τα κρατάνε στο σπίτι οι ασφαλίτες και τα ανακρίνουν, κι  αφού δεν βγάζουν τίποτα τους μεταφέρει εκτός οικίας.

Ενώ αρχίζουν την έρευνα του σπιτιού, φθάνοντας στην κουζίνα ψάχνοντας ωθούν το σανίδωμα του ταβανιού και μια τάβλα υποχωρεί. Από κει δέχονται τρεις πυροβολισμούς και μια χειροβομβίδα μιλς που σκάει χωρίς να τραυματιστούν. Στο ταβάνι παρέμενε κρυμμένος ο 29χρονος Περιφερειακός Γραμματέας Κώστας Χινόπωρος, που μόλις αντιλήφθηκε ότι οι ασφαλίτες θα ψάξουν και μέσα σε αυτό άρχισε να αμύνεται.

Το σκοτάδι του χειμώνα είχε πέσει και φως σε ολόκληρη την Πάτρα δεν υπήρχε, διότι το χάραμα της ίδιας ημέρας είχε σημειωθεί βλάβη σε μια γεννήτρια του υδροηλεκτρικού εργοστασίου παραγωγής ρεύματος «Γλαύκος», από το οποίο ρευματοδοτούνταν η πόλη.

Έτσι, ο Χινόπωρος εκμεταλλευόμενος τη νύχτα, προσπάθησε να ξεφύγει. Όμως οι δυνάμεις της Αστυνομίας, του Στρατού, της Χωροφυλακής και του Πυροσβεστικού Σώματος κατέφθασαν ειδοποιημένες και περικύκλωσαν το οικοδομικό τετράγωνο, αρχίζοντας μια άνιση μάχη, που χρησιμοποιήθηκαν από τουφέκια μέχρι πολυβόλα και τεθωρακισμένα της Αστυνομίας, που έμελλε να λήξει με την αυτοκτονία του αμυνόμενου αγωνιστή.

Αστυφύλακες πιάνουν τις διπλανές στέγες σπιτιών, άλλοι τις αυλές που συνορεύουν με τη βαλλόμενη οικία, ενώ οι προβολείς πυροσβεστικών οχημάτων  λούζουν το κτίριο με το φως τους αντικαθιστώντας τον δημοτικό φωτισμό που λείπει. Στο μεταξύ περικυκλωμένος ο Περιφερειακός Γραμματέας αμύνεται με το πιστόλι του και με ρίψη των υπολοίπων χειροβομβίδων που έχει στη διάθεσή του.

Χαρακτηριστικά είναι μερικά αποσπάσματα του πατραϊκού Τύπου που είδαν τη δημοσιότητα την επόμενη ημέρα:

Ο ‘’Νεολόγος Πατρών’’ γράφει: «…έγινε σχεδόν αληθής μάχη με μικράς χρονικάς διακοπάς», ενώ η ‘’Σημερινή’’ μας πληροφορεί ότι: «παραλλήλως αστυνομικοί εγκατεστάθησαν εις τας γύρω οικίας οπόθεν ο αρχικομμουνιστής προσεπάθη να διαφύγει μέσω των προαυλίων…» και μετά από αυτά «… προσήλθε και έβαλε τανκ του Μηχανοκινήτου Τμήματος της Αστυνομίας Πόλεων. Η κρύπτη όμως εκ της οποίας ημύνετο ο Καραγιάννης» (σημ.: αυτό ήταν ένα από τα πολλά ψευδώνυμα του Χινόπωρου) «τον καθιστά απρόσβλητο και λίαν επικίνδυνον δια τους περί κυκλώσαντας την οικίαν άνδρας».

Ο Αστυνομικός Διευθυντής Κωνστ. Καζάκος  βλέποντας ότι ο αμυνόμενος δύσκολα θα εξουδετερωθεί, δίνει εντολή και λούζουν το ισόγειο του κτιρίου με βενζίνη. Βάζουν φωτιά που στη συνέχεια μεταδίδεται στα δωμάτια του επάνω ορόφου από τα οποία αμύνεται ο Κ. Χινόπωρος. Κάποιος αστυφύλακας παίρνει τα παιδιά της Μαντζούτσου, την 12χρονη Χρύσα και τον 8χρονο Κώστα και τα πλησιάζει στη φλεγόμενη ξύλινη σκάλα παρουσία της μητέρας τους Ευθυμίας με σκοπό να την τρομοκρατήσουν προκειμένου να τις αποσπάσουν πληροφορίες. Και πάλι αποτυγχάνουν.

Στο μεταξύ το κτίριο φλέγεται ολόκληρο και ο Χινόπωρος αφού τελειώνει τα πυρομαχικά που του έχουν απομείνει, κάθεται στο κρεββάτι της κουζίνας και αυτοκτονεί με την τελευταία σφαίρα που κρατά για τον εαυτό του στο  πιστόλι τύπου μπερέτα που κρατά. Τούτο βεβαιώνουν ευρήματα της επομένης ημέρας, - αίμα επάνω στο κρεβάτι -  που βρήκε συγγενής της οικογένειας Μαντζούτσου. Η μάχη τελείωσε στις 1 η ώρα τη νύχτα, προς το χάραμα της 6-1-1949.

Ο ‘’Νεολόγος’’ την ημέρα αυτή τιτλοφορεί τα συμβάντα: «Εφονεύθη συμμορίτης αφού ενεπρήσθη η οικία από της οποίας ημύνετο» και ενημερώνει: «Μετά την κατάσβεση του πυρός ταυτοχρόνως σχεδόν, έπαυσαν και τα πυρά αντιστάσεως, ερευνηθέντος δε του χώρου ανευρέθη το πτώμα του συμμορίτου…». Η δε ‘’Σημερινή’’ τιτλοφορεί: «Σημαίνων κομμουνιστής εφονεύθη εις Πάτρας, αφού αντεστάθη και πυρπολήθη η οικία όπου εκρύπτετο…» και αναγράφει ότι «…η αναγνώρισις του πτώματος είναι δυσχερής λόγω εγκαυμάτων» ενώ μερικαί φήμαι τον θεωρούν ως τον Κωνστ. Βουρδέρην ή καπετάν Κατατζά, κυβερνητικόν αντιπρόσωπον του Μάρκου εις τον νομόν Αχαίας». Η δε ‘’Πελοπόννησος’’ «…προχωρώντας δε ο υπενωμοτάρχης Πρωτοπαπαδάκης μέχρι του εις το βάθος της οικίας ευρισκομένου δωματίου και επωφελούμενος των καπνών, ώρμησε κατά του εκεί ευρισκομένου κομμουνιστού, ο οποίος δεν αποκλείεται να είχε τραυματισθεί προηγουμένως, ή και να είχε αποπειραθεί αυτοκτονίαν και έριψεν κατ’ αυτού μιαν ριπήν αυτομάτου…».

Το πτώμα του Χινόπωρου η Αστυνομία το μεταφέρει στο νεκροταφείο της Παναγίας Αλεξιώτισσας και το φρουρεί περιμένοντας την αναγνώρισή του από τους συλληφθέντες, προτού ταφεί. Τελικά, άνευ αναγνωρίσεώς του, την επομένη ημέρα το θάβει.  

Χαρακτηριστικό της άγνοιας της Αστυνομίας για την ταυτότητα του Κ. Χινόπωρου είναι ότι στη δίκη που έγινε στο Εκτακτο Στρατοδικείο Πατρών μετά από δυο εβδομάδες, με την παραπομπή τριάντα πέντε αριστερών, αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, αναφέρουν τον αναφέρει με επτά διαφορετικά ονόματα: Δηλαδή ως Αγγελή, Κώστα, καπετάν Διομήδη, Χρήστο Καραγιαννίδη, Καραγιάννη, Βασίλη και Χινόπωρο περιφερειακό για την Δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο, εκπρόσωπο της κυβέρνησης του Μάρκου. Δηλαδή της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ) με πρωθυπουργό τον Μάρκο Βαφειάδη.

                                                   -----οοο------

Μάρτης 1949. Στρατόπεδο Παναχαϊκής.

ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΗΜΕΡΑ, 6-1-1949, σημειώνονται οι πρώτες σοβαρές συγκρούσεις των ανταρτών του καπετάν Ζαχαριά (Δημ. Πετρόπουλος) της 3^ης Μεραρχίας με την 9^η Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού, στις ορεινές κοινότητες της Αχαίας Πόρτες, Γάλαρο και Σανταμέρι. Σε ολόκληρη την Πελοπόννησο τρεισήμισι χιλιάδες αντάρτες του ΔΣΕ, χωρίς επαρκή πολεμοφόδια και με κακό εξοπλισμό, υπό την ηγεσία του υποστράτηγου Στέφανου Γκιουζέλη, διοικητή της 3^ης Μεραρχίας, που από τις 6-1-1948  ερχόμενος στην Πελοπόννησο ανέλαβε καθήκοντα, βρίσκονται σε απελπιστική θέση. Είναι αντιμέτωποι με δεκαπλάσιες δυνάμεις άριστα εξοπλισμένες του Ελλ. Στρατού, της Βασιλικής Χωροφυλακής, της Βασιλικής Αεροπορίας, των ΕΟΒιτών, Χιτών και άλλων παρακρατικών οργανώσεων που εφοδιάζονται από πλειάδα εφοδίων που τους παρέχει η αμερικανική κυβέρνηση μέσω λιμένος Πειραιώς.  Η 9^η Μεραρχία με διοικητή τον υποστράτηγο Στυλιανό Μανιδάκη, ηγούμενη μιας δύναμης 35 χιλιάδων ανδρών που αποτελείτο από πάσης φύσεως δεξιά στοιχεία παρακρατικά και μη είχε στόχο, την εκκαθάριση της Πελοποννήσου αρχίζοντας από τα βόρεια και σφίγγοντας σαν τανάλια την περιοχή να φθάσει μέχρι το Νότο, στο Τέναρο.

Τα παραπάνω προβλέπονταν στο σχέδιο ‘’Περιστερά’’ που είχε καταρτισθεί με πρόταση του αντιστρατήγου του Α’ Σώματος Δημ. Γιατζή και είχε υποστεί επεξεργασία από τους στρατηγούς του ΓΕΣ με τη συνδρομή των Αμερικανών επιτηρητών, ενώ υπεύθυνος για την εκτέλεση του σχεδίου ορίσθηκε ο διοικητής Πελοποννήσου υποστράτηγος Θωμάς Πετζόπουλος, που για την αγριότητα που επέδειξε, μέχρι την εξόντωση των ανταρτών και τη λήξη του Εμφυλίου στην Πελοπόννησο τον Απρίλη του 1949, ο λαός μας του έδωσε το παρατσούκλι «Μπραήμης» παρομοιάζοντας τις θυριωδίες του με αυτές του 35χρονου Αιγύπτιου Ιμπραήμ Πασά που κατέκαψε στα 1825 την Πελοπόννησο.  Μάλιστα ο μέραρχος Στυλ. Μανιδάκης δίνει εντολή «να μείνουν άταφοι σαν προδότες» οι νεκροί αντάρτες, να τους φάνε τα όρνια και τα αγρίμια, ωθώντας έτσι τους Έλληνες φαντάρους στη διάπραξη ωμοτήτων τέτοιας έκτασης που έφθασε μέχρι την ασέβεια των νεκρών. Παραβίασε τον άγραφο κανόνα ότι «οι νεκροί δεδικαίωται», που ίσχυε από τα χρόνια της Αρχαιότητας.   

Παράλληλα ο Ραδιοσταθμός των ανταρτών προάγει μετά θάνατον σε ταγματάρχη τον Κ. Χινόπωρο. «Ο εξοντωθείς στην Πάτρα Καραγιάννης, ο οποίος ήταν ένα εκ των σημαντικωτέρων στελεχών μας, έπεσε ως μαχητής και προάγεται στον βαθμό του ταγματάρχη, του απονέμεται δε μετάλλιο ανδρίας…» ανακοινώνει ο σταθμός στις 13-1-1949.

Αλλά και το κράτος των Αθηνών στις 17-1-1949 ανακοινώνει τιμητικές διακρίσεις σε πλειάδα αξιωματικών της Αστυνομίας Πόλεων Πάτρας, μεταξύ των οποίων αρκετοί έχουν διακριθεί για τη συνεργασία τους με τους Γερμανούς ναζί κατά την κατοχή.

                                                               ----οοοο----

Τελευταίο τσιγάρο πριν την εκτέλεση. Ύστατη επιθυμία! (Από το Corbis).

ΣΤΙΣ 19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1949 που αρχίζει η δίκη, ενώ οι μάχες συνεχίζονται στην Αχαΐα,  ο ΔΣΕ χτυπά το Καρπενήσι με δυο χιλιάδες αντάρτες αλλά δεν το παίρνει παρά τις σκληρές μάχες που ακολουθούν τις επόμενες 20 ημέρες.  Μέσα σε αυτό το πολεμικό κλίμα οι δικαστές και ο Βασιλικός Επίτροπος δικάζουν τους 35 προσαχθέντες με πλήρη παραβίαση δικονομικών κανόνων. Μισοπεθαμένος από τα φρικτά βασανιστήρια που του  έχουν κάνει οι βασανιστές της Αστυνομίας στα κρατητήρια της Ασφάλειας Πάτρας και με πόδια πρησμένα από τη φάλαγγα, ο Γιάννης Μαντζούτσος μεταφέρεται υποβασταζόμενος την πρώτη ημέρα της δίκης για να δικασθεί στο δικαστικό μέγαρο Πάτρας, επί της οδού Γούναρη. Το βράδυ της ίδιας ημέρας υποκύπτει από την γάγγραινα που υπέστη και πεθαίνει στο Μεταγωγών, επί της οδού Βότση, που κρατείται. Το πρωί τον βρίσκουν παγωμένο και πεταμένο στο πέτρινο δάπεδο.

Η δίκη ως προς αυτόν περαιώνεται λόγω θανάτου, πλην όμως ο Βασιλικός Επίτροπος και νεκρό τον υβρίζει αποκαλώντας τον ‘’ο άτιμος ανήρ’’.

Η δίκη συνεχίζεται για τους υπολοίπους, μεταξύ των οποίων πολλοί είναι βασανισμένοι. Εκείνος όμως που υπέστη τους ίδιους άγριους ξυλοδαρμούς και βασανισμούς με φάλαγγα στις πατούσες δεμένος πάνω σε σιδερένιο κρεβάτι όπως και ο Γιάννης Μαντζούτσος,  είναι ο τσαγκάρης Γιώργος Βαρδάκης, ο οποίος  στο Στρατοδικείο απολογήθηκε καθιστός. Κι όταν ο Βασ. Επίτροπος τον ρώτησε γιατί είναι καθιστός και πήρε την απάντηση του παραπονούμενου Βαρδάκη ότι του έδωσαν ξύλο, του ανταπάντησε: «και τι ήθελες να σου δώσουν, γλυκά;».

Μετά από δέκα ημέρες  δικαστικής παρωδίας και παρά τις θαρραλέες  προσπάθειες των συνηγόρων υπεράσπισης, εκδίδεται η απόφαση. Την επόμενη ημέρα Κυριακή 30 Ιανουαρίου η ‘’Σημερινή’’ αναγράφει στον τίτλο της πρώτης σελίδας: «Η απόφασις του Στρατοδικείου, 12 εις θάνατον, 6 ισόβια και 9 εις άλλας ποινάς. Επτά απηλλάγησαν». Σε όλη τη διάρκεια της δίκης το πατραικό κοινό παρακολουθεί εμβρόντητο τη διαδικασία που διαφαινόταν στο που θα κατέληγε.

Ένα μήνα αργότερα, στις 28 Φεβρουαρίου, πριν προλάβουν να πάρουν χάρη, οκτώ από τους δώδεκα καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελούνται  στη θέση ‘’Σκοποβολή’’ του Γηροκομειού Πατρών. Αυτοί ήσαν οι:

Τάκης Ηλιόπουλος,

Πάνος Αργυρόπουλος,

Σπυρίδων Ματζούκας,

η σύζυγός του Αντωνία,

και οι Κωνσταντίνα Παπαδοπούλου,

Κωνσταντίνος Μανώλης,

Ανδρέας Μασούρας

και ο 22χρονος Γιώργος Γιωργόπουλος.

                                                   ----οοο----

ΕΤΣΙ ΕΠΕΣΕ Η ΑΥΛΑΙΑ της εκτέλεσης των «οκτώ» στο Γηροκομειό.  Πριν από αυτήν είχαν προηγηθεί αρκετές εκτελέσεις. Έμελλε όμως να ακολουθήσουν κι  άλλες πολλές εκτελέσεις, εκ μέρους των οργάνων του επίσημου κράτους της Δεξιάς, που δεν είχαν τέτοιο μαζικό χαρακτήρα, και σύμφωνα με νεότερα στοιχεία έφθασαν συνολικά τις 127 στην Πάτρα.

Όσοι αγωνιστές δεν πέρασαν από τα εκτελεστικά αποσπάσματα ή δεν χάθηκαν στις άνισες πολεμικές συγκρούσεις, που ακολούθησαν από τον Ιανουάριο του 1949 έως την τελική ήττα των ανταρτών τον Απρίλη του ίδιου έτους, στάλθηκαν στα στρατόπεδα, τις φυλακές, τους τόπους εξορίας και ουαί τοις ηττημένοις. Από το τέλος του Μαρτίου 1949 βασίλεψε η άκρα του τάφου σιωπή. Το κροτάλισμα των πολυβόλων στις βουνοκορφές και οι κλαγγές των όπλων αντικατεστάθησαν από την νεκρική σιγή των ηττημένων. Τα φαράγγια και οι ρεματιές της Πελοποννήσου είχαν γεμίσει από πτώματα αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης που τα κατασπάραζαν όρνια και σκυλιά. 

Πριν τρία χρόνια αυτοί οι μαχητές διωκόμενοι στα χωριά τους και στις πόλεις, από το κράτος των παρακρατικών και τους Άγγλους μιλιταριστές εξαναγκάστηκαν να βγουν σε δεύτερο αντάρτικο, που διοργάνωσαν οι  αγωνιστές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης και οι δυνάμεις του ΚΚΕ, προκειμένου να αντισταθούν. Οι Έλληνες αξιωματούχοι του κράτους των Αθηνών, μαριονέτες των Αγγλοαμερικάνων, γιαυτό και τους αποκαλούσαν αυτοαμυνίτες Από τρεισήμισι χιλιάδες αντάρτες στην Πελοπόννησο, είναι ζήτημα εάν γλύτωσαν εκατό. Και από τους ανώτατους αξιωματικούς επέζησαν μόνον δυο, οι Κονταλώνης και Καμαρινός.  Και αυτοί κρυμμένοι επί χρόνια στα λαγούμια μέχρι να φυγαδευτούν στις ανατολικές χώρες.

Τώρα πια ύπαιθρος και πόλεις είχαν παραδοθεί στην εκδικητική μανία των φασιστοειδών της Δεξιάς, που από το 1949 έως τον Απρίλη του 1967, έφθασαν έως την κατάρτιση πολεμικού σχεδίου για την αντιμετώπιση του κινδύνου που ενδεχομένως μπορεί να προκύψει από τον εσωτερικό εχθρό (δηλαδή την Αριστερά, που όμως εκπροσωπείτο στη Βουλή από την ΕΔΑ). Και αυτό  υπό τις ευλογίες της Εκκλησίας, την υιοθέτηση των αστικών κομμάτων της Βουλής και την εποπτεία του Παλατιού και των Αμερικάνων πατρόνων. Οι ίδιοι εθνικιστικοί κύκλοι έφθασαν μέχρι και τη στήριξη της αμερικανοκίνητης δικτατορίας των συνταγματαρχών το 1967.

                                                           ------οοο------

18-4-10, αποκαλυπτήρια από το Δήμο Πατρέων, του αγάλματος για τους εκτελεσμένους. 

ΤΟ 1991 ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ στην εφημερίδα ‘’Ημέρα’’ (έρευνα Γ. Μόσχου) γύρω από την υπόθεση Μαντζούτσου φρέσκαρε τη μνήμη των αριστερών της Πάτρας. Η Εθνική Αντίσταση είχε αποκατασταθεί από το 1982 με νόμο του ΠΑΣΟΚ. Έμεναν ακάλυπτοι οι θυσιασθέντες του Εμφυλίου από την πλευρά της Αριστεράς. Αυτοί έπαψαν να θεωρούνται ‘’ληστοσυμμορίτες’’ με  νόμο της κυβέρνησης Τζανεττάκη (ΝΔ και ΣΥΝ) το 1989 αφού τους αναγνωρίστηκε η ιδιότητα του ‘’μαχητή’’.

Το 1995 σε μια σειρά σαββατιάτικων εκπομπών από το ραδιοσταθμό ‘’Φάρος’’ της Πάτρας (ιδιοκτήτης Ανδρ. Καραπαναγιώτης – Διευθυντής Προγράμματος Κωνστ. Κοκκοβίκας – Υπεύθυνος παρουσίασης της εκπομπής Γιώργος Μόσχος) η υπόθεση Μαντζούτσου ήρθε στο προσκήνιο. Μαζί της αναζωπυρώθηκε και το αίτημα για την ανέγερση μνημείου στη μνήμη όσων εκτελέστηκαν στο Γηροκομειό.

Στις 28-2-1995, στη διάρκεια εκπομπής για την επέτειο της εκτέλεσης των ‘’οκτώ’’, με πρόταση του συντρόφου Πέτρου Κομματά ακολουθεί κατάθεση λουλουδιών στο χώρο των εκτελέσεων στη θέση ‘’Σκοποβολή’’ του Γηροκομειού. Εκεί συστήνεται και η τριμελής Επιτροπή Πρωτοβουλίας αποτελούμενη από τους συντρόφους Πέτρο Κομματά, Γιώργο Μόσχο και τον φίλο του ΣΥΝ, μακαρίτη πια,  Κώστα Κοκκοβίκα. Αυτός είναι ο δεύτερος ανεπίσημος εορτασμός της μνήμης των εκτελεσμένων. Έχει καταγραφεί και ένας πρώτος εορτασμός στις 10-12-1978, όταν ομάδα νεαρών της ‘’ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος’’ που πρόσκειται στο ΚΚΕ Εσωτερικού, μαζί με δημοτικούς συμβούλους του ΚΚΕ Εσ. και άλλους αριστερούς κατέθεσαν λουλούδια στον ίδιο τόπο και κάρφωσαν σε πάσσαλο μια ταμπέλα που έγγραφε ότι ‘’εδώ εκτελέστηκαν 124 κομμουνιστές’’.

Ο επόμενος εορτασμός έγινε στις 28-2-1996. Επίσημος πια και με τη συμμετοχή του Δήμου Πατρέων και Νομαρχίας Αχαίας, ενώ εξακολουθεί να πραγματοποιείται κάθε χρόνο μέχρι σήμερα. Στις 22-5-1996 με την 311 απόφαση το Δημοτικό Συμβούλιο Πατρέων αποφασίζει την ανέγερση Μνημείου Εκτελεσθέντων στη Σκοποβολή. Τις ίδιες ημέρες ο Δήμος Πατρέων τοποθετεί μεταλλικό ταμπλό στη ‘’Σκοποβολή’’ που δηλώνει την πρόθεσή του να αναγείρει μνημείο στη θέση όπου γινόσαντε οι εκτελέσεις. 

Οι διαδικασίες προωθούνται (επί Α. Καράβολα), γίνεται πανελλήνιος καλλιτεχνικός διαγωνισμός τον οποίο προωθεί η επόμενη δημοτική αρχή (Ευ. Φλωράτος) ανατίθεται το έργο στον Πατρινό γλύπτη Στάθη Λεοντή και  τώρα ολοκληρωμένο το άγαλμα παραμένει στις δημοτικές αποθήκες περιμένοντας την τοποθέτησή του. Στο μεταξύ επί δημαρχίας Α. Φούρα ξεκαθαρίζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς και η υπόσχεση που έχει δώσει από το 1997 η Μονή Γηροκομείου προς την Επιτροπή Πρωτοβουλίας  για την παραχώρηση προς τον Δήμο Πατρέων της εκτάσεως για την κατασκευή πλατείας και ανέγερση μνημείου, γίνεται πραγματικότητα, όταν με την υπ’ αριθ. 5 απόφαση του Μητροπολιτικού Συμβουλίου της Ι.Μ. Πατρών, στις 21 Απριλίου 2008, «εγκρίνεται η παραχώρησις της χρήσεως εκτάσεως 990 τ.μ.» στη θέση ‘’Σκοποβολή’’ Γηροκομειού «εκ της συνολικής εκτάσεως 12 στρ. αγροτεμαχίου ιδιοκτησίας της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών». Αυτή η έκταση προσφέρεται «…δι’ αόριστον χρονικόν διάστημα και  γίνεται άνευ ανταλλάγματος προς τον αποκλειστικόν σκοπόν της ανεγέρσεως μνημείου» εκτελεσθέντων αγωνιστών κατά τον εμφύλιο.

Σε αυτή την παραχώρηση δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε τη συμβολή του ηγουμένου της Ι. Μονής Γηροκομείου  αρχιμανδρίτη πατέρα Συμεών Χατζή, ο οποίος από την πρώτη στιγμή στάθηκε δίπλα στην προσπάθεια της τριμελούς Επιτροπής Πρωτοβουλίας. Αλλά και του Σεβ. Μητροπολίτη Πατρών Χρυσόστομου που με την υπ’ αρ. 5/2008 «Εγκρίνεται ομοφώνως η παραχώρηση της χρήσεως εκτάσεως 990 τ.μ. (…) αγροτεμαχίου ιδιοκτησίας της Ι. Μ. Πατρών (…) δι’ αόριστον χρονικόν διάστημα και γίνεται άνευ ανταλλάγματος προς τον αποκλειστικόν σκοπόν της ανεγέρσεως Μνημείου»Εκτελεσθέντων. Απόφαση που φέρει Αρ. Πρωτ. 301 και παρελήφθη από τον Δήμο Πατρέων στις 5-5-08.

Οι αγωνιστές για πανανθρώπινες αξίες, όπως η Ελευθερία, η Δικαιοσύνη, η Δημοκρατία, η Ανεξαρτησία από τους ξένους παράγοντες, ο Σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο κ.ά.π., με τον θάνατό τους γίνονται προσφορά στο βωμό των θυσιών και περνούν στο πάνθεον των ηρώων του λαού μας. Ανήκουν πια σε όλο το Έθνος.

Στις 18-4-10 τελέσθησαν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Εκτελεσθέντων στο Γηηροκομειό και οι εκκρεμότητες που παραμένουν είναι η αποπεράτωση της διαμόρφωσης της πλατείας καθώς και οι χάραξη των ονομάτων των εκτελεσθέντων σε πλάκα. Για το δεύτερο ζήτημα, δηλ. την χάραξη των ονομάτων, για να πραγματοποιηθεί χρειάζεται να λάβει απόφαση το Δημ. Συμβούλιο, καθώς τέτοια δεν φρόντισε να υπάρξει στο παρελθόν, όταν έλαβε την απόφαση για την ανέγερση του Μνημείου το 1996.

Και επειδή ο χώρος είναι ιστορικά συνυφασμένος με τις εκτελέσεις στα πέτρινα χρόνια του εμφυλίου, ζητώ και πάλι, όπως με το σχετικό έγγραφό μου προς τον Δήμο Πατρέων ζήτησα στις 2-11-1999 (αρ. πρωτ. Εισερχομένου στο Δήμο Πατρέων 32362/2-11-99) ο χωματόδρομος που οδηγεί από την πύλη του ιδρύματος Μέριμνα έως την πλατεία του Μνημείου να ονομαστεί «ΟΔΟΣ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ» ή εναλλακτικώς «ΟΔΟΣ ΜΑΡΤΥΡΩΝ». Η δε πλατεία όπου και το άγαλμα να ονομαστεί «ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΣ

Μέλος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας

Για την Ανέγερση Μνημείου

Εκτελεσθέντων στο Γηροκομειό Πατρών