Το τελευταίο μεγάλο έγκλημα των ναζί η εκτέλεση 57 πατριωτών

Ήταν στις 8-9-44 στην χαράδρα του Δαφνιού Αττικής, εκ των οποίων 11 από την Πάτρα 

Το τελευταίο μεγάλο έγκλημα των ναζί στην Ελλάδα διαπράχθηκε στο δάσος Δαφνί της Αττικής, στις 8-9-1944. Πρόκειται για την εκτέλεση 57 Ελλήνων, μιας Ουγγαρέζας, ονόματι Άννα Μπαν και μιας Αγγλίδας, της συλληφθείσας τον Απρίλη του 1944 στην Πάτρα Μάρτζορυ Δημοπούλου, που είχε παντρευτεί με Πατρινό. Ήσαν άτομα που ανήκαν σε μυστικές οργανώσεις πληροφοριών και πρόκλησης δολιοφθορών του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, όπως ’’Αλίκη’’, ’’Όμηρος’’, ’’Μίδας 614’’, ’’ΕΔΕΣ’’, ’’Μυστικός Πόλεμος’’ και ’’Υβόνη-Απόλλων’’. Σε αυτήν την ομάδα των πενήντα εννέα εκτελεσμένων συμπεριλαμβάνονται έντεκα πολίτες της Πάτρας.

Η σύλληψη των Πατρινών μελών προκάλεσε αίσθηση καθώς  προήρχοντο από την αστική τάξη, την αγροτική περιφέρεια και τον χώρο της Τέχνης και των Γραμμάτων. Αυτοί είναι οι παρακάτω:

Η 32χρονη, μαία στο επάγγελμα,  Βάσω Νικολοπούλου που συνελήφθη στις 3-4-44, ανήκε στον ’’ΕΔΕΣ Πάτρας’’ σύμφωνα με λίστα του ΕΔΕΣ Αθήνας.

Η Αγγλίδα, από το Κάρντιφ, Μάρτζορυ Δημοπούλου, είχε παντρευτεί Έλληνα και εγκαταστάθηκε στην Πάτρα μόνιμα κι εργαζόταν ως δασκάλα αγγλικής γλώσσας. Είχε κι ένα μικρό κοριτσάκι όταν την συνέλαβε η SD, τον Απρίλη του 1944. Μετέχοντας η ίδια στην οργάνωση ’’Υβόνη-Απόλλων’’ στρατολογούσε μέλη και με τις γνώσεις αγγλικής γλώσσας που διέθετε, συγκέντρωνε πληροφορίες μέσω γνωστών της, από τις γερμανικές υπηρεσίες.

Η 33χρονη Ακριβή Νικολετοπούλου, προερχόταν από μεγαλοαστική οικογένεια, μιλούσε τουλάχιστον τρεις ξένες γλώσσες και  ήταν σύνδεσμος του ΕΔΕΣ με διάφορες συμμαχικές υπηρεσίες. Υπήρξε βασικός συνεργάτης του Έλληνα υπολοχαγού Βαγγ. Βανδουλάκη, που είχε πέσει με αλεξίπτωτο στο βουνό Πάρνωνας της Αρκαδίας στις 24-5-1943 και από εκεί ήρθε στην Β. Πελοπόννησο. Στο σπίτι της η Νικολετοπούλου διατηρούσε πολύγραφο, με τον οποίο ομάδα Πατρινών, μελών της οργάνωσης, τύπωνε προκηρύξεις στην γερμανική γλώσσα και η ίδια μαζί με την αδελφή της Αθηνά τις σκόρπιζε στους γερμανικούς καταυλισμούς της Πάτρας, για να προκαλεί πτώση του ηθικού των ναζί. Πιάστηκε στην Αθήνα, όπου είχε καταφύγει, από τον Ελληνογερμανό πράκτορα Άγγελο Σμιτ.

Η Μαρία Χατζοπούλου ήταν χορεύτρια του Δημοτικού Θεάτρου ’’Απόλλων’’ της Πάτρας, με το ξακουστό υποκορεστικό Μανταλένα. Παγίδευε τους Γερμανούς αξιωματικούς και τους αποσπούσε στρατιωτικές πληροφορίες και έγγραφα, τα οποία εν συνεχεία, έδινε στον συνεργάτη της Λέανδρο Καβαφάκη, που ανήκε στην οργάνωση ’’Μυστικός Πόλεμος’’. Αυτός τα φωτογράφιζε και έστελνε το φιλμ στους συμμάχους. Πολλά πλοία βούλιαξαν με την συμβολή της από τις τορπίλες των συμμαχικών υποβρυχίων.

 Ο τενόρος Λέανδρος Καβαφάκης ήταν γιος του δολοφονημένου το 1920 εκδότη Ανδρέα Καβαφάκη. Έχει τιμηθεί, μετά θάνατον, τον Ιούνιο του 1945, από τον στρατάρχη Αλεξάντερ, Ανώτατο Αρχηγό Συμμαχικών Δυνάμεων Μεσογείου για τις υπηρεσίες που προσέφερε, με πιστοποιητικό πατριωτισμού «εν ονόματι των κυβερνήσεων και των λαών των Ηνωμένων Εθνών».

Η 25χρονη Μαρία Μεντζελοπούλου, φαρμακοϋπάλληλος της Πάτρας, ήταν οργανωμένη στην ’’Εθνική Οργάνωση Πληροφοριών-Δολιοφθορών’’ του Τάκη Φλούδα, συνεργάτη των Βρετανών, καταγόμενου από το χωριό Νάσια Καλαβρύτων, ο οποίος δρούσε υπό την καθοδήγηση του σαμποτέρ του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής υπολοχαγού Βαγγ. Βανδουλάκη. Στο φαρμακείο που εργάζονταν άφηναν, τα μέλη της ομάδας, τα σημειώματα  για τον Βανδουλάκη, ώσπου οι άντρες της SD, γερμανικής αντικατασκοπείας, την μυρίστηκαν. Έφυγε στην Αθήνα, για περισσότερη ασφάλεια, ώσπου έπεσε στα χέρια του περίφημου Ελληνογερμανού πράκτορα Άγγελου Σμιτ.

Ο Κωνσταντίνος Πρεβεδούρος, υπήρξε αρχηγός της οργάνωσης του ’’ΕΔΕΣ Πάτρας’’, αξιόλογο άτομο της κοινωνίας των Πατρών, που μετά τον θάνατό του, το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης έδωσε το όνομά του στην κεντρική οδό της συνοικίας Εβραιομνημάτων.

Στους προερχομένους από την Πάτρα, εκτελεσμένους της 8-9-44 περιλαμβάνονται εκτός των παραπάνω, συν τον Τάκη Φλούδα που ανήκε στην ’’Εθνικιστική Οργάνωση Πληροφοριών-Δολιοφθορών’’ και έμενε στην οδό Μαιζώνος Πατρών, δίπλα από τα Δικαστήρια, συνεργάτη του σαμποτέρ Βαγγ. Βανδουλάκη, και οι παρακάτω, ήτοι:

Ο Παναγιώτης Αγγελόπουλος, ο Γιώργος Ευσταθίου, η Σίνα Φραγγέα, ο Ανδρέας Σκαρπέτας, ο Παναγιώτης Κόντης και ο ’’καπετάν’’ Γιάννος  Γιαννόπουλος από τον Μποντιά Καλαβρύτων.  

Το κολαστήριο της Μέρλιν.

Τους φυλάκισαν μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου και ως πράκτορες προφανώς τους προόριζαν για ανταλλαγή με συλληφθέντες δικούς τους, πλην όμως με την δυσμενή τροπή που πήρε ο πόλεμος για την Γερμανία και ενώ διαφαίνονταν η υποχώρηση των στρατευμάτων τους στο μέτωπο της Ελλάδας, δεν υπήρχε λόγος ανταλλαγής και αποφάσισαν να τους εκτελέσουν. Και η απόφαση λήφθηκε παρά το δεδομένο ότι εναντίον των ’’πενήντα εννέα’’ υπήρχαν μόνον κατηγορίες, όχι όμως και καταδικαστική απόφαση  γερμανικού στρατοδικείου.

Οι εκτελεσμένοι ήταν κλεισμένοι στις φυλακές, αλλά μια ημέρα πριν την εκτέλεση, τούς είχαν υποσχεθεί πως θα τους απελευθέρωναν. Τους μετέφεραν την παραμονή το απόγευμα στο κολαστήριο της Μέρλιν. Μάλιστα αυτοί του Αβέρωφ είχαν λάβει και τα αποφυλακιστήριά τους μαζί με τα προσωπικά τους είδη. Τους κατέγραψαν και στον πίνακα αποφυλακισθέντων. Αντί όμως για αποφυλάκιση, τους μεταφέρουν στο άντρο της SD και από κει το επόμενο χάραμα, στις 8-9-44, με τα στρατιωτικά οχήματα, που έφεραν ανοικτές τέντες, καταλήγουν μέσω Ιεράς Οδού, στην αρχή μιας μικρής χαράδρας του δάσους Δαφνί, λίγο πριν την άνοδο για την ανηφοριά που βρίσκεται το Χαϊδάρι. Εκεί τους κατεβάζουν και τους τοποθετούν για εκτέλεση. Ξεχώρισαν τις εννέα γυναίκες που τις εκτέλεσαν πρώτες από τους πενήντα άντρες.

Ανάμεσα από τους μελλοθανάτους άνδρες, ξεπετιέται ένα παιδί 19 ετών. Είναι ο Γιαννάκης Χούπης, γιος του παπά-Βασίλη Χούπη, της Αγίας Ειρήνης. Τόσο εντυπωσιάζεται ο Γιαννάκης από το θάρρος των γυναικών, που ορμά στο κοντινότερο πολυβόλο, το αρπάζει από τα χέρια ενός Γερμανού και το στρέφει εναντίον των. Δυστυχώς δεν ξέρει να το χειρισθεί. Μάταια δοκιμάζει να πυροβολήσει. Οι Γερμανοί τρομοκρατούνται και αρχίζουν να βάλλουν στο σωρό των πατριωτών, όσο να τους σωριάσουν όλους.

Αυτές ήταν οι τελευταίες εκτελέσεις που έγιναν από Γερμανούς. Μετά από 34 ημέρες η Αθήνα απελευθερώθηκε.

(Προδημοσίευση από το βιβλίο του Γιώργου Μόσχου «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση», έκδοση Γιάννη Σκ. Πικραμένος, εκδότης).