Οι όμηροι της ιστορίας

Του Ίκαρου Κράτσα(*)

«Αυτοί που δεν γνωρίζουν την Ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν» μας λέει ο Edmund Burke. Τι γίνεται όμως με αυτούς που διαβάζουν την ιστορία ή θυμούνται την ιστορία με στόχο ακριβώς να την επαναλάβουν ή τουλάχιστον να μην ξεφύγουν ποτέ από το ρόλο που διαδραμάτισαν στο παρελθόν;

 
Κρίνοντας από τις αντιδράσεις που παρατηρώ εδώ και καιρό στους φίλους, τους γνωστούς και τους συνάδελφους μου σε κάθε ιστορική επέτειο, ιστορική αναφορά ή γεγονός που παραπέμπει σε γεγονότα του παρελθόντος καταλήγω στο συμπέρασμα ότι είμαστε, ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό από άλλους λαούς, όμηροι τόσο της αρχαίας όσο και της σύγχρονης ιστορίας μας. Η μελέτη της ιστορίας ή η αναφορά σε οποιαδήποτε ιστορική περίοδο είναι μια μόνιμη αιτία αντιπαράθεσης η οποία συχνά οξύνεται σε παράλογο βαθμό γίνεται αιτία αδράνειας ή κάποιος συνδυασμός αυτών των δύο.

Μέσα στους τελευταίους μήνες έχουμε τσακωθεί:

1. Για τα πεπραγμένα της χούντας της επταετία και κατά πόσο ήταν έντιμοι ή αν υπήρξε διασπάθιση του δημόσιου χρήματος από τους δικτάτορες.
2. Για το ποιος ήταν στην πραγματικότητα ο Νίκος Μπελογιάννης (Με αφορμή τα εγκαίνια του μουσείου Νίκος Μπελογιάννης στις 27 Μαρτίου 2017)
3. Για τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου και ποιος τα προκάλεσε
4. Για την ελληνοτουρκική φιλία και κατά πόσο το Survivor θα έπρεπε να έχει παιχνίδια στην άμμο μεταξύ Ελλήνων και  Τούρκων την 19η Μαΐου που είναι η επέτειος της γενοκτονίας των Ποντίων. (Βλ άρθρο «Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ελληνοτουρκικής φιλίας»του Κοσμά Βίδου στο Protagon στις 19 Μαΐου 2017 )
5. Για τον θάνατο σε ηλικία 99 ετών του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στις 29 Μαΐου 2017 (κάποιοι εξέφρασαν ακραία αποδοκιμασία προς το πρόσωπό του και τις ενέργειές του)
6. Πρόσφατα στις 18/6/2017 με το άρθρο του Στάθη Καλύβα «Μια παράδοξη κληρονομία»στο οποίο ο Στάθης Καλύβας μας λέει ότι η επταετία της δικτατορίας συνέβαλε στον εκδημοκρατισμό της δεξιάς  και υπήρξε καταλύτης για άλλα θετικά γεγονότα τα οποία δεν ήταν φυσικά στις προθέσεις των δικτατόρων (μάλλον κατά ένα τρόπο παρόμοιο με αυτόν που ο πόλεμος κάνει και τους πιο πολεμοχαρείς ή ρομαντικούς εθνικιστές να δουν ότι δεν υπάρχει τίποτα ένδοξο εκεί και να εκτιμήσουν την ειρήνη…χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι απαραίτητο να κάνουμε πόλεμο κάθε λίγο και λιγάκι για να είμαστε πιο φιλειρηνικοί).

(Και αυτά είναι μόνο αυτά που θυμάμαι).

Φυσικά και έχω κάποια άποψη για όλα τα παραπάνω αλλά δεν θέλω να μπω καθόλου στο ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο σε όλες αυτές τις αντιπαραθέσεις και το ποιος ήταν τι και τι έκανε αυτός και αν αυτό που έκανε αποτιμάται θετικά ή αρνητικά μετά από τόσα χρόνια. Νομίζω ότι χάνουμε το νόημα και τον στόχο της επιδίωξης της ιστορικής γνώσης. Ακόμα και ιστορικές περίοδοι που είναι κατά κοινή ομολογία λαμπρές και όλοι νιώθουμε καλά για αυτές γίνονται αιτία αδράνειας αφού συχνά μας κάνουν να επαναπαυόμαστε σε ότι κατόρθωσαν οι αρχαίοι πρόγονοι ή μας αποτρέπουν από το να μιμηθούμε καλές πρακτικές άλλων χωρών θεωρώντας ότι αν το κάνουμε ίσως προδίδουμε κάποιον (το αρχαίο πνεύμα, την ορθόδοξη πίστη, τον αριστερό αντάρτη παππού…όλο και κάποιος υπάρχει για να τον προδώσουμε ή να πιστέψουμε ότι θα ένιωθε προδομένος).

Το νόημα της γνώσης της ιστορίας είναι να μάθουμε για τις συνθήκες που επικρατούσαν κάποτε, τα κίνητρα (κοινωνικά, οικονομικά, ψυχολογικά και άλλα) που οδήγησαν σε συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις και να αναγνωρίσουμε ανάλογα στοιχεία στο σήμερα ώστε να αποφύγουμε τα λάθη που έκαναν άλλοι πριν από εμάς και να πάρουμε αποφάσεις που είναι χρήσιμες για τη δική μας ζωή και σωστές σύμφωνα με τον κώδικα αξιών του σήμερα, όχι τον κώδικα αξιών της εποχής εκείνης.
Το μεγάλο λάθος που νομίζω ότι κάνουμε όλοι σε κάποιο βαθμό είναι να ταυτιζόμαστε με όλα αυτά τα πρόσωπα της ιστορίας ή τις παρατάξεις που αυτά ανήκαν και τις ιδέες που αυτά υπηρέτησαν και να νιώθουμε ότι αποτελούμε τη συνέχειά τους και οφείλουμε να τα υπηρετήσουμε και εμείς ενώ η γνώση που δημιούργησαν μέσω των ενεργειών τους υπηρετεί την δική μας ζωή όπως και τα δικά μας σωστά και λάθη θα αποτελέσουν γνώση για τους επόμενους.

Ζούμε σε μια εποχή ραγδαίων εξελίξεων στην τεχνολογία, το κλίμα την πολιτική με τις δικές της προκλήσεις για εμάς ως πολίτες αυτής της χώρας. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα, η πολιτική ηγεσία αλλά και ο κάθε ένας και η κάθε μια από εμάς πρέπει να αποκτήσει αντανακλαστικά που επιτρέπουν την γρήγορη και αποτελεσματική αντίδραση στα σύγχρονα προβλήματα και τις νέες προκλήσεις, όχι την επιστροφή σε παλιές ιδέες, δίπολα παλαιότερων εποχών και την αναπαράσταση παλιών μαχών, έστω σε θεωρητικό/ιδεολογικό επίπεδο.

Η διαρκής ενασχόληση με τις αντιπαλότητες του παρελθόντος αλλά και η μετάθεση των λύσεων στο μέλλον θα έχουν ως αποτέλεσμα αύριο να έχουμε ένα απογοητευτικό παρελθόν, ένα δύσκολο παρόν και ένα αβέβαιο μέλλον.

(*) Ο Ίκαρος Κράτσας είναι υπάλληλος ιδιωτικού τομέα, μέλος του Ποταμιού.

http://salos.gr/