Αξιοποιείται από την ΕΔΙΑ Β. Ελλάδος το προσωπικό αρχείο Γ. Πασαλίδη

Ένα μέρος από την Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΕΔΑ το 1958. Στο κέντρο με τα γυαλιά ο πρόεδρος Γ. Πασαλίδης. πάνω από αυτόν  διακρίνεται ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Ηλίας Ηλιού.

Στη δημοσιότητα σπάνια έγγραφα της μετεμφυλιακής αριστεράς

 

Η ΕΙΔΗΣΗ ΗΡΘΕ ΑΠΟ τον Φάνη Γρηγοριάδη του ΑΠΕ-ΜΠΕ στην Θεσσαλονίκη προ ημερών, αλλά λόγω της εμπλοκής μας με τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις την προσπεράσαμε ασυγχώρητα!  Το προσωπικό αρχείο του Γιάννη Πασαλίδη, ένας ιστορικός «θησαυρός» που έχει κληρονομήσει και διατηρήσει ο εγγονός του, δικηγόρος Γιάννης Νισύριος, σύντομα θα αξιοποιηθεί από την Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ) Βόρειας Ελλάδας και άλλους φορείς της Θεσσαλονίκης.

Πριν λίγες ημέρες, λοιπόν, στις 7-11-11, το ΑΠΕ - ΜΠΕ παρουσίασε κατ’ αποκλειστικότητα ορισμένα από τα σπάνια ντοκουμέντα και έγραφα που έχει στα χέρια του ο Γιάννης Νισύριος, ανάμεσα στα οποία το πρωτότυπο καταστατικό ίδρυσης της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), πολιτικά έγγραφα της ταραγμένης περιόδου 1951-1967, αλλά και προσωπικά αντικείμενα του ιδρυτή και προέδρου της ΕΔΑ. Η συλλογή, όπως ανέφερε στο σχετικό ρεπορτάζ, περιέχει σημαντικό μέρος της πολυσχιδούς πολιτικής και κοινωνικής δράσης του Γ. Πασαλίδη, ο οποίος ως γνωστόν, εμπνευσμένος από μια προεπαναστατική εφημερίδα της Οδησσού, έδωσε το όνομα «Αυγή» στην εφημερίδα της ΕΔΑ που ίδρυσε μαζί με άλλους το 1951. Ανάμεσα στα έγγραφα υπάρχει και μία επιστολή του Γ. Πασαλίδη προς την Πανευρωπαϊκή Συνδιάσκεψη των Σοσιαλιστικών Κομμάτων της Ευρώπης, το 1922, όπου από το Βερολίνο, που είχε καταφύγει εξαιτίας της επέμβαση των σοβιετικών στρατευμάτων στη Γεωργία, ασκεί σκληρή κριτική στον Λένιν και στους Μπολσεβίκους.

Το πρωτότυπο καταστατικό της ίδρυσης της ΕΔΑ το κρατούσε ο Γ. Πασαλίδης στο προσωπικό του αρχείο και όπως φαίνεται στο οπισθόφυλλο του, τέθηκε προς έγκριση από την Δ.Ε. της ΕΔΑ το 1952. Στο πρώτο άρθρο του αναφέρει: «Συνεστήθη τον Ιούνιο του 1951, με έδρα την πρωτεύουσα του κράτους, πολιτικός συνασπισμός, με τον τίτλο 'Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά' και με το έμβλημα: Ειρήνη - Δημοκρατία – Αμνηστία». Ως στόχος της ΕΔΑ αναφέρεται «η αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και η οικονομική και κοινωνική ανάπλαση της χώρας και αυτός ο σκοπός θα επιτευχθεί με τη συνένωση όλων των δημοκρατικών δυνάμεων της χώρας". Το καταστατικό κατατέθηκε στον Άρειο Πάγο δύο μήνες μετά τη σύνταξή του, το φθινόπωρο του 1951, και φέρει σε κάθε σελίδα του και στο οπισθόφυλλό του τις υπογραφές των επικεφαλής και στελέχη των (πέντε) κομμάτων που συμμετείχαν στον πολιτικό συνδυασμό - μεταξύ αυτών οι Πασαλίδης, Σαράφης, Πρωιμάκης, Μ. Κύρκος κ.ά.

ΕΖΗΣΕ ΚΑΙ ΠΕΘΑΝΕ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ

Η βουλευτική ταυτότητα του προέδρου της ΕΔΑ Γιάννη Πασδαλίδη.

Ο ποντιακής καταγωγής πολιτικός τέθηκε επικεφαλής της ΕΔΑ της μετεμφυλιακής πολιτικής κίνησης, που συστέγασε για περίπου 17 χρόνια στελέχη του τότε παράνομου ΚΚΕ και άλλων τάσεων της αριστεράς και παρέμεινε αδιαμφισβήτητος ηγέτης της, μέχρι τη διάλυση της, με την έλευση της δικτατορίας.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο πρόεδρος της ΕΔΑ δεν εγκατέλειψε τη Θεσσαλονίκη, παρ' ότι η έδρα του κόμματός του οποίου ηγείτο βρισκόταν στην Αθήνα, ενώ άφησε την τελευταία του πνοή στις 14 Μαρτίου 1968, στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, στο σπίτι του, στο οποίο είχε τεθεί, με εντολή των δικτατόρων, σε κατ' οίκον περιορισμό.

Ανάμεσα στα ντοκουμέντα του αρχείου, ξεχωριστή θέση κατέχει η αφιέρωση του Κώστα Βάρναλη, που τού γράφει: "ό,τι θέν ας λέν αι άλλοι / και οι δικοί μας ακόμα/ έχουμε το μεγαλύτερο το κόμμα / και το μεγαλύτερο κεφάλι".

Πολλές είναι οι ευχετήριες κάρτες από πολιτικούς κρατουμένους, μεταξύ αυτών και γυναίκες, σε διάφορες φυλακές της χώρας. Άλλωστε, η ΕΔΑ ήταν ο πολιτικός χώρος που έδινε κατ' εξοχήν αγώνα για την αμνηστία των πολιτικών κρατουμένων, ενώ μέσα στα αιτήματά της, που έθετε, όμως, με μεγαλύτερη ένταση κυρίως έπειτα από το 1958, χρονιά του εκλογικού της θριάμβου, ήταν και η νομιμοποίηση του παράνομου ΚΚΕ.

"Είναι λάθος η αντίληψη ότι υπήρχαν πολιτικοί κρατούμενοι μόνο σε περιόδους εκτροπής. Ιδιαίτερα μετά τη μεγάλη επιτυχία της ΕΔΑ, το 1958, άρχισαν οι μεγάλες δίκες στελεχών, που κατηγορούνταν σωρηδόν για κατασκοπεία και σε αυτό το κλίμα φτάσαμε στις αμφιλεγόμενες εκλογές του 1961", λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο εγγονός του Πασαλίδη Γιάννης Νισύριος.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ «ΓΙΑΤΡΟΥ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ»

Στο κτίριο αυτό, επί της οδού Μαιζώνος, κοντά στην εκκλησία των Καθολικών στεγαζόταν η ΕΔΑ Πάτρας, μέχρι τις 21-4-1967, που οι απριλιανοί αστυφύλακες της Ασφάλειας Πάτρας το λεηλάτησαν.

 Ο Γιάννης Πασαλίδης υπήρξε η "ψυχή" του εγχειρήματος της ΕΔΑ, η οποία αποτέλεσε χώρο ενιαίας νόμιμης πολιτικής έκφρασης διαφόρων τάσεων της αριστεράς από τη λεγόμενη δημοκρατική, μεταρρυθμιστική αριστερά, μέχρι και τη ριζοσπαστική, επαναστατική αριστερά, που εκπροσωπούσε το παράνομο ΚΚΕ.

Γεννημένος στη Σάντα του Πόντου από αγρότες γονείς και σπουδαγμένος στα πανεπιστήμια της Οδησσού και του Βερολίνου, ο Ιωάννης Πασαλίδης συντάχθηκε με τους μενσεβίκους την περίοδο των επαναστατικών αλλαγών στη Ρωσία και μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση κι εκλέχτηκε στη βουλή της Γεωργίας ως ο μόνος Έλληνας βουλευτής.

Μετά την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στη χώρα το 1921 (για την οποία ευθύνονταν ο Στάλιν, που αμέσως μετά δέχτηκε οξεία κριτική με το αίτημα της διαγραφής του από τον Λένιν) κατέφυγε στο Βερολίνο για να επιστρέψει το 1923 στη Θεσσαλονίκη, μετά τη μικρασιατική καταστροφή.

Εκλέχθηκε βουλευτής της "αβασίλευτης" βουλής στην εθνοσυνέλευση του 1923. Εξέφρασε την αντίθεσή του στην εκτέλεση των Έξι. Από το 1923 μέχρι το 1930 υπηρέτησε ως διευθυντής στο ρωσικό μαιευτήριο Θεσσαλονίκης.

Η δράση του ήταν πολυσχιδής. Στην κατοχή συνελήφθη από τους Γερμανούς και κρατήθηκε στις φυλακές του Επταπυργίου. Στη διάρκεια της απελευθέρωσης ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, εκφράζοντας, όμως, την αντίθεσή του στον ένοπλο αγώνα του ΚΚΕ. Το 1951 ίδρυσε την ΕΔΑ σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και έδωσε το όνομα "Αυγή" στην εφημερίδα του κόμματος. Το εμπνεύστηκε ο ίδιος, από τον τίτλο μιας προεπαναστατικής εφημερίδας της Οδησσού.

          Σε όλη τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής του ζωής, ο Πασαλίδης έδωσε σκληρές μάχες στο κοινοβούλιο κι έξω από αυτό για την αμνήστευση και την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις δημοκρατικές ελευθερίες και την τοπική αυτοδιοίκηση. Η ακτινοβολία του υπήρξε μεγαλύτερη από τα όρια του κομματικού χώρου, τον οποίο εκπροσωπούσε. Για τις δωρεάν ιατρικές υπηρεσίες του προς τους φτωχούς και τους ανήμπορους είχε αποκτήσει το προσωνύμιο "ο γιατρός των φτωχών".

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα σε αυτό το κλίμα που ήταν απαγορευτικό για τα αριστερά σχήματα και τις ιδέες που απέρρεαν από αυτά, έγινε το ξεκίνημα της ΕΔΑ, δύο χρόνια ακριβώς μετά την λήξη του εμφυλίου τον Αύγουστο του 1949, η οποία αγκαλιάστηκε από τον προοδευτικό κόσμο της εποχής, που εκτίμηση την πλατειά ανοικτή αδογμάτιστη πολιτική της και την προώθησε ως κόμμα στο 24,5% το 1958, κάτι που την κατέστησε αξιωματική αντιπολίτευση. Και φυσικά και τότε υπήρχαν οι διαφορετικές στοχεύσεις ανάμεσα σε διαφορετικές πολιτικές ομάδες – ναι ομάδες γιατί είπαμε ότι τα αριστερά κόμματα ήσαν απαγορευμένα – και αποτέλεσε την Ενιαία έκφραση της Αριστεράς.

Η αξιοποίηση αυτού του αρχείου θα συμβάλλει στην ιστορική πλήρη καταγραφή της ιστορίας της Αριστεράς στην Ελλάδα και θα διαψεύσει αυτούς που σήμερα αντιτίθενται στην προοπτική της ενιαίας έκφρασης της  Αριστεράς, μέσα από την συγκρότηση Μετώπου, με το δικαίωμα σε κάθε κομματικό σχηματισμό να διατηρεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, αφού θα πρόκειται, επί της ουσίας για ομόσπονδο σχήμα.