Η βαλκανιοποίηση και τα βαφτίσια ενός κράτους πριν από 27 χρόνια

Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΣ(*)

«Η έννοια του εθνικού κράτους δεν ταιριάζει νοηματικά στα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης», θα γράψει στις 25 Μαρτίου του 1999 η «Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε», σε άρθρο της, με τίτλο: «Τα Βαλκάνια δοκιμαστικό πεδίο».   

Λίγους μήνες πριν μπούμε στην νέα χιλιετία ο Γκράχαμ Φούλερ, πρώην υποδιευθυντής του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών της CIA έγραφε σε μία μεγάλη αμερικανική εφημερίδα ότι «οι μειονότητες θα είναι όλο και περισσότερο απρόθυμες να ζήσουν μέσα σε σύνορα τα οποία έχουν καθοριστεί αυθαίρετα από την Ιστορία... Ποιος όμως έχει το δικαίωμα να αποκτήσει δικό του κράτος; Οποιοσδήποτε; Η απάντηση είναι: Βασικά ναι, όλοι εκείνοι που αισθάνονται αρκετά δυνατοί για να το αποκτήσουν». Ήταν 5 Μαΐου του 1999 και είχε ήδη ξεκινήσει ο βομβαρδισμός της Σερβίας.

«Η διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας άρχισε λιγότερο από εσωτερικές διαμάχες και περισσότερο από πιέσεις εκ μέρους της Αυστρίας, του Βατικανού και της Γερμανίας, που είχαν δικά τους συμφέροντα για να κατακερματίσουν τα Βαλκάνια...», θα γράψουν οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης», «και όμως εμείς σήμερα πανηγυρίζουμε τη βαλκανιοποίηση, έναν όρο που πάντοτε εμπεριείχε την έννοια των ανυπέρβλητων φυλετικών και γεωγραφικών εχθροτήτων...».

Στις 2 Δεκεμβρίου του 1991, η Ευρωπαϊκή Ένωση με το επίσημο έγγραφο 3567/91, το οποίο αναφέρει ότι το ευρωπαϊκό συμβούλιο εξέτασε «τις ρυθμίσεις που ισχύουν για την εισαγωγή προϊόντων προέλευσης από τις Δημοκρατίες Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Κροατίας, Μακεδονίας και Σλοβενίας», αναγνωρίζει πρακτικά την ΠΓΔΜ ως Μακεδονία. Η απόφαση του Συμβουλίου πάρθηκε με τη συμμετοχή του Αντώνη Σαμαρά, που ήταν υπουργός εξωτερικών εκείνη την εποχή.

Και νωρίτερα όμως, ο Αντώνης Σαμαράς, αναφέρεται στην ΠΓΔΜ ως Μακεδονία. Μιλώντας στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 12 Μαΐου 1991 όταν ερωτάται «ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις από την επικίνδυνη αυτή αστάθεια στη γειτονική μας χώρα;», απαντά ότι «ουδείς γνωρίζει ποια θέση θα λάμβανε κάθε Δημοκρατία χωριστά μπροστά σε αποσχιστικές αποφάσεις», επισημαίνοντας ότι «ο Σέρβος ηγέτης Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς μας είπε ότι η Σλοβενία, η Κροατία και η Μακεδονία θα προχωρούσαν σε πλήρη αυτονομία».

Οι εξελίξεις στα Βαλκάνια φέρουν την σφραγίδα της Γερμανίας και των Η.Π.Α. Αυτό είναι γνωστό. Εκείνο που ίσως δεν είναι τόσο γνωστό είναι ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, το 1993 σε μία ομιλία του είπε τα εξής: 

"Πριν ξεκινήσει (ο Σαμαράς) από τις ΗΠΑ όπου είμαστε μαζί για να πάει στις Βρυξέλλες, του είπα να αντιταχθεί στην Γερμανία, εάν όμως δεν μπορέσεις να υποχωρήσεις, να επιμείνεις στην άποψη της μη διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, κοίταξε -τώρα που έχει τόσο μεγάλη ανάγκη η Γερμανία - μπορείς να πετύχεις πλήρη ικανοποίηση των Ελληνικών θέσεων στο θέμα των Σκοπίων. Και δεν το επέτυχε ο κ. Σαμαράς. Δεν τον κατηγορώ γιατί δεν το επέτυχε. Νέος ήταν, αδύνατος ήταν, αλλά ήταν ανάγκη από εκεί και πέρα να προχωρήσει εκεί που προχώρησε; Και θα πω και κάτι άλλο ακόμα, δεν μου κάνει και πάρα πολύ εντύπωση γιατί δεν έδωσε την μάχη εκείνη, γιατί 12 μέρες πριν, στις 2 Δεκεμβρίου, στο ίδιο το συμβούλιο των υπουργών εξωτερικών, είχε δεχθεί κατά την συζήτηση του κανονισμού να αναφερθεί η δημοκρατία αυτή με σκέτο το όνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ".

Το 2004 οι Η.Π.Α. αναγνώρισαν επίσημα την ΠΓΔΜ με το όνομα "Δημοκρατία της Μακεδονίας", κράτος το οποίο καταλαμβάνει το 39% περίπου της γεωγραφικής έκτασης της Μακεδονίας. Μερικά χρόνια αργότερα, το 2007, η κυρία Κοντολίζα Ράις, υπουργός εξωτερικών των Η.Π.Α., σε επιστολή της που δημοσιοποιήθηκε και απευθυνόταν στον ομόλογό της της ΠΓΔΜ έγραφε ότι: «Η έλλειψη αμοιβαία αποδεκτής λύσης δεν θα εμποδίσει την πρόοδο της Μακεδονίας για την προσχώρησή της στο ΝΑΤΟ». 

Την ίδια εποχή ένα ηχηρό μήνυμα έρχεται από το Στρασβούργο, καθώς το Ευρωκοινοβούλιο υιοθετεί ψήφισμα στο οποίο αναφέρει ότι: «Κάθε κράτος επιλέγει το όνομά του ελεύθερα» και «το ζήτημα του ονόματος δεν αποτελεί εμπόδιο για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως συνέβη και με άλλες υποψήφιες χώρες, η ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από την εκπλήρωση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης», χωρίς δηλαδή καμιά αναφορά στο ζήτημα της ονομασίας. Το ημερολόγιο γράφει 12 Ιουλίου 2007 και ανάμεσα στους 558 ψήφους υπέρ (έναντι 47 κατά και 8 αποχών) του ψηφίσματος είναι και οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας.

Τον Ιούλιο του 2007 η Αθήνα ενημερώνει ότι αντικαθιστά την υπεύθυνη της ελληνικής διπλωματικής αποστολής στα Σκόπια, Θεοδώρα Γροσομανίδου. Η υπεύθυνη του Γραφείου Συνδέσμου της Ελλάδας (αντί για πρεσβεία) στα Σκόπια, μίλησε στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», στο πλαίσιο ρεπορτάζ τους για την ΠΓΔΜ. Εκεί αποκάλυψε ότι «εξαιτίας της δυσμενούς πραγματικότητας των πολλών αναγνωρίσεων, η Ελλάδα αποδέχθηκε τη σύνθετη ονομασία Ρεπούμπλικα Μακεντόνιγια-Σκόπιε, στην κυριλλική γραφή».

«Λέω ευθέως…», δήλωνε κατηγορηματικά στην «Καθημερινή» η Ντόρα Μπακογιάννη, στις 12/10/2007: «Κοινά αποδεκτή λύση σημαίνει ότι ούτε οι Σκοπιανοί ούτε εμείς θα μείνουμε στο σημείο εκκίνησης. Η δική μας εκκίνηση ήταν να μην υπάρχει το όνομα Μακεδονία ή παράγωγό του. Μια αμοιβαία αποδεκτή λύση πρέπει να ακολουθήσει τη λογική μιας διακριτής ονομασίας. Η συγκεκριμένη χώρα δεν μπορεί να μπερδεύεται με την υπόλοιπη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας, με την ελληνική Μακεδονία ή με το τμήμα αυτής της περιοχής που ανήκει στη Βουλγαρία».

Η τότε ηγεσία της ΠΓΔΜ όμως, δεν φαινόταν διατεθειμένη να αλλάξει το δικό της "σημείο εκκίνησης". Χαρακτηριστικές, για το κλίμα που είχε διαμορφωθεί εκείνη την περίοδο, ήταν οι προκλητικές δηλώσεις του Α. Μιλοσόσκι, τότε υπουργού εξωτερικών της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ο οποίος δήλωνε στο τηλεοπτικό κανάλι Μέγκα (1/11/2007): «Ίσως θα ήταν χρήσιμο η Ελλάδα να τοποθετήσει ένα πρόθεμα στην ελληνική Μακεδονία, αποκαλώντας της Αρχαία Μακεδονία! Αυτό θα αποδείκνυε την πολιτιστική ευαισθησία του ελληνικού έθνους προς το όνομα της Μακεδονίας». Ο κύριος Μιλοσόσκι, ανήκει στο VMRO, το οποίο μάλιστα είναι αδελφό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. 

Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την επέμβαση του ΝΑΤΟ που οδήγησε στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, ένας παλιός γνώριμος της περιοχής επέστρεψε, με τις αμερικανικές ευλογίες.

«Η Τουρκία θέλει να ενισχύσει την περιφερειακή σταθερότητα στα Βαλκάνια... Η σημερινή πολιτική της Τουρκίας στα Βαλκάνια αλληλοσυμπληρώνει την αμερικανική πολιτική», είχε πει ο Στίβεν Όξμαν, υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ το 1994.  

Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου και το τέλος των Βαλκανικών πολέμων οδήγησαν την Οθωμανική αυτοκρατορία μακριά από τα Βαλκάνια. Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική άνοδο της επιρροής της Τουρκίας σε πολλές Βαλκανικές χώρες, Βουλγαρία, Βοσνία, Αλβανία, Κόσοβο, και φυσικά την ΠΓΔΜ. Μαζί της, μάλιστα, είχε υπογράψει και σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας. Πολιτικές αλλαγές που έγιναν σε μια σειρά από αυτές τις χώρες έθεσαν εμπόδια στην επέκταση της τουρκικής επιρροής, και φαίνεται πως υπάρχουν κάποια νέα δεδομένα, όμως αυτό είναι θέμα ενός καινούργιου άρθρου.

___________

(*) Ο Χρήστος Τσαντής είναι συγγραφέας