Το ξιφάκι του Άρη Βελουχιώτη μετά 67 έτη στη γενέτειρα πόλη του, τη Λαμία

 ΔΕΙΤΕ το ερασιτεχνικό βίντεο με τις αναφορές του αγωνιστή Βαρδή Βαρδινογιάννη.

Το προσφέρει η ΕΔΙΑ σε δημοτικό μουσείο που εγκαινιάζει

στο παλιό νοσοκομείο το Σεπτέμβρη μαζί με το Δήμο Λαμιέων

      Στο παλιό νοσοκομείο Λαμίας, την πόλη που γεννήθηκε ο Άρης, εκεί όπου στο τέλος του Νοεμβρίου 1944 συγκάλεσε την συνάντηση των καπεταναίων του ΕΛΑΣ για να συσκεφθούν για το συννεφιασμένο μέλλον της μόλις απελευθερωθείσας Ελλάδας, θα καταλήξει το περίφημο ξιφάκι του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ, μετά από εξήμισυ δεκαετίες, αφότου το 1944 το είχε απολέσει. Προσεχώς αναμένεται  στη  θεσσαλική πόλη ο Δήμος  να στεγάσει Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στο παλιό νοσοκομείο που παραχώρησε για αυτή τη χρήση, και να λειτουργήσει από κοινού με την Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων, τα εγκαίνια του οποίου θα γίνουν τον Σεπτέμβριο, με σκοπό στην έναρξη του σχολικού έτους να το επισκεφθούν μαθητές σχολείων, ώστε να πληροφορηθούν την πρόσφατη Ιστορία της πόλης, που το 1905 γέννησε τον πρωτοκαπετάνιο του αντιφασιστικού αγώνα. 

 

Το όπλο που κρατούσε ο καπετάν Λευτεριάς στη μάχη του Μικρού Χωριού.

 

 

 

Το ξιφάκι του Άρη έξω από τη θήκη του, με φόντο τον χάρτη του στρατοπέδου ομήρων Χαϊδαρίου, που προσέφερε στην ΕΔΙΑ ο αρχιτέκτονας Γιώργος Μπελαβίλας

      Το μουσείο θα περιλαμβάνει κειμήλια του απελευθερωτικού αγώνα, φωτογραφίες, ενθυμήματα, το όπλο του καπετάνιου Ζαχαριά, προσφορά της χήρας του, το οποίο πρωτοχρησιμοποιήθηκε στη μάχη του Μικρού Χωριού, η οποία θεωρείται κορωνίδα στην έναρξη του αντιστασιακού αγώνα, δύο όπλα που προσέφερε ο αγωνιστής Βασ. Μπρακατσούλας, άλμπουμ παράνομων εφημερίδων της εποχής, το ξιφάκι που εικονίζεται σε φωτογραφία του να το κρατά στη ζώνη της μέσης του ο Άρης Βελουχιώτης, επτά πρωτότυπες σφραγίδες της Μεραρχίας κ.ά.π.

ΓΙΑΤΙ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΑΓΝΟΕΙΤΑΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ 

ΓΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ;

 Κι εδώ δεν μπορώ να μην σκεφτώ με πικρία, γιατί επί τόσα χρόνια αγνοείται το αίτημα της ΕΣΔΙΑ ν. Αχαΐας να στηθεί παρόμοιο μουσείο που να αφορά την περιοχή μας. Σχετικές επιστολές έχουν σταλεί στο Δήμο Πατρέων επί δημαρχίας Φούρα και παλιότερα από την ΕΣΔΙΑ ν. Αχαΐας, την ΕΔΙΑ Αθήνας, τον αείμνηστο δεσμώτη του στρατοπέδου Λυμπερόπουλου της Πάτρας  Θεόφιλο Αναγνώστου, αγωνιστές της ΠΕΑΕΑ, του ΠΣΑΕΕΑ, της ΠΟΑΕΑ κ.ά.π. Το νομοθετικό πλαίσιο υφίσταται, το αρχειακό υλικό υπάρχει και μπορεί να συμπληρωθεί, κατάλληλος χώρος να στεγαστεί επίσης, η εθελοντική εργασία είναι δεδομένη από αξιόλογους επιστήμονες, τότε τι λείπει;

Το κτίριο του στρατοπέδου ομήρων Λυμπερόπουλου της Πάτρας βρίσκεται υπό κατάρρευση. Σ' αυτό το κτίριο φυλακίστηκαν πάνω από δύο εκατοντάδες πατριωτών που προορίζονταν για εκτέλεση. Υποχρέωση του Δήμου Πατρέων και του Υπ. Πολιτισμού είναι να το διασώσει και να το κάνει μουσείο Εθνικής Αντίστασης.

 

Σύμφωνα λοιπόν, με όσα είπε στο Ιστολόγιό μας (http://gzmosxos.blogspot.com) ο 90χρονος αγωνιστής Βαρδής Βαρδινογιάννης, πρώην πρόεδρος και τώρα γραμματέας της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ), στο αρχείο της Εταιρείας δωρήθηκε πριν 10 χρόνια αυτό το ξιφάκι, το οποίο  έκτοτε φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού, μέσα σε ένα μικρό βαλιτσάκι, μαζί με άλλα ενθυμήματα του αγώνα. Είναι αξιοσημείωτος ο τρόπος που έφθασε ως τις μέρες μας αυτό το πολύτιμο κειμήλιο. Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, σε βιντεοσκοπημένη συζήτηση που είχα μαζί του στα γραφεία της ΕΔΙΑ, στις 14-6-11, μας αφηγείται:

«Ήταν καλοκαίρι του 1944, όταν ο Άρης βρέθηκε στο Αρχηγείο της  πρώτης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία.  Μετά από σύσκεψη που ακολούθησε κι αφού ολοκληρώθηκε αυτή, ο Άρης αναχώρησε βιαστικά, αφήνοντας πάνω στο τραπέζι της σύσκεψης κάποια από τα προσωπικά του πράγματα. Στη βιασύνη του να επιστρέψει ξέχασε και το ξιφάκι που φορούσε στη μέση του. Ήταν ένα από αυτά που φορούσε. Αυτό το είδε κάποιος αντάρτης και το κράτησε, προφανώς για ενθύμιο. Στη συνέχεια, όταν κατάλαβε το λάθος του, που μπορούσε να χαρακτηριστεί πράξη που δεν αρμόζει στο ήθος των ανταρτών του ΕΛΑΣ, φοβήθηκε και δεν ανέφερε το γεγονός την επομένη ημέρα. Φοβήθηκε ότι μπορούσε να του στοιχίσει την εκτέλεσή του». 

"Εικόνες και σκέψεις πάνω στην αντάρτικη ζωή μου (13-5-43 έως έχει ο Θεός". Ακολουθεί διακόσμηση με σκίτσο μακάβριο. Και η συνέχεια προτρέπει: "Σε  περίπτωση που θα σκοτωθώ, όποιος το βρει, είτε εχθρός είτε φίλος, ας μου κάνει τη χάρη να το στείλει...". Πρώτη εσωτερική σελίδα του ημερολογίου που κρατούσε ο αντάρτης από το Αγρίνιο Βασ. Παπανάνος.

  

Ακολούθησαν τα γεγονότα της απελευθέρωσης της χώρας, ο περίφημος λόγος του πρωτοκαπετάνιου στις 29-10-44 στη Λαμία, η σύσκεψη των καπεταναίων στην πόλη περί το τέλος του Νοεμβρίου, όπου σε αυτή προφήτευσε το μέλλον της χώρας και την επέμβαση των Άγγλων το Δεκέμβριο του 1944. Ακολουθούν ο χαμός του Άρη στη χαράδρα του Φάγγου, στη Μεσούντα, Ο Εμφύλιος, η Δικτατορία και η Μεταπολίτευση. Με την συγκρότηση της ΕΔΙΑ στην Αθήνα, ο αντάρτης – μεγαλωμένος πια -  που είχε στην κατοχή του το ξιφάκι του Άρη τόσα χρόνια, αποφασίζει να της το προσφέρει. Στο μεταξύ ο ίδιος έχει αλλάξει ιδεολογική τοποθέτηση, είναι ταγμένος στη Δεξιά. Βρίσκει τον πρώην συναγωνιστή του Βαρδή Βαρδινογιάννη και το προσφέρει ως εξιλέωσή του. 

«Εγώ δεν ανήκω στους αριστερούς τώρα, όμως δεν μου πάει να το κρατώ. Δεν μου ανήκει. Είναι του καπετάνιου. Το δίνω σε σας που ξέρετε τι θα το κάνετε. Να μπει σε ένα μουσείο για την Ιστορία μας» λέει στον πρόεδρο της ΕΔΙΑ. 

Θέτει όμως ένα όρο: Ποτέ και πουθενά να μην αναγραφεί το όνομά του. Η ΕΔΙΑ σεβόμενη την επιθυμία του αναγράφει μόνον τα αρχικά του ονόματός του και αυτό μετά από σύμφωνη γνώμη του. Έτσι ένα από τα ξιφάκια που είχε φορέσει ο Άρης και συγκεκριμένα αυτό του καλοκαιριού του 1944, διεσώθη χάρη στο εθνικό φιλότιμο του ανώνυμου αγωνιστή  και θα κοσμήσει το δημοτικό Μουσείο Εθνικής Αντίστασης που θα στηθεί στη Λαμία. Στην «Πλατεία Λαού» της οποίας είναι στημένος και ο ανδριάντας του Άρη.

Ο ΑΡΗΣ ΕΠΙΣΗΜΩΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Ο Άρης έχοντας το ξιφάκι στη μέση του.

Και για την Ιστορία πρέπει να αναφέρω λίγα λόγια για τον Άρη που αφορούν και την περιοχή μας, την Πελοπόννησο και την Πάτρα ιδιαίτερα. Από τη Ρούμελη ο Βελουχιώτης στάλθηκε με τους μαυροσκούφηδές του στην Πελοπόννησο, διαπλέοντας με τα καΐκια του Βαμβάτσικου τον Κορινθιακό στις 22-4-44 και βγαίνει κοντά στην παραλία Λαμπίρι. Πολέμησε ως  επικεφαλής του ΕΛΑΣ εναντίον των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας που αποτελούσαν τις δυνάμεις συνεργατών των κατοχικών δυνάμεων. Ιδιαίτερα αιματηρές για τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν οι συγκρούσεις που έγιναν σε πολλές πόλεις της Πελοποννήσου μετά τον Σεπτέμβριο του 1944 όταν άρχισαν να αποχωρούν οι Γερμανοί. Στο τέλος Σεπτεμβρίου 1944, ο Βελουχιώτης, με τη μεσολάβηση του υπουργού της εξόριστης κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας Παναγ. Κανελλόπουλου που λίγες ημέρες πριν είχε καταφθάσει στην Πελοπόννησο, δέχθηκε να αναστείλει τη λειτουργία των έκτακτων στρατοδικείων του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο. Μέχρι τον Οκτώβρη του 1944 απελευθερώνονται από τον ΕΛΑΣ οι πόλεις της Πελοποννήσου. Στην Πάτρα φθάνει την επομένη της απελευθέρωσής της, στις 5-10-44 και στις 7-10-44 παρίσταται σε παρέλαση στην παραλιακή οδό Αγ. Ανδρέου των τμημάτων του 12^ου Συντάγματος και του εγγλέζικου αγήματος που είχε φθάσει στην πόλη υπό τον Άγγλο ταγματάρχη Τζελικόε.

Έφυγε για τη Ρούμελη τον επόμενο μήνα, τις μέρες της αποχώρησης των Γερμανών από την Ελλάδα. Στο τέλος Νοεμβρίου του 1944 στη σύσκεψη των καπετάνιων του ΕΛΑΣ, που προαναφέραμε,  πρότεινε να ετοιμαστεί ο ΕΛΑΣ για την αναμενόμενη σύγκρουση με τους Άγγλους, προφητεύοντας με τα παρακάτω λόγια:

«Αν ζήσει κανένας σας να θυμάται τα λόγια αυτά. Οι Εγγλέζοι θα σας σφάξουν όλους σαν αρνιά, εγώ στα χέρια τους δε θα πέσω, γιατί τα βουνά με ξέρουν. Με την πέτρα προσκέφαλο, την ψείρα συντροφιά, την κάπα σκέπασμα δε θα με ιδούνε ζωντανό στα χέρια τους. Αυτό θέλω να το θυμάστε αν κανένας σας ζήσει».

Αντικρούστηκε όμως από τον καπετάνιο της Ομάδας Μεραρχιών της Μακεδονίας Μάρκο Βαφειάδη και τελικά ο Βελουχιώτης δεν έλαβε μέρος στα Δεκεμβριανά Ο Βελουχιώτης, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουάριου 1945) υπέγραψε με τον στρατιωτικό αρχηγό του ΕΛΑΣ Στέφ. Σαράφη την αποστράτευση των ανταρτικών ομάδων κατηγόρησε όμως με δριμύτητα την πολιτική ηγεσία του ΕΑΜ για την εσφαλμένη τακτική της που, κατά την άποψη του, οδηγούσε στην εμπέδοση των Άγγλων στην Ελλάδα και στη δίωξη των αγωνιστών του ΕΑΜ. Έτσι στο  Γαρδίκι παρά την αρχική αποδοχή της Συμφωνίας της Βάρκιζας διακήρυξε την ανάγκη να συνεχιστεί ο αγώνας εναντίον του νέου ζυγού, με την περίφημη διακήρυξη για το νέο ΕΑΜ, το Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας. Η ενέργειά του όμως αυτή προκάλεσε την αντίδραση όχι μόνο της ελληνικής κυβέρνησης, που ήταν πειθήνιο όργανο των Εγγλέζων, αλλά και της ηγεσίας του ΚΚΕ που τον αποκήρυξε.

 

«Ο Βόιδαρος ήταν όλο χαρά και διέταξε τον Δράκο να κόψει το κεφάλι του Αρη με τον σχιά (σουγιά). Εκείνος δεν μπορούσε ούτε ανάσα να πάρει. Εβγαλε έναν σχιά, απ' αυτούς που διπλώνουν στα δύο, και πήγε κοντά να κόψει το κεφάλι του Αρη. Ελα όμως που ο σχιάς δεν έκοβε και ταλαιπωρήθηκε ο έρμος. Πρέπει να 'κανε περισσότερα από δεκαπέντε λεπτά ν' αποκόψει το κεφάλι. Δυσκολεύθηκε εκεί που είναι τα νεύρα. Ο Βόιδαρος έπιασε το κεφάλι από τα μαλλιά και το σήκωσε ψηλά να το δουν όλοι όσοι ήταν εκεί τριγύρω. Καθώς έσταζε ακόμα αίματα, το έβαλαν στον τουρβά. Για να μη μυρίσει στη διαδρομή το παραφούσκωσαν με αλάτι». 

(Συγκλονιστική μαρτυρία του ΕΔΕΣίτη A. Λύκκα από την Ελάτη Αρτας, όπως την κατέγραψε ο γιατρός X. Γκούβας το 1985)

Στις 16 Ιουνίου 1945 ο Βελουχιώτης είχε κυκλωθεί στη χαράδρα του Φάγγου, της Μεσούντας του Αχελώου από τη διλοχία του 118 Τάγματος Εθνοφυλακής, στο οποίο μετείχαν και πρώην αντάρτες, που είχε σταλεί για να τον συλλάβουν,  μαζί με  χωροφύλακες και παρακρατικές ομάδες, στις οποίες επικεφαλής ήταν ο περίφημος «Βόιδαρος» φανατικός αντικομμουνιστής, αντάρτης του Ζέρβα. Την ημέρα εκείνη ο πρωτοκαπετάνιος προτίμησε να τερματίσει τη ζωή του. Ήταν απογοητευμένος που το κόμμα του και το Γραμματέα Ν. Ζαχαριάδη, που είχε έρθει με εγγλέζικο αεροπλάνο από το Νταχάου στην Ελλάδα από τις 29-5-45 και τον οποίο αναζητούσε για να του εκθέσει την κατάσταση, αντί να τον ακούσουν τον αποκήρυξαν. Αυτή την ημέρα, ένα τσοπανόπουλο κατά ανεπίσημη εκδοχή) ή ο παλιός του γνώριμος από το Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Ηλίας Τσαμουράνης (Δ. Καραθάνος, «Αντίο Καπετάνιε», Φιλίστωρ, 1996) του είχε δώσει απόκομμα της εφημερίδα Ριζοσπάστης της 12-6-45, που είχε δημοσιεύσει την απόφαση της  11^ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ για την αποκήρυξη του Βελουχιώτη, υπενθυμίζοντας την δήλωση κατά του κόμματος που είχε κάνει επί Μεταξά το 1939 και αποφυλακίστηκε. Κάτι που εικάζεται ότι ήταν κατ’ εντολή του κόμματος, διότι το ΚΚΕ τότε δεν είχε προχωρήσει στην αποκήρυξή του. Και τον χαρακτηρίζει «δηλωσία» και «μιζέρια». Ο δε Ζαχαριάδης, πιεζόμενος από την κατακραυγή μελών του κόμματος που δυσανασχέτησαν για την πράξη αυτή κατά του Άρη, την ημέρα της αυτοκτονίας του πρωτοκαπετάνιου και μη γνωρίζοντας ότι το μοιραίο είχε επέλθει,  δικαιολογείται στον Ριζοσπάστη ότι η απόφαση για αποκήρυξη του Άρη είχε ληφθεί από τότε απ’ την ΚΕ (σ.σ.: τον Απρίλη του 1945) και όχι από τον ίδιο που ήταν κρατούμενος στο Νταχάου τότε.

Οι ακριβείς συνθήκες του θανάτου του Άρη δεν είναι γνωστές. Σύμφωνα με μαρτυρία του αντάρτη ΕΔΕΣίτη Α. Λύκκα, ο «Βόιδαρος» των παρακρατικών διέταξε το αιχμάλωτο Σωτ. Δράκο, έμπιστο αντάρτη του Άρη και αποκεφάλισε με ένα σουγιά το πτώμα του Άρη και του πρωτοπαλίκαρού του Τζαβέλα και αφού τα έβαλε σε ντορβά τα μετέφεραν στα Τρίκαλα πάνω σε κάρο. Τα πτώματα των δυο αγωνιστών έμειναν άταφα. Τα κεφάλια τους τα κρέμασαν στις άκρες πασσάλου που προσέδεσαν οριζοντίως την επόμενη ημέρα, στον πανύψηλο φανοστάτη της πλατείας Ρήγα Φεραίου των Τρικάλων.

          «Το κρέμασμα των κεφαλιών ακολουθεί μια γιορτή ζούγκλας που διαρκεί ως το ξημέρωμα   της άλλης μέρας, με πίπιζες, νταούλια, ζουρνάδες, βασιλικά θούρια και με το  "Ζέρβα μ', σε θέλει ο βασιλιάς..."». 

                     (Ρίζος Μπόκοτας, δημοσιογράφος και μέλος του 118ου Τάγματος Εθνο-

                             φυλακής  («Ποιος κρύβει το κεφάλι του Αρη Βελουχιώτη», Γλάρος,1984)

 

Τη Δευτέρα 18 Ιουνίου 1945 η ανταπόκριση της εφημερίδας ΝΕΑ από την Πάτρα ανέφερε: «Εξω της Αρτης και παρά την θέσιν Μεσούντα τμήματα Εθνοφυλακής ενεπλάκησαν με την συμμορίαν του Αρη Βελουχιώτη. Μετά πολύωρον μάχην η συμμορία του Βελουχιώτη διελύθη, ενώ αυτός ούτος ο Βελουχιώτης μετά του καπετάν Τζαβέλλα εφονεύθησαν. Προστίθεται, ότι η συμπλοκή εγένετο την 3ην απογευματινήν του Σαββάτου και ότι συνελήφθη ο εγκληματίας Σωτήριος Δράκος, μέλος της συμμορίας. Αι κεφαλαί των φονευθέντων μεταφέρονται εις Τρίκαλα».

 

 

                                 

 ΔΕΙΤΕ το ερασιτεχνικό βίντεο

 Μέχρι σήμερα  κανείς από τους κανίβαλους δεν αποκάλυψε τι έγιναν τελικά τα κεφάλια των δύο αγωνιστών, αφού τα ξεκρέμασαν από το φανοστάτη. Ακούστηκαν πολλές εκδοχές, το πιο πιθανό είναι ότι αυτά ετάφησαν σε άγνωστη τοποθεσία εκεί κοντά στα Τρίκαλα και ο τόπος δεν έγινε γνωστός γιατί ακόμη και σκοτωμένος ο Άρης προκαλούσε τρόμο στους αντιπάλους του, με την φήμη του αρχικαπετάνιου που προπορευόντας αυτού.  Απόδειξη τούτων είναι ότι και σήμερα, 66 χρόνια από τότε και 106 χρόνια από τη γέννησή του ο λαός δεν τον έχει ξεχάσει, παρ' όλο που πολιτεία και κόμμα έκαναν το παν για να ξεχαστεί.  Και η ΕΔΙΑ με την αγωνιστική προσφορά της, ακριβώς για να μην ξεχαστούν οι αγωνιστές της Αντίστασης, παλεύει για το στήσιμο μουσείων για να μεταλαμπαδεύσει στη νέα γενιά το μεγαλείο του αντιφασιστικού Αγώνα.

 ______________

(ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται είναι από το Αρχείο της ΕΔΙΑ, πλην αυτών του κτιρίου Λυμπερόπουλου Πάτρας, προερχόμενες από το Αρχείο Γ. Μόσχου και αυτής του Άρη (Αρχείο Μελετζή) και εκείνης που απεικονίζει τη διαπόμπευση των αγωνιστών στην πλατεία των Τρικάλων (Αρχείο τοπικών εφημερίδων). Τα βίντεο τράβηξε ο γραμματέας της ΕΣΔΙΑ ν. Αχαΐας Γιώργος Δ. Μόσχος).