ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

 www.philosophical-research.org

                         

                           ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ

       ΙΣΤΟΡΙΚΟΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

                 ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Λ. ΠΙΕΡΡΗΣ

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΤΡΩΝ

ΛB΄ ΚΥΚΛΟΣ

Περίοδος Νοεμβρίου 2018 – Ιουνίου 2019

Μέρος Β’

Συνάντηση 1η

17 Ιανουαρίου

***

ΙΔΡΥΤΙΚΑ ΠΛΑΝΑ

ΓΙΑ ΕΝΑ ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΔΡΥΜΑ

ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΩΡΙΚΩΝ  ΜΕΛΕΤΩΝ

Είναι, Χρόνος και Κάλλος

Το «Τέλος» της Ιστορίας

Μέρος ΙΙ

Η Ορίζουσα και ο Χρόνος στην Πρωτοϊστορία:

Από τις Απαρχές του Ανθρώπου στην Κατάρρευση του Μεταλλικού Συστήματος

3^ο 

Ο Χρόνος κατά την κλασσική και τελεολογική αντίληψη της πραγματικότητας υπάρχει για να επιτυγχάνεται το «τέλος» κάθε όντος, για να φαίνεται τελείως η ουσία του. Και η ιστορία υφίσταται για να «δικαιωθεί» ο άνθρωπος ως τεταραγμένη ύπαρξις. Η κοσμική τάξη εδραιώνεται με την ακατανίκητο δύναμη του έρωτα του κάλλους ως τελειότητας μορφής. Ο Έρως αποτελεί την μεταφυσική δύναμη βαρύτητας, την κοσμική έλξη συνοχής. Με τον Έρωτα του καλού κάθε ον ωθεί τον εαυτό του στην άκραν του τελειότητα, στην ώρα της ακμής του. Και παράλληλα, σκοπός και νόημα της ιστορίας είναι η διείσδυση της αιωνιότητας στον χρόνο δια της ανθρώπινης τελείωσης. Μόνο το τεταραγμένο από, και εις, τον χρόνο ον μπορεί να πραγματώσει την αιωνιότητα στον χρόνο, διότι αυτό βιώνει την ανάγκη της και μαγεύεται από την Μορφή της στο Φαίνεσθαι του Είναι. Το κάλλος σώζει.

Ο Έρως του Κάλλους αποτελεί τον άξονα του Κόσμου και της Ιστορίας, το Σωτήριον του τεταραγμένου όντος, του ανθρώπου. Ταυτόχρονα τέσσερις άλλοι παράγοντες συνθέτουν την Ορίζουσα Κόσμου και Ιστορίας: τους έχω ονομάσει Ιερογαμία της Χθονιότητας, Κυριότητα της Ουράνιας Υπεροχής, Συνάφεια εκ Ταυτότητας, και την Συμφωνία της Αρμονίας. Ο Άξων και τα περιελισσόμενα περί αυτόν Νήματα, υφαίνουν τον Κοσμικό Πέπλο και τον Χιτώνα της Ιστορίας.

Αυτήν ακριβώς την ύφανση θα παρακολουθήσουμε στο υπόλοιπο μέρος των Συναντήσεών μας φέτος κατά συστηματική σειρά. Το Β’ Μέρος είναι αφιερωμένο στην μελέτη της Πρωτοϊστορίας, της ιστορίας δηλαδή πριν το στήσιμο του Άξονα, από την Προμηθεϊκή σύσταση της ανθρώπινης ύπαρξης μέχρι την Κατάρρευση του Μεταλλικού Συστήματος κατά το τέλος της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.  Το Πρόγραμμα αυτού του τμήματος του Κύκλου μας έχω ήδη κυκλοφορήσει. Θα ακολουθήσει στο Γ’ Μέρος η διαπραγμάτευση της κυρίως ιστορίας, του Ελληνικού φαινομένου, από το Στήσιμο του Άξονα στην πρώτη μορφή (ο Άναξ του Κάλλους) μέχρι την Ύψωσή του στην δεύτερη (ο Σταυρός της Ανάστασης), αμφότερες εις δόξαν αιωνιότητας. Τέλος στο Δ’ Μέρος θα εξετάσουμε την Μεταϊστορία, τα επακόλουθα της ιστορίας, από το δεύτερο στήσιμο του Άξονα μέχρι την σημερινή Εποχή Μεταβολών, και πέραν, στο μέλλον που βρίσκεται πίσω μας.

Στην πρώτη συνάντηση του Β’ Μέρους θα μιλήσω με θεματικό τίτλο:

                                Το Ζώον  και ο Ζων:

                        Από την Φωτία του Προμηθέα

                    στο Αλέτρι της Μεγάλης Μητέρας

         Το Σπήλαιο, η Εστία και η Παλαιολιθική Τέχνη  

                               ***

Η ομιλία θα γίνει την Πέμπτη 17 Ιανουαρίου, 8.30 το βράδυ, στην Αίθουσα Διαλέξεων του Μεγάρου Λόγου και Τέχνης (2^ος όροφος, Πλατεία Γεωργίου Α’).

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Μετά την ομιλία θα υπάρξει χρόνος για συζήτηση.   

  

*******

       ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

                                  www.philosophical-research.org

                                          Απόστολος Πιερρής

                      Ιδρυτική Ιδέα και Σχέδιο

                                 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

 ΔΩΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

                                       Σπάρτη

Στην Δωρική Σπάρτη στήθηκε ο άξονας της τρίτης και τελειωτικής κοσμοιστορικής επανάστασης στην ανθρώπινη εξέλιξη.

Μετά την Νεολιθική Αρχή της Χθόνιας Γονιμότητας και την Μεταλλική της Κυριότητας των Δυνάμεων, άνθισε εδώ το βίωμα του "Τέλους", η Διαθήκη του Κάλλους.

Από τότε ο κόσμος, ανατολικά και δυτικά μας, περιστρέφεται γύρο από αυτόν τον άξονα του «Κλασσικού» στην Δωρική του ουσία και την Σπαρτιατική πραγμάτωση.

Το «Ινστιτούτο Δωρικών και Σπαρτιατικών Μελετών" θα ιδρυθεί στο αρχοντικό Πέτρου Δούκα, το οποίο προσφέρεται δωρεάν για αυτόν τον σκοπό. Η αρχιτεκτονική μορφή του παραδοσιακού κτιρίου και ο περιβάλλων χώρος (δική του ελεύθερη έκταση και Πλατεία)   διαμορφωμένος με την κατάλληλη αρχιτεκτονική τοπίου, θα αποτελούν οργανική ενότητα έκφρασης με την πολιτισμική του ταυτότητα.

Το Ινστιτούτο  θα έχει ως πρώτο στόχο, σε επίπεδο βασικής έρευνας, την εις βάθος και πλάτος ανάλυση των μορφών υψηλού πολιτισμού, τρόπων βίου και πολιτειακών δομών που εξέφρασαν την νέα εμπειρία της ύπαρξης δημιουργώντας στην Σπάρτη το αρχέτυπο του κλασσικού Ελληνισμού.

Οι μελέτες των κειμένων θα συνδυάζονται με μελέτες των αρχαιολογικών μνημείων και ευρημάτων. Μάλιστα η έρευνα αυτή θα φέρνει σε οργανική σχέση τις φιλολογικές πηγές με τα αρχαιολογικά δεδομένα, αποκαθιστώντας την ενότητα της αρχαιογνωστικής επιστήμης.

Δεύτερον, θα ερευνά την αρχαία Ελληνική ιστορία από την άποψη των εξελίξεων που το στήσιμο του νέου άξονα δρομολόγησε και προσδιώρισε. Το νόημα των γεγονότων φωτίζεται έτσι αποκαλυπτικά.

Η ιστορία της αρχαίας Σπάρτης είναι κάτι πολύ περισσότερο και νοηματικώτερο από ενδιαφέρουσες εξελίξεις σε μια Ελληνική πόλη, έστω σε μια από τις σημαντικώτερες - ενσωματώνει και αισθητοποιεί τα ίδια τα πεπρωμένα του Ελληνισμού. Η Σπάρτη φανερώνει αυθεντικά την Δωρική ουσία του κλασσικού Ελληνισμού.

Τρίτον, είμαστε ιδιαίτερα τυχεροί που το Κέντρο μπορεί να στεγάσει την εκπληκτική συλλογή αρχαίων και βυζαντινών νομισμάτων του  φίλου Δημήτριου Δούκα. Πέρα από την σημασία του γεγονότος αυτού καθεαυτού, η μελέτη της συλλογής θα δώσει την αφορμή για μια ενδελεχή εξέταση του οικονομικού φαινομένου στις διάφορες περιόδους της αρχαίας Σπάρτης, καθώς και της (μιάς ακόμη) Σπαρτιατικής νομισματικής ιδιαιτερότητας, της χρήσης δηλαδή νομίσματος χωρίς αξία περιεχομένου (fiat money), και μάλιστα δυσχρήστου.

 
Τέταρτον, η Λακεδαίμων είναι προνομιούχος ερευνητική περιοχή για την κατανόηση τόσο της προηγούμενης του κλασσικού Ελληνισμού τριπλής πολιτισμικής διαστρωμάτωσης του Πελοποννησιακού χώρου (Λέλεγες-Πελασγοί / Αχαιοί, Μινύες, Αιολείς, Πελοπίδες / Δωριείς), όσο και για την συνέχεια των επόμενων περιόδων του Ελληνισμού (Ελληνιστικοί και Ρωμαϊκοί χρόνοι/ Βυζάντιο και Ορθοδοξία/ Δημοτική παράδοση). Είναι παραδειγματική για την συνέχεια του Ελληνισμού η διαδοχή Αρχαίας Σπάρτης - Δεσποτάτου του Μορέως - Μάνης. 

Το Κέντρο θα συμβάλλει στην εξαντλητική μελέτη του μείζονος αυτού θέματος, εντοπίζοντας και αναλύοντας τα στοιχεία και της δομές της πραγματολογικής συνάφειας και συνέχειας των τριών περιόδων στην Λακωνία.

Πέμπτον, το Κέντρο θα αποτελεί την εστία πολυσχιδών δραστηριοτήτων στα πλαίσια αφ' ενός της βασικής έρευνας για την μοναδικότητα της Λακεδαίμονος, αφ' ετέρου δε της ανάδειξης και διάδοσης της σημασίας αυτής της μοναδικότητας. 

Προς αυτήν την κατεύθυνση θα πραγματοποιεί σειρά από πολλαπλές δράσεις, όπως κορυφαία διεθνή συμπόσια για συγκεκριμένα ερευνητικά ζητήματα, διεθνή συνέδρια για γενικώτερα προβλήματα του πεδίου στόχευσής του, μαθήματα σε επιλεγμένους απαραίτητους τομείς και ειδικότητες στους οποίους δεν ειναι δυνατόν ή εύκολο να καταρτισθεί κανείς εξειδικευμένα, κύκλους επιμορφωτικών ομιλιών και ειδικώτερων σεμιναρίων ανοικτούς στο κοινό, εορταστικές εκδηλώσεις (σαν τα Υακίνθια που έχασες!), μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, προγράμματα επικοινωνίας και αρχειοθέτησης, διαγωνισμούς ποιητικούς, αθλητικούς αγώνες - τα πάντα σχετιζόμενα ουσιαστικά (και όχι απλώς συμβατικά ή ονομαστικά) προς την ιστορική Σπαρτιατική πραγματικότητα.

'Εκτον, το Ινστιτούτο θα συντάξει νέα χαρτογράφηση των αρχαίων τόπων και μνημείων, με βάση τις φιλολογικές πληροφορίες, τα αρχαιολογικά δεδομένα και την γεωγραφική πραγματικότητα. 

Μια πληρέστερη και ακριβέστερη εικόνα έχει ήδη προκύψει, θα τεκμηριωθεί δε ενδελεχέστερα και θα κωδικοποιηθεί ευσυνοπτικώτερα. Νέες, καταλληλότερες και ουσιαστικότερες ερμηνείες αρχιτεκτονικών και γλυπτικών μνημείων αναδεικνύονται επί πλέον ως συνέπεια της ολιστικώτερης διαπραγμάτευσης. 

Τα πολιτιστικά  τοπογραφικά θα αφορούν αφ' ενός την Σπάρτη (με τις πέντε ωβές της), αφ' ετέρου την κοίλη Λακεδαίμονα (τον μέσο ρου του Ευρώτα από την Πελλάνα μέχρι  τον Αγ. Βασίλειο Ξηροκαμπίου), και εν τέλει όλη την Λακωνική.

   
Έβδομον, το Κέντρο μπορεί, λόγω της φύσης των ερευνών και δραστηριοτήτων του, να εκπονεί ειδικές μελέτες και να προτείνει συνολικές στρατηγικές πολιτισμικής, περιβαλλοντικής και πολεοδομικής αναβάθμισης για την Σπάρτη, την περιοχή της και όλη την Λακωνία. 

Οι στρατηγικές θα είναι τόσο πιο αποτελεσματικές όσο θα βασίζονται στον ειδικό χαρακτήρα της ιστορικής συνέχειας του χώρου και την συγκεκριμένη διαχρονική ταυτότητα των κατοίκων του, και θα τα προεκτείνουν δημιουργικά.

Το Ινστιτούτο θα βάλει την Λακεδαίμονα στο επίκεντρο παγκόσμιου ενδιαφέροντος και σημασίας για καινοτόμες αναλύσεις   και ερμηνείες του μοναδικού Σπαρτιατικού φαινομένου (στέρεα όμως εδραιωμένες και εξαντλητικά τεκμηριωμένες), και δι αυτής της έμφασης για την αυθεντική κατανόηση της αξονικότητας του κλασσικού Ελληνισμού στην ιστορία. 

Ο καιρός είναι κατάλληλος και η συγκυρία τρέχει: υπάρχει δεκαετίες τώρα γόνιμος προβληματισμός, άστοχος πολλές φορές αλλά χρήσιμος, στο διεθνές στερέωμα για μια συνολική αναθεώρηση των τετριμμένων ακαδημαϊκών και επικοινωνιακών στερεότυπων περί Σπάρτης.

Προσθέτω ότι το έργο του Ινστιτούτου θα είναι άμεσα πραγματώσιμο με την ίδρυσή του, γιατί έχει ήδη γίνει μέγα μέρος της ερευνητικής δουλειάς βάσης. 

Μέσα σε ένα δε χρόνο θα έχουν εκτυλιχθεί οι πλείστες των δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου με χειροπιαστά αποτελέσματα. 

Δεν χρειάζεται να τονίσω το βάρος της ευθύνης που όλα αυτά συνεπάγονται για την εμπέδωση συνείδησης της Ελληνικότητας ως διαχρονικής πολιτισμικής ταυτότητας στην ιστορία - πέρα από ρητορικά ευχολόγια που κανένα πια δεν συγκινούν στην σκληρή πραγματικότητα που επιβάλλει τις απαραίτητες διεργασίες του "γνώθι σαυτόν", ιδιαίτερα και αναπόφευκτα σε χαλεπούς καιρούς σαν τον δικό μας.

Θα τονίσω όμως την κυριολεκτικά τεράστια αναπτυξιακή πρακτική σημασία που το εγχείρημα μπορεί να έχει για την Σπάρτη και την Λακωνία, αν υπάρξει ο σωστός συντονισμός φορέων και ατόμων προς τους σκοπούς και τις μεθοδεύσεις του Κέντρου. 

Η επιτυχία σε οποιαδήποτε ενέργεια προϋποθέτει δομική και μορφολογική ιδιοκατασκευή, όπως αρχετυπικά του Λυκούργου για τους Δωριείς Σπαρτιάτες.

Η αντιγραφή ποτέ δεν έκανε πραγματικό καλό σε κανένα. Κάπου δε, αναπόφευκτα θα σκάσει το κίβδηλο σε μεγάλο λάθος και ολέθρια αποτυχία.

Και τώρα είναι όλα τα στοιχεία στο "ξέφωτο" της α-λήθειας, και καλείται ο καθένας, και ιδίως οι ταγοί, να πάρει την απόφαση: Ναι ή Όχι. Σιωπή και αναβολή, είναι και αυτή εκκωφαντική απάντηση.

INSTITUTE FOR PHILOSOPHICAL RESEARCH

                          

 www.philosophical-research.org

Apostolos Pierris

                   

 Foundational Idea and Plan

         The “Institute for Doric and Spartan Studies”

                                   

 in Sparta

An adequate explanation of the origin and nature of the “classical miracle” is always the prime aim of all (pre)occupation with Greek antiquity. Taking the miracle seriously entails searching for, and supplying, causes and interpretations for it that do full justice to its absolute uniqueness, creative dynamism and widest influence over space and time. In fact, a cultural miracle in world-history requires nothing short of a major paradigm shift to account for it – a shift in the way man receives and perceives reality in his existence. A tremendous revolution in human affairs has to be postulated for an axial phenomenon of such transcendent significance. A new existential experience gets hold of man, creating over the spring-time of its evolution the forms of high culture and everyday life that satisfy his innate quest for understanding reality and pacify his anxiety in coping with it, in all senses physical and metaphysical.

The new Institute is then, firstly, predicated upon the paramount importance, and committed to the thorough investigation, of this Third Revolution in the story of Man that shaped his destiny, after the Neolithic and Metallic ones. In the context of, first, the deep experience of Chthonic Fertility (the maternal instinct and the Great Mother) and, then, of the fascination with overwhelming might (smiting force violating and redeeming, the Lord of the Powers and of the Raised Weapon), the Testament of Beauty will thus reveal its facts and meaning, providing the proper conceptual apparatus for the endeavor to penetrate analytically at the essence of classical culture.

Although a long chain of significant continuity runs in Greek lands from the first concrete visualizations of a definitive craving for Form in the Cycladic civilization, through Minoan élan vital and Mycenaean stern rigidity, to the classical Form of Beauty in strict sense, as constitutive of existence, yet the new perception of beingness expressed in classical achievement is specifically associated in its origination with the Dorian Descent to Peloponnesus. This event stands at the head of all developments constitutive of Greek culture proper, relocating whatever went before to the status of (necessary) antecedent. The Invasion was pregnant with cultural evolutions of the utmost importance.

Secondly, then, the Institute will be devoted to the study of the Dorian Principle as the fundamental factor in the make-up of classicism. The working of that principle will be followed in all of its ramifications with the aim of reconstructing the edifice of Greek culture in its singularity as the product of an interplay between the dominant Novel and the accommodating Older strata, effected through the mechanism of challenge-and-response. Due note has to be taken in this connection of the Ionian multiple projection in 6^th century (Ionic rhythm and decorative luxuriousness in art and everyday comportment, lax ways of life as against Doric rigor, invention of Money and cultivation of monetary economy, tyranny and democracy, Dionysiac rites and resurgence of mysteric cults, articulation of high Orphism, philosophy and drama) – and of the Doric victorious response to this multifaceted challenge.  

The Institute will carry basic research into a proper comprehension of that new experience of being, that concentrated on perfection of the nature of things as End (τέλος in both senses) of existence, ontologically and redemptively. This implicates the basic existential question of humanity, the one concerning time and eternity. Classical culture is permeated by an entirely new conception of eternity, not as (indeterminate or infinite) duration, but as another dimension of existence, that of perfection - an idea that was ordained to transform man’s spirituality one way or another for ever.   

In Sparta, par excellence, the Dorian spirit created its own form of social and cultural order, unencumbered to a large extent from Mycenaean (and even Lelegian) traditions and precedents. The resulting protracted initial difficulty in successfully settling down was afterwards recompensed by wonderfully enhanced creativity once its own peculiar way of life was appropriately institutionalized. Herein lies the significance of Lycurgus’ “Canon”, the Dorian “Cosmos” of the Greek city.

Hence, the third inter-related focal point of the Institute’s work: to investigate specifically the role of Sparta, as the authentic realization and bearer of the pure Doric spirit, in the construction of classical Hellas, by studying characteristic forms of classicism in their genesis and flowering. Such inquiry concentrates (primarily but not exclusively) on the following cardinal phenomena:

-            The Doric origin and nature of Greek polis (urban architecture, social order, constitutional framework, law and custom, the Grand Rhetra as archetype of Greek city-state organization and springboard for the theory of the mixed constitution)

-             The Doric origin and nature of Lyric poetry and Melic music (as against Ionic epos)

-             The Doric emergence, essence and structure of Form in art, representational, decorative, architectural (the Doric rhythm and order versus the Ionic)

-             The Doric inspiration of nudity as revelation, the emphasis on beauty of form as source of all functional ability and performative efficiency, the Spartan ἀγωγή concentrating on gymnastic fitness and poetic/musical sensitivity in inseparable coordination, the joy and pride at one’s wellbeing, the body beautiful apt to excel in athletics (institution of the Olympic games), dance (elastic movement and festal exhibitions on sacred and secular occasions) and battle (valor and the Hoplitic pattern), the adoration of excellence, a certain playful attitude to life, the archaic smile of perfection as existential experience 

-             The Doric formation and completion of the characteristically Greek way of life and its valuational scale (ethos and morality, the agonistic ideal of life, excellence and αἰδώς)

-            The Doric derivation and elaboration of Olympian religiosity on the pattern of the Apollonian divinity and worship

-          The Doric symbolical foundation and intellectual articulation of the basic philosophical notion concerning the identity in beauty of being and appearing, the fusion in perfection of Idea and exemplary realization, – and the concomitant substitution of manifestation for both procreation and creation as fundamental operations of coming-into-being

Pursuing the three aforementioned research threads in an interconnected way will shed fresh light on the essential nature and peculiar character of classical culture, and explain on a deeper level its permanent appeal. It will also lead to a fundamental reappraisal of ancient Greek history, as well as of universal human history. Furthermore it can be counted upon to illuminate in unexpected ways the function of the Greek formative principle in the consolidation of historical Christianity. The continuity-Before which was mentioned above, is coupled by the continuity-After the classical axis: Byzantium (and in particular the Peloponnesian-Laconian   formation in the Middle Times centered on Mystras), and ever living popular tradition (again preserving especially remarkable survivals from antiquity precisely in Laconian Mani), will gain when examined in the context of the program here delineated, and our understanding of these historical realities will be accordingly enhanced and deepened. Finally, this new way of thinking classicism will put in their proper perspective such world-historical phenomena as the interface of Hellenism on the one hand with the East, on the other with the West. The former fashioned the Hellenistic and Roman Worlds and their sequential transformations in Near and Middle Eastern history. The other culminated in the European civilization. Facts in both these developments will be seen in novel ways, unperceived connections will come to light and new meaning will emerge in the unfolding of events. 

A classical theory of history will be put together, capitalizing on the axial nature of Hellenism in its Doric essence and its Spartan embodiment as the cultural pivot of history. 

This, in short, is the Program of Research for the new Institute. A lot of relevant work, not only preliminary but substantive, has already been executed, so that one can build on it for an accelerated pace in the investigations to follow its foundation.

The title “Institute for Doric and Spartan Studies” encapsulates its unique point. 

          

                                                                                                                      October 24^th , 2018