Πως σώθηκε το Αίγιο το 1943 από ολοκληρωτική καταστροφή

ΔΗΜΟΣΙΕΥΩ σήμερα το δεύτερο και τελευταίο μέρος άρθρου, υπό τον τίτλον «Πως σώθηκε το Αίγιο από ολοκληρωτική καταστροφή», που συνέγραψε στις 17-12-10, ο έγκριτος Αιγιώτης δημοσιογράφος και εκδότης της εβδομαδιαίας εφημερίδας της πόλης του Αιγίου «ΒΗΜΑ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ» vimaig@otenet.gr κ. Φάνης Ζουρόπουλος, ο οποίος τυγχάνει και πρόεδρος της Ένωσης Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου.

 Ο κ. Ζουρόπουλος παρουσιάζει άγνωστα μέχρι τούδε στοιχεία και γεγονότα για την τύχη του Αιγίου τον τρίτο χρόνο της γερμανο-ιταλικής κατοχής 1941-1944, που λόγω ευτυχούς συγκυρίας οδήγησαν στη διάσωσή του, ενώ η μοίρα που του επιφυλασσόταν από τους ναζί ήταν παρόμοια με αυτήν των Καλαβρύτων, που έγιναν ολοκαύτωμα στον αγώνα ενάντια στον ναζισμό.

Του  ΦΑΝΗ  ΖΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Δημοσιογράφου, Προέδρου της Ε.Ι.Ε.Τ.

ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΟΙ ΝΑΖΙ επιχείρησαν  να ισοπεδώσουν το Αίγιο πριν 67 χρόνια. Την πρώτη μαζί με τα Καλάβρυτα και την δεύτερη επιστρέφοντας από το Ολοκαύτωμα. Και τις δύο φορές η πόλη, σώθηκε από συμπτώσεις και καθαρή     τύχη…

Αντάρτες του ΕΛΑΣ (Α/12 τάγματος) στη Αιγιάλεια. Πρώτος αριστερά ο Δημ. Τζούτης (Λυκούργος), τρίτος ο Δη. Γκοτσούλιας (Μωραΐτης)

ΜΕΡΟΣ 2^ο (τελευταίο)

 Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην Αιγιάλεια και το 1943, για να δούμε πώς μεθοδεύτηκε η "ισοπέδωση" του Αιγίου και η δημιουργία "Αιγιώτικου Ολοκαυτώματος", τύπου Καλαβρύτων.

Η οπισθοχώρηση των Γερμανών έπρεπε να αφήσει πίσω της "μόνο καμένη γη"... Ένας λόγος παραπάνω ήταν η έντονη αντιστασιακή δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί στο Αίγιο και την Αιγιαλεία από τις ομάδες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που στοίχισε στους Γερμανούς ακριβά σε έμψυχο και άψυχο υλικό.
Οι μυστικές υπηρεσίες της 117 Μεραρχίας (Jager Division) είχαν ήδη αναφερθεί από τις αρχές του 1943 στο 68ο σώμα στρατού της Βέρμαχτ και στον στρατιωτικό διοικητή Ελλάδος στρατηγό Σπάιντελ ότι το αντιστασιακό κίνημα είχε πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στην πεδινή περιοχή της Αιγιαλείας αλλά και στην ορεινή των Καλαβρύτων.

 

Ο σμήμαρχος Δημ. Μίχου (ή Σταυραετός ή "Μαχαίρας)

ιδρυτής του αντάρτικου στην Αιγιάλεια

 

 

Μια σειρά επιτυχημένων αντιστασιακών  επεισοδίων (μάχη στο Πυργάκι 14-4-43, σύγκρουση στο Κακοχωριό 11-5-43, μάχες στην Αγία Λαύρα και την Κέρτεζη 13-6-43 και 25-6-43, καθώς και η αύξηση των σαμποτάζ στην Ελίκη, στο Διακοφτό και την Παναγοπούλα) αύξησαν τις ανησυχίες των Γερμανών και τον Αύγουστο του 1943 ο διοικητής της 117 Μεραρχίας υποστράτηγος Karl von Le Suire (εγγονός του ομώνυμου φιλέλληνα στρατηγού του Όθωνα...) έστειλε κατεπείγουσα εμπιστευτική αναφορά στο αρχηγείο Ν.Α. Ευρώπης στο Βελιγράδι, επικεφαλής του οποίου ήταν ο στρατηγός Loehr, χαρακτηρίζοντας σαν "άκρως επικίνδυνη" την περιοχή της Αιγιαλείας και των Καλαβρύτων, ζητώντας τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης.
Η απάντηση της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης από το Βελιγράδι ύστερα από συνεννόηση με το Βερολίνο ήταν η εν λευκώ εξουσιοδότηση του στρατηγού Le Suire και της 117 Jager Dividion "να πάρουν μέτρα και να ανταποδώσουν τα κτυπήματα με αντίποινα" (Vergeltvgs-Waphaliens). Παράλληλα θέτουν στην διάθεση του το 749 Σύνταγμα πεζικού (Jager Begiment), που μετακινείται από την Καλαμάτα και διασπάται στο Αίγιο, την Πάτρα και το Διακοπτό. Διοικητής του 749 Συντάγματος ήταν ο αντισυνταγματάρχης Γιούλιους Βόλφιγκερ με έδρα την Πάτρα (ο οποίος μετά την αποστρατεία του ζούσε στο Μόναχο) και διοικητής του Α' τάγματος με έδρα το Αίγιο ο ταγματάρχης Χανς Έμπερσμπεργκ, που σύμφωνα με μια πληροφορία σκοτώθηκε αργότερα στη Ρωσία.

Αμέσως μετά ο Le Suire άρχισε να σχεδιάζει τον τρόπο που θα έδινε ένα δυνατό κτύπημα στην καρδιά του αντιστασιακού κινήματος της περιοχής, που θα ήταν παράλληλα και ένα πλήγμα στο ηθικό του Ελληνικού λαού, που στην πλειοψηφία του βρισκόταν στο πλευρό του απελευθερωτικού μετώπου...
Η πρώτη του απόφαση ήταν να "ισοπεδώσει το Αίγιο και τα Καλάβρυτα με παρεμβολή της αεροπορίας και με χρήση εμπρηστικών βομβών", όπως ακριβώς την διατύπωσε στο Γενικό Επιτελείο του 68 ΑΚ, που αμέσως εκδίδει την υπ΄ αριθμ. 719/43 διαταγή της 22-10-43, που προέβλεπε την απομάκρυνση των Γερμανών στρατιωτών και ισοπέδωση με βομβαρδισμό των δύο πόλεων Αιγίου και Καλαβρύτων, ενώ οι κάτοικοι ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας έπρεπε να εξοντωθούν...

Η διαταγή δεν εκτελείται, γιατί σύμφωνα με ομολογία του ίδιου του Le Suire (081/1α/25-10-43ΙΙ) η Μεραρχία δεν "διαθέτει αεροπλάνα, ούτε εμπρηστικές βόμβες"... Αμέσως εκδίδεται από την Ανωτάτη Στρατιωτική Διοίκηση της Βέρμαχτ η διαταγή Ν2/1296 25-11-43, η οποία προέβλεπε μια γιγαντιαία χερσαία επιχείρηση με τον γενικό τίτλο "Επιχείρηση Καλάβρυτα" (Uhtermetimen Kalawrita) με σκοπό την καταστροφή της πόλης των Καλαβρύτων, τη δολοφονία του ανδρικού πληθυσμού, τη λεηλασία της, αλλά και την καταστροφή δεκάδων χωριών που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις υπήρχαν "κομμουνιστικές συμμορίες, όπλα, υλικό προπαγάνδας, κλπ. ή οι κάτοικοι συμπαθούσαν τους συμμορίτες"...

Η διαταγή αυτή εφαρμόστηκε κατά γράμμα, με τη συνεργασία Ελλήνων συνεργατών και των Βρετανών πρακτόρων της αντικατασκοπίας και τα αποτελέσματα της είναι γνωστά. Το βασικό άλλοθι για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων ήταν η εκτέλεση 78 Γερμανών στρατιωτών που είχαν συλληφθεί αιχμάλωτοι στην περιοχή της Κερπινής, ύστερα από μάχη, από τον ΕΛΑΣ.
Η εκτέλεση έγινε στις 7-12-43, ενώ η διαταγή είχε εκδοθεί στις 25-11-43... Αυτό σημαίνει ότι το άλλοθι των Γερμανών που επικράτησε για χρόνια περί αντιποίνων, δεν ευσταθεί και άνοιξε το δρόμο για την αποκάλυψη του σκοτεινού παρασκηνίου, όπου μεθοδεύτηκε ο σχεδιασμός του αποτρόπαιου και πρωτοφανούς εγκλήματος.

Ο ανώτατος κλήρος διέθετε πάντοτε καλές σχέσεις με την εκάστοτε εξουσία

Εάν λοιπόν οι Γερμανικές δυνάμεις διέθεταν αεροπλάνα και βόμβες, και το Αίγιο θα είχε την τύχη των Καλαβρύτων. Οι Γερμανοί όμως δεν το έβαλαν κάτω...

Μετά την ολοκλήρωση της "επιχείρησης" το 749 Σύνταγμα επέστρεψε στο Αίγιο καίγοντας και λεηλατώντας χωριά, μοναστήρια και εκκλησίες και περικύκλωσε το Αίγιο, ζητώντας την παράδοση συγκεκριμένων προσώπων της Αντίστασης, που βρίσκονταν μέσα στην πόλη, διαφορετικά θα εφαρμόζετο σχέδιο σύλληψης και εκτέλεσης, του ανδρικού πληθυσμού, εμπρησμός και λεηλασία της πόλης.

Η πρόθεση των Γερμανών διέρρευσε μέσω συνεργατών τους και προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στους κατοίκους του Αιγίου, πολλοί από τους οποίους προσπάθησαν να φύγουν για να σωθούν.

Ο τότε Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Θεόκλητος Παναγιωτόπουλος προσπάθησε να αποτρέψει την καταστροφή, εκμεταλλευόμενος τη γνωριμία του με τον "πυράρχη" του εκτελεστικού αποσπάσματος των Καλαβρύτων λοχία των SD Κόντραντ Ντόνερτ (Τένερ), με τον οποίο είχε αλλεπάλληλες συναντήσεις. Κάλεσε μάλιστα τον λαό της πόλης στον Μητροπολιτικό Ναό της Φανερωμένης και ζήτησε να παραδοθούν οι Εαμίτες που ζητούσαν oι Γερμανοί, για να σωθεί ο υπόλοιπος πληθυσμός.

Παρόμοιες εκκλήσεις έκανε από άμβωνος ο τότε αρχιμανδρίτης της Μητρόπολης Κωνστάντιος Χρόνης (μετέπειτα Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως). Οι Γερμανοί όμως επέμεναν και η κατάσταση είχε γίνει δραματική.

Επώνυμοι Αιγιώτες παράγοντες ενημέρωσαν τον κατοχικό πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη, ενώ ομάδα Αιγιωτών με επικεφαλής τον Π. Πολυχρονιάδη επισκέφθηκαν τον Πολιτικό Διοικητή Αθηνών Άλτεμπουργκ επισημαίνοντας τον αντίκτυπο από μια επανάληψη του ολοκαυτώματος "τύπου Καλαβρύτων" και στο Αίγιο.

 

Ο Karl von le Suire, υποστράτηγος διοικητής της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών. Υπεύθυνος του εγκλήματος των Καλαβρύτων. Δεν δικάστηκε ποτέ. Πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών το 1955

 

 

 
Ο Ιω. Ράλλης, θορυβημένος από το ξεκλήρισμα των Καλαβρύτων και τον κίνδυνο επανάληψης του στο Αίγιο, απηύθυνε επείγουσα επιστολή στο Στρατιωτικό Διοικητή Ελλάδος Στρατηγό Σπάιντελ, που βρισκόταν στην έδρα του στο Βερολίνο (αριθμ. 4 Ε- 2635 - 1ν/8) με ημερομηνία 19-12-43 όπου αναφέρει τα εξής συνταρακτικά:

"ΕΞΟΧΩΤΑΤΕ! Χθες ενημερώθηκα για τη σύλληψη ολόκληρου του ανδρικού πληθυσμού των Καλαβρύτων της περιφέρειας Αχαΐας, και τις καταστροφές στις οποίες προχώρησαν τα γερμανικά στρατεύματα Πελοποννήσου σαν εκδίκηση για τη σύλληψη και θανάτωση γερμανών στρατιωτών από μια μάχιμη ομάδα κομμουνιστών. Αν οι πληροφορίες μου είναι σωστές τα θύματα αυτά της μαζικής εκτέλεσης είναι περισσότερα από 650. Εκτός αυτού η πόλη Καλάβρυτα από τη μια άκρη έως την άλλη παραδόθηκε στη φωτιά.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ, συνδεδεμένο με την ελευθερία των Ελλήνων το 1821, μοναστήρι της Αγίας Λαύρας επίσης, και τα ιερά κειμήλια που βρίσκονταν μέσα καταστράφηκαν, καθώς και 13 γέροντες μοναχοί πυροβολήθηκαν. Σαν συνέχεια αυτής της καταστροφής πληροφορηθήκαμε ότι, εξαιτίας μιας επίθεσης κομμουνιστών επαναστατών ενάντια σε μια γερμανική   μονάδα   κοντά   στην πόλη Αίγιο, αυτή η μεγάλη πόλη επί 3 μέρες είναι αποκλειόμενη από τα γερμανικά στρατεύματα και απαιτείται από τους κατοίκους της, σαν αντεκδίκηση, η παράδοση συγκεκριμένων προσώπων. Εάν δεν παραδοθούν, η μοίρα της πόλης του Αιγίου και των κατοίκων της θα είναι αυτή των Καλαβρύτων"...

Και συνεχίζει:

"ΠΑΡΑΚΑΛΩ να επέμβετε, γιατί είναι πράγματι αποτρόπαιο, να δολοφονείται ο άμαχος πληθυσμός της Ελλάδας, χωρίς να υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ ενόχων και αθώων"...

Και η επιστολή καταλήγει:

"Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ μου έχει αναλάβει θαρραλέα τη μάχη κατά της κομμουνιστικής επαναστατικής κίνησης, με την στρατολόγηση και τον οπλισμό πιστών σωμάτων ασφαλείας, τα οποία ήδη χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του κομμουνισμού (ΕΛΑΣ)...".

Απαντώντας ο στρατηγός Σπάιντελ στον κατοχικό πρωθυπουργό, με την υπ' αριθμ. 425/194 επιστολή του στις 29 Δεκεμβρίου 1943 αφού εκφράζει την κατανόηση του, ξεκαθαρίζει ότι:

"η στρατιωτική επιχείρηση στα Καλάβρυτα ήταν επιβεβλημένη, λόγω της δολοφονίας Γερμανών στρατιωτών"

Και τον διαβεβαιώνει ότι:

"η πόλη του Αιγίου δεν κινδυνεύει πλέον να καταστραφεί, ούτε ήταν προμελετημένο κάτι τέτοιο, γιατί πλέον δεν υπάρχει κάποιος λόγος"…

Τονίζει μάλιστα με έμφαση ότι:

"...ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί μια επανάληψη των λυπηρών γεγονότων των Καλαβρύτων, είναι ο Ελληνικός λαός, να βρεθεί με όλη τη δύναμη του, στο πλευρό της Βέρμαχτ στην καταπολέμηση του κομμουνισμού".

Μετά απ' αυτό, ο Le Suire παίρνει εντολή να λυθεί η πολιορκία του Αιγίου, μάλιστα τη διάσωση της πόλης ανακοινώνει ο Κ. Ντόνερτ στο Μητροπολίτη Θεόκλητο, σε γεύμα που του παραθέτει ο προκαθήμενος της τοπικής εκκλησίας, στην Επισκοπή...

Ο Θεόκλητος δίνει εντολή να κτυπήσουν οι καμπάνες της «Φανερωμένης» και σε Δοξολογία ευχαριστεί το Θεό και τους... Γερμανούς για τη σωτηρία της πόλης.

Για δεύτερη φορά λοιπόν το Αίγιο γλίτωσε από ολοκληρωτική καταστροφή, ίσως και από την παρέμβαση Ράλλη, ίσως όμως -και αυτό είναι το πιθανότερο- από το ότι οι Γερμανοί δεν επιθυμούσαν άλλο ολοκαύτωμα, γιατί ήδη ο απόηχος των Καλαβρύτων είχε στρέψει εναντίον τους το σύνολο του Ελληνικού Λαού…

Όπως και να έχει, οι τελευταίοι μήνες του 1943 και ιδίως ο Δεκέμβριος αποτελούν μια "σκοτεινή" σελίδα, όχι μόνο της τοπικής ιστορίας, αλλά και της ιστορίας ολόκληρης της Ευρώπης μια και μεγάλα γεγονότα, που δεν έχουν δει ακόμα το φως της δημοσιότητας και σημάδεψαν την εξέλιξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, της τελευταίας μεγάλης σύρραξης στον πλανήτη μας, διαδραματίστηκαν στη μικρή, αλλά ιστορική πόλη του Αιγίου.